Πολύ σωστά τα λέει, ναί. Η δική μου πάντως απάντηση είναι κάπως διαφορετική:
Με τον ζεϊμπέκικο όμως έγινε κάτι πολύ σημαντικότερο: ένας γνήσιος και από αιώνες πατροπαράδοτος πολεμικός χορός της φυλής των Ζεϊμπέκων στην δυτική Τουρκία, χορός με πολύ αυστηρά καθορισμένο τυπικό, ενδυμασίες, ρυθμική αγωγή, μουσικές φόρμες, έδωσε γένεση σε έναν γνήσιο αστικό λαϊκό χορό της Ελλάδας, εστιασμένο στην προσωπική έκφραση του χορευτή πλέον και όχι στις κοινωνικές ανάγκες, και αυτό μέσα σε ένα έντονα φιλελεύθερο χορογραφικό περιβάλλον. Ένα χορό που γεννήθηκε, εξελίχτηκε και μορφοποιήθηκε σε λιγότερο ίσως από μισό αιώνα, που όμως αγαπήθηκε και χορεύεται ακόμα και σήμερα (με όλες βεβαίως τις αρνητικές επιπτώσεις της εποχής μας) σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπου υπάρχουν και γλεντούν Έλληνες. Και το σπουδαιότερο: είναι ένας χορός που αφέθηκε να εξελιχθεί μόνος του, χωρίς την παραμικρή λόγια ή εμπορική παρέμβαση. Ένα κοινωνικό και χορογραφικό φαινόμενο για το οποίο δεν έχω υπόψη μου, μέσα στον 20όν αιώνα, άλλο τέτοιο παράδειγμα πουθενά στον κόσμο.
(από εργασία που παρουσιάστηκε στο 20ό παγκόσμιο συνέδριο χορού της CID, 2006)
Αυτό που λες Νίκο για τον χορό, τουλάχιστον ως προς το πρώτο σκέλος, τη λόγϊα παρέμβαση, θα έλεγα ότι ισχύει και για τα όργανα. Αλλά εστην ανακοίνωση μου έκανε εντύπωση που λέει:
Ποιο είναι το λόγιο μπουζούκι; Όχι βέβαια του Θεοδωράκη (λόγιων καταβολών ο ίδιος, λαϊκή η μουσική του), αλλά τι άλλο να σκεφτεί κανείς; Ρεμπέτες και λαϊκούς;…
Κι εγώ δεν θα ήξερα, Περικλή, τί ακριβώς να σκεφτώ. Όμως, επειδή στην ομάδα που εξεπόνησε το κείμενο που υποβλήθηκε, συμμετέχει και ο (και) συνθέτης Θανάσης Πολυκανδριώτης, να σου γνωστοποιήσω αν τυχόν δεν το ξέρεις, κάτι που κι εγώ δεν ήξερα πριν μπώ, σήμερα, στο βιογραφικό του συνθέτη. Αντιγράφω:
[ To 1996 το όνειρο της σύνθεσης ενός κονσέρτου για μπουζούκι και ορχήστρα έγινε πραγματικότητα στο Θέατρο ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ σε μια συναυλία με την ΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΟΠΕΡΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ. Η παρουσίαση του Κονσέρτου για μπουζούκι Νο1 δικαίωσε τόσο το συνθέτη όσο και το κοινό αφού απέδειξε την αρμονική συνύπαρξη δύο διαφορετικών ειδών μουσικής, της Κλασικής με τη Λαϊκή.]
Ο συνθέτης συνέδεσε βέβαια δύο διαφορετικά μουσικά είδη: την (ευρωπαϊκή, φαντάζομαι) κλασική με την (ελληνική) λαϊκή μουσική, αλλά λέω εγώ τώρα, που δυστυχώς δεν είχα την ευχαρίστηση να απολαύσω την παρουσίαση του Κονσέρτου για μπουζούκι Νο 1 στο Ηρώδειο, μήπως στο έργο αυτό το μπουζούκι, ως σολιστικό όργανο, εισέρχεται και σε λόγιες μουσικές φόρμες, εκτός από τις γνώριμές του λαϊκές; Τετράχορδο είναι, μπορεί…
Εμ, όποιος δε διαβάζει Ρεμπέτικο φόρουμ πέφτει από τα σύννεφα. Τώρα που το λες, κάτι ψιλοθυμόμουνα, έχω δει και κομματάκια στο ΥΤ. Αλλά και πάλι, είναι ένα (1) έργο. Και δεν ξέρω αν ο Πολυκανδριώτης είναι αναγνωρισμένα συνθέτης λόγιας μουσικής.
Ναι, μπορεί. Αλλά όπως και να 'χει, είτε εννοούν τον Πολυκανδριώτη είτε άλλον που δεν ξέρουμε, ή και άλλους, η όλη αναφορά στη λόγϊα μουσική είναι να 'χαμε να λέγαμε. Τα όργανα αυτά ΔΕΝ έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τη λόγϊα ελληνική μουσική τα τελευταία 130 χρόνια, πώς να το κάνουμε ρε παιδί μου.
(Μα άρρηκτα! Σα να λέμε, αδύνατον να φανταστείς τη λόγϊα ελληνική μουσική χωρίς μπουζούκι.)
Αυτό, Περικλή μου, να πήγαινες να το εξηγήσεις στην Ουνέσκο πριν προβεί στην αναγνώριση των οργάνων. Αλλά επίσης μπορεί, εκτός από κοντσέρτο για (τετράχορδο) μπουζούκι και συμφωνική ορχήστρα να έχει υπάρξει και κοντσέρτο για μπαγλαμά και συμφωνική ορχήστρα, ή τζουρά και συμφωνική ορχήστρα. Και, γιατί όχι, μπορεί να έχουν γραφεί και έργα για Μουσική Δωματίου, με κουαρτέτο εγχόρδων από τρίχορδο, τετράχορδο, τζουρά και μπαγλαμά. Το αποκλείεις;
Για λόγους πληρότητας, η τρέχουσα σύνθεση της επιτροπής η οποία εξετάζει τους φακέλους για το ποια δραστηριότητα έχει τις προϋποθέσεις να ενταχθεί στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά, και εισηγείται αρμοδίως, φαίνεται εδώ: https://ayla.culture.gr/purpose/ethini_epistimoniki_epitropi_gia_ti_symvasi/
με τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις, τους ΑΔΑ κλπ
Όπως φαίνεται, η αρχική διατύπωση της πρότασης του 2020 (“Σύντομη Περιγραφή: Το τρίχορδο και το τετράχορδο μπουζούκι, ο μπαγλαμάς και ο τζουράς, είναι νυκτά έγχορδα μουσικά όργανα, που τα τελευταία 130 χρόνια έχουν συνδεθεί άρρηκτα με την ελληνική μουσική, λαϊκή και λόγια. Αποτελώντας εξέλιξη της αρχαιοελληνικής πανδούρας μέσα από ένα συναρπαστικό ταξίδι των παραδοσιακών τεχνικών οργανοποιίας δια μέσου των αιώνων, τα μουσικά αυτά όργανα εκφράζουν τις χαρές και τις λύπες του σύγχρονου ανθρώπου.”) διαμορφώθηκε σήμερα με την απόφαση ένταξης ως εξής :“Το τρίχορδο και το τετράχορδο μπουζούκι, ο τζουράς και ο μπαγλαμάς είναι νυκτά έγχορδα μουσικά όργανα, τα οποία κατά τα τελευταία 130 χρόνια έχουν τυποποιηθεί κατασκευαστικά και έχουν συνδεθεί άρρηκτα με την ελληνική λαϊκή μουσική. Στον απόηχο της αρχαιοελληνικής πανδουρίδας και της βυζαντινής θαμπούρας ή φάνδουρου αλλά και των παραδοσιακών τεχνικών οργανοποιίας, τα μουσικά αυτά όργανα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του καθημερινού βίου του σύγχρονου ανθρώπου, εκφράζοντας τις χαρές και τις λύπες του.”
Μάλιστα. Καλό αυτό. Δεν παύει όμως να έχει υπάρξει και η αρχική διατύπωση.
Και κάτι δευτερεύον, αλλά αξίζει να αναφερθεί κι αυτό: Η «τυποποίηση κατασκευής», που 129 χρόνια πριν από σήμερα, ούτε σε ενός οργανοποιού το μυαλό δεν υπήρχε, δεν υπάρχει ούτε σήμερα. Αν υπήρχε, τα σχετικά τέσσερα σχέδια θα έπρεπε να έχουν κατατεθεί και αυτά.
Ε, όχι ακριβώς. Σήμερα ξέρεις τι είναι μπουζούκι και τι τζουράς. Ο τζουράς από μόνος του απέχει βέβαια ακόμη αρκετά από την τυποποίηση, αλλά τουλάχιστον τα όρια μεταξύ των τεσσάρων οργάνων είναι σαφή. Και οι μορφές των άλλων τριών (με δυο-τρεις τύπους μπαγλαμά: σκαφτός φυσιολογικό μέγεθος, με δούγες, σκαφτός μικροσκοπικός) επίσης. Για παλιά όργανα μερικές φορές δεν ξέρουμε καν αν ήταν τρίχορδα ή τετράχορδα!!
Εκτός αν ως τυποποίηση εννοούμε την απόλυτη ομοιομορφία, αλλά γιατί να εννοήσει κάποιος αυτό;
Και ομοιομορφία, και διαστασιολόγηση! Συγνώμη αλλά στα όργανα της ευρωπαϊκής κλασικής συμφωνικής ορχήστρας η τυποποίηση, που επί Αναγέννησης είχε ήδη συλληφθεί ως ιδέα, έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό: Αυτές είναι οι διαστάσεις του βιολιού, αυτές της βιόλας, αυτές της μπασαβιόλας, αυτές της βιόλα δα γκάμπα, αυτές του βιολοντσέλου, αυτές του κοντραμπάσου. Δεν παίζουν οι Ευρωπαίοι. Θα παίξουμε εμείς; Όχι βέβαια! Τί, ανατολίτες είμαστε;
Και εν πάσει περιπτώσει, όταν ο άλλος σου λέει
υπονοείται τυποποίηση από το τέλος, ήδη, του 19ου αιώνα!! Όχι, παίζουμε!
