Παρακαλώ οι πιο γνώστες διορθώστε με… Παραθέτω την άποψή μου (αν και υπήρχε στο παρελθόν σχετική συζήτηση στο φόρουμ αυτό):
Ο όρος μισομπούζουκο είναι αδόκιμος. Μπορεί να προδιορίζεται με ένα απο τα δύο κριτήρια που έθεσες ή και με τα δυο ταυτόχρονα ή και με κάποια άλλα…
Για μένα ετυμολογικά ισχύει το εξής: Ο όρος “μισό-” έχει να κάνει με τη πρόσφατη ιστορία του μπουζουκιού. Δηλαδή -αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι δεν είναι τζουράς- πρόκειται για ένα μπουζούκι που έχει μικρότερες διαστάσεις (τόσο στο μάνικο, όσο και στο ηχείο) από αυτό που είναι κοινώς γνωστό. Δηλαδή το τετράχορδο μπουζούκι, με όλες τις αλλαγές που αυτό έφερε στη νεότερη ιστορία του οργάνου (μεγαλύτερο σκάφος, φαρδύτερο μάνικο)…
Ο όρος αυτός νομίζω ότι παραπέμπει ιστορικά σε τρίχορδα μπουζούκια του 1940 και πριν…
Δε θα έλεγα τόσο αυστηρά «αδόκιμος» όρος, γιατί είναι εξυπηρετικός στη συνεννόηση. Αλλά πάντως ναι, σημαίνει «το μισό (δηλαδή τελικά απλώς μικρότερο) από ένα συγκεκριμένο τύπο μπουζουκιού που έχω υπόψη μου».
Σήμερα έχουμε όλοι υπόψη μας κυρίως τα σημερινά μπουζούκια, που είναι μεγαλύτερα από κάποια παλιότερα. Υπάρχουν παλιά μπουζούκια που σήμερα θα τα λέγαμε μισομπούζουκα.
Η ερώτηση μου ήταν ολίγον…ρητορική…και παίρνω αφορμή να την διατυπώσω καθότι δεν βρήκα ικανοποιητική απάντηση μέχρι τώρα ούτε απο καταξιωμένους οργανοποιούς…Κατά την άποψη μου, μισομπούζουκο μπορεί να θεωρηθεί μια οποιαδήποτε κατασκευή έχει μικρότερες διαστάσεις απο το μπουζούκι όπως ο καθένας το θεωρεί απο άποψη μεγέθους. Σε αυτήν την περίπτωση βέβαια και οι τζουράδες είναι μισομπούζουκα. Γι’ αυτό και ίσως ο συνδιασμός κλίμακα μπουζουκιού (67-68cm) και μικρότερου σκάφους ίσως να περιγράφει καλύτερα τον όρο.
Νομίζω ότι το όλο θέμα ξεκινάει από το ότι τις τελευταίες (πολλές) δεκαετίες έχει καθιερωθεί στα τρίχορδα μπουζούκια ένα μέγεθος (μαζί και μία κλίμακα) που, από την εποχή των κλασικών κοματιών του Ζοζέφ (Μάρκος, Τσιτσάνης και πάρα πολλοί άλλοι) μέχρι σήμερα έχει περίπου διατηρηθεί, με ελάχιστες μικροδιαφορές. Κάτι τέτοιο είναι, βέβαια, “πρωτοφανές” στην διαχρονική ιστορία των μακρυμάνικων λαουτοειδών. Έγραφα, στην εργασία μου για τα τρίχορδα λαουτοειδή στη λεκάνη της αν. Μεσογείου (δες Κλίκα, όταν ξαναδουλέψει, αλλά και στο εδώ μπλογκ μου)
Χαρακτηριστικό για την οικογένεια των ταμπουράδων είναι η ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία σχημάτων και μεγεθών, αλλά και αριθμού χορδών για ένα όργανο με δεδομένη ονομασία. Στις γραπτές πηγές, ένα όργανο με την ονομασία Ταμπουράς μπορεί να είναι οτιδήποτε, από οργανάκι μεγέθους σημερινού μπαγλαμά μέχρι ένα μεγάλο Μεϊντάν σάζι και το ίδιο ισχύει και για το όνομα σάζι, μπουζούκι, μπαγλαμάς κλπ. Μπορεί να έχει μία μόνο χορδή ή επτά και περισσότερες ακόμα. Ο λαιμός του μπορεί να έχει μήκος μόνο 20 εκατοστών περίπου, ή και περισσότερο από ένα μέτρο. Αυτές οι αοριστίες συνέχισαν να υπάρχουν και μέσα στον 20όν αιώνα και μόνο προς το τέλος του άρχισαν να δημιουργούνται κάποιου είδους ταξινομήσεις και στερεότυπα.
Ίσως το βασικότερο από αυτά τα στερεότυπα να είναι το μέγεθος. Αυτός νομίζω πως είναι και ο λόγος για τον οποίο χρειάστηκε να τονιστεί ότι κάποιες κατασκευές, αισθητά μικρότερου μεγέθους από το “στάνταρ” (πλέον) μπουζούκι, δεν πρέπει να λέγονται “μπουζούκι” αλλά καλύτερα τους πρέπει ο όρος “μισομπούζουκο”. Και ναι, ίσως ακόμα να μην είναι δόκιμος αυτός ο όρος αλλά είναι πιθανότατο, ένας γνώστης της οργανολογίας σε 5 – 10 χρόνια να τον χρησιμοποιεί πια ως δόκιμο.
Δεν ξέρω πότε και ποιός σκαρφίστηκε τον όρο «μισομπούζουκο». Εγώ πάντως τον πρωτάκουσα πριν τουλάχιστον 30 χρόνια. Ποτέ μου δεν τον κατάλαβα… Δεν τον θεωρώ απλά αδόκιμο, τον θεωρώ μπούρδα.
Αν θέλουμε να προσδιορίσουμε την παλαιότερη μορφή του βιολιού (μικρότερο μπράτσο και τοποθετημένο με άλλη γωνία, εντέρινες χορδές μικρότερου μήκους και ελαφρώς χαμηλωμένο κούρδισμα, κοντήτερη ταστιέρα , κοντήτερη μπάρα, άλλης μορφής καβαλάρη και χορδιέρα κ.λ.π.) χρησιμοποιούμε τον (χρονικά προσδιοριστικό) όρο «μπαρόκ βιολί».
Δεν βλέπω γιατί, αν θέλουμε να αναφερθούμε στην παλαιότερη μορφή του μπουζουκιού ( κλίμακα από 61 έως 65 εκ. , μικρότερο ηχείο , καπάκι με τσάκιση, τρύπα με ροζέτα και διακριτά διαφορετικό ηχόχρωμα), δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «προπολεμικό μπουζούκι».
Ο Χαλκιάς , ο Μάρκος , ο Δελιάς, ο Περιστέρης και όλοι οι άλλοι μπουζουξήδες των προπολεμικών ηχογραφήσεων τι έπαιζαν δηλαδή …μισομπούζουκα ;:019:
Θα συμφωνήσω κι εγώ ότι ο όρος “προπολεμικό μπουζούκι” είναι σίγουρα πιο κατάλληλος!
Το μόνο ζήτημα είναι ότι από άποψη διάδοσης του όρου, μια απλή αναζήτηση στο google οδηγεί σε ξεκάθαρα συμπεράσματα: 50 αποτελέσματα σε σύγκριση με 1.770 για τον όρο “μισομπούζουκο”. Κι ως γνωστόν -γλωσσολογικά- ακόμα κι όταν ένας όρος είναι είναι λανθασμένος ορθογραφικά ή ετυμολογικά, εφόσον γίνεται ευρέως διαδεδομένος τότε γίνεται και αποδεκτός ως ορθός.
Επιπλέον ο όρος προπολεμικό μπουζούκι παραπέμπει σε όργανο που το ίδιο είναι παλιό. Δεν μπορείς να πεις “μάστορα θέλω να φτιάξουμε ένα προπολεμικό μπουζούκι”. Μπορείς να πεις “προπολεμικού τύπου”, αλλά παραμακραίνει.
Βέβαια, δεν ισχύει το ίδιο για το μπαρόκ βιολί. Ε, εκεί μπαίνει η παράμετρος της καθιέρωσης.
Το μόνο πρόβλημα με τον όρο Προπολεμικό μπουζούκι είναι οτι δεν μπορεί να αναφέρεται μόνο στις μικρότερες διαστάσεις,καθώς πλέον γνωρίζουμε και προπολεμικά όργανα με μήκος χορδής όχι μακρια απο τα 70εκ…
Έχει “καθιερωθεί” πλέον ο “όρος” μισομπούζουκο; Τί λένε οι επαΐονες;
Προσωπικά πάντως δεν τον πάω καθόλου αυτόν τον “όρο”. Μισομπούζουκο σημαίνει μισού μεγέθους, κάτι που βεβαίως δεν ισχύει. Μικρομπούζουκο, Μπουζουκάκι και παρεμφερή θα ήταν σωστότερα, αλλά “επελέγη” ό,τι επελέγη…
Νομίζω εχει επικρατήσει η ονομασία του μισομπουζουκου και προσωπικά θεωρώ οτι εξυπηρετεί, αφου τα τελευταία αρκετά χρόνια υπάρχει μεγάλη στροφή στο τρίχορδο και συχνα ακούμε “θέλω προπολεμικο, η σύγχρονο κ.τ.λ.”
Οποτε φαντάζομαι οτι ως μισομπουζουκο ξέρουμε όλοι τι εννοούμε και δεν το μπερδεύουμε με μπουζούκια μικρού σκάφους όπως Καφετζοπουλο, Ραπακουσιο, Μουστακα κ.τ.λ.
Εφόσον είναι σαφές ότι μιλάμε για μπουζούκι και θέλουμε να διευκρινίσουμε ειδικότερα τον τύπο, μια χαρά είναι ο όρος. Ότι δεν είναι στο 1/2 του κανονικού μπουζουκιού δε λέει τίποτα, ούτε η πρώτη ακυριολεξία είναι στη γλώσσα μας ούτε η τελευταία
Εκεί όμως που ενοχλούμαι κι εγώ είναι όταν διαφαίνεται κάποια προσπάθεια να θεωρηθεί ως ξεχωριστό όργανο (δεν είναι μπουζούκι, είναι μισομπούζουκο). Πράγμα που γίνεται ενίοτε και με την μπουζουκομάνα, το γόνατο και άλλες τέτοιες λέξεις. Τάχα μου ότι το μεν ρεμπέτικο είναι πολύ σπουδαίο γιατί χρησιμοποιεί τόσα διαφορετικά όργανα (κι όχι για άλλον λόγο), ο δε γράφων είναι κι αυτός πολύ σπουδαίος που ξέρει να τα ξεχωρίζει ενώ σ’ εμάς τους τυχάρπαστους φαίνονται όλα ίδια.
Τουλάχιστον το λένε μισομπούζουκο και ούχι μισομπουζούκι, τώρα αν ο μεγάλου μεγέθους τζουράς ομοιάζει με μισομπούζουκο λόγω μεγέθους ίσως μπορούμε να το πούμε τζουρομπούζουκο, το γόνατο τώρα γιατί το λένε γόνατο είτε είναι μπαγλαμάς-γόνατο είτε είναι τζουράς-γόνατο είτε είναι μπουζούκι-γόνατο είτε είναι η μάνα με τα παιδιά της όλα η μπουζουκομάνα η αλόμα που και αυτή κελαηδάει ακόμα και αν γερνάει, και ταίζει τα παιδιά της και τραβάει στην φαμελιά της, όλα είναι σχετικά για εμένα εφόσον δεν υπάρχουν σταθερά μέτρα και σταθμά όπως σε όργανα της κλασικής ορχήστρας, όσο τρελοί και περίεργοι είμαστε οι ας πούμε Έλληνες, έτσι είναι και τα μπουζουκοειδή κέλυφα, μπορεί να φτιαχτεί πάνω κάτω ότι θέλουμε, δεν είναι βιολί, όμως αυτά που έγραψα τα ξέρετε, πάμε για άλλα, το γόνατο αν ξέρει κάποιος/α γιατί το λένε <<γόνατο>> και όχι ας πούμε παλαμίδα. το ούζο καίει εγκέφαλους και αν βάλεις και σουτζούκι, φυτίλι σου κοτσάρουνε σε κάνουν δυναμίτη, ΚΑΛΗΝΥΧΤΑ!