Την Παρασκευή 28 Ιούνη μεταξύ πολλών εκλεκτών μουσικών προσκεκλημένων, παρουσιάζεται στο 7ο Φεστιβάλ Ρεμπέτικου Ιωαννίνων ένα αφιέρωμα στο ‘‘Αδέσποτο’’ Ρεμπέτικο τραγούδι του 19ου αιώνα. Οι συντελεστές: Σταύρος Κουρούσης (μπουζούκι-τραγούδι), Χρήστος Μπινιάρης (τραγούδι-μπαγλαμά), Κωνσταντίνος Κοπανιτσάνος (τσίμπαλο) και Νίκος Σαρηγιάννης (κιθάρα-τραγούδι), θα μεταφέρουν το κοινό στα πρώτα αυθεντικά ακούσματα ανώνυμης σύνθεσης, τραγούδια της φυλακής και του τεκέ.
Μέσω ιστορικών πηγών θα γίνουν αναφορές στην γέννηση του ρεμπέτικου τραγουδιού, τα κουρδίσματα (ντουζένια) του μπουζουκιού, ενώ θα προηγηθεί παρουσίαση του βιβλίου «Απο τον ταμπουρά στο μπουζούκι» από τους συντελεστές της εταιρείας ‘‘Η ιστορία της Ελληνικής μουσικής’’ - 78 στροφές. Σας αναμένουμε!
Ιστορικά ισχύει στις περισσότερες των ηχογραφήσεων ‘‘αδέσποτων’’ στο γραμμοφώνο, βλέπε Μανέτας, Κούλα, Παπαγκίκα, Νταλγκάς, κ.α. Οι μικρασιάτικες και δημοτικού χαρακτήρα ορχήστρες απέδωσαν τις πρώτες ηχογραφήσεις.
@pepe θα έχουμε και αυθεντικά μπαγλαμομπούζουκα! Αλλά όπως λέει κι ο Σταύρος, το τσίμπαλο είχε χρησιμοποιηθεί σε ιστορικές ηχογραφήσεις της περιόδου.
@ZARAZ κι εγώ ελπίζω να καταγραφούν οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ. Η παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα είχε αντίστοιχο μουσικό πρόγραμμα, και έπεται συνέχεια.
Συγχαρητήρια σε ολους οσους συμμετέχουν, ξεχωριστα συγχαρητήριά και στον Σταύρο για την παρουσίαση του βιβλίου του.
Επισης συγχαρητήριά και στον Βαγγέλη Πετρινιώτη που βλεπω στην αφίσα θα συμμετέχει και σε αυτό το όμορφο φεστιβάλ.
Αναμένουμε υλικό απο όσους βρεθούν εκει.
Μα ναι, δεν το αμφισβητώ αυτό. Δεν ήταν όμως ηχογραφήσεις που να αποτυπώνουν το αυθεντικό άκουσμα της φυλακής και του τεκέ, ήταν η δισκογραφική του εκδοχή.
Ότι σε σχέση με τη δισκογραφία θα ακουστούν αυθεντικά ακούσματα, γι’ αυτό δεν αμφιβάλλω αφού έχω ακούσει κι άλλες φορές. (Στον Σταύρο είχα έρθει μια φορά και με μαθητές μου. Δεν ξέρω πόσο τους άγγιξε αυτό που άκουσαν, αλλά δε φυτρώνουν πάντα όλοι οι σπόροι, ούτε όλοι αμέσως.)
Δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς όμως, Περικλή μου! Οι συντελεστές της τότε δισκογραφίας δεν είχαν χαμπάρι, μα χαμπάρι από εθνομουσικολογία, εθνοργανομουσικολογία και τα τοιαύτα, να κονομήσουν ηχογραφώντας ήθελαν και τίποτα παραπάνω. Ηχογραφούσαν λοιπόν με ό,τι βρισκόταν πρόχειρο, ε, όμποε βέβαια θα το απόφευγαν, πιάνο κλπ αλλά το τσίμπαλο ανήκε στην οικογένεια των «αποδεκτών» οργάνων (Ρουμανία κλπ.). Άσε που, ηχογραφήσεις με αποκλειστικά και μόνο μπαγλαμά, φωνές, ντενεκέδες, κουραμάνες και ταψιά δεν θα πούλαγαν εύκολα…
Δεν ξέρω ποιος παράτολμος νους σκέφτηκε ότι ο Μπάτης με το μπαγλαμαδάκι του θα πούλαγε, κι όμως φαίνεται ότι πούλησε αρκετά. Πιστεύω ότι σε αρκετά ο Μπάτης πραγματικά αντιπροσωπεύει ό,τι πλησιέστερο πρςο το αυθεντικό τεκετζήδικο-φυλακίσιο ήταν δυνατόν να ηχογραφηθεί. Το ίδιο και μερικοί ακόμη.
Όσο για τις «ευπρεπισμένες» εκδοχές των μουρμούρικων, τείνω προς την εντύπωση ότι πριν περάσουν στη δισκογραφία πρέπει να είχαν δοκιμαστεί στο καφέ αμάν. Κυρίως λόγω των Παπαγκικαίων το λέω: ξέρουμε ότι η ίδια η Μαρίκα διατηρούσε καφέ αμάν, και οι ηχογραφήσεις τους περιλαμβάνουν περίπου κάθε είδος μουσικής που να έχουμε διαβάσει ότι παιζόταν στα καφέ αμάν (αρκετά ετερόκλιτα πράγματα: δημοτικά, ελαφρά, ρεμπέτικα, …), όλα παιγμένα λίγο πολύ σ’ ένα σταθερό στυλ.
Τέτοιες εκτελέσεις, είτε σε δίσκο είτε σε πάλκο, απευθύνονται σε ακροατές. Στη φυλακή ή στον τεκέ η φάση δεν είναι τόσο ακροαματική όσο συμμετοχική - αλλά ακόμη κι αν απλώς κάθεσαι κι ακούς τις πενιές μες στη μαστούρα σου χωρίς να συμμετέχεις, υπάρχει κι ένα πλαίσιο που διαμορφώνει την πρόσληψή τους. Αν λείψει το πλαίσιο, η μουσική σαν μουσική είναι φτωχή και χρειάζεται οπωσδήποτε κάποιο χτένισμα για να στέκει αξιοπρεπώς.
Αντίθετα, οι τραχειές απεριποίητες ηχογραφήσεις τύπου Μπάτη μάλλον απευθύνονταν [σε ακροατές βέβαια πάλι, αλλά] εκείνους που έχουν τη διάθεση (και την εμπειρία ίσως;) να αποκαταστήσουν νοερά το πλαίσιο, ώστε η μουσική να μην είναι ένα φτωχό ακρόαμα αλλά αυτό που ανακαλεί το ελλείπον πλαίσιο.
(Νίκο, ως συστηματικός θιασώτης εθνομουσικολογικών καταγραφών έχω να καταθέσω ότι οι περισσότερες, και οι καλύτερες, δεν ακούγονται με τίποτα.)
-Αυθεντικά ακούσματα τεκέ και φυλακής.
-Αυθεντικά ακούσματα τεκέ και φυλακής με τσίμπαλο;
-Κάποια έτσι πρωτοηχογραφήθηκαν.
-Ναι, αλλά αυτό είναι το αυθεντικό άκουσμα των πρώτων ηχογραφήσεων, όχι του ίδιου τεκέ και της φυλακής.
-Θα έχουμε και με μπαγλαμαδομπούζουκα.
Μα, είναι γνωστό: ο Μίνος Μάτσας. Δες «Π. Κουνάδης, Μάρκος Βαμβακάρης, Κατάρτι», σσ. 34, 35 κ.ε. Εκείνος ο πραγματικά παράτολμος νους διείδε ότι Μπάτης, Μάρκος και συνοδεία «έχουν ψωμί» και τους ξεκίνησε, παρά την αντίδραση του κατεστημένου (Χατζηαποστόλου: - Αν ξαναέρθουν αυτοί οι τύποι να ηχογραφήσουν, πριν ή μετά από εμένα, εμένα ξέχασέ με!).
(Πάλι με Σταύρο, σε διαφορετικό ρόλο αυτή τη φορά.)
Edit: μόλις ξαναδιάβασα και το συνοδευτικό κείμενο του Σταύρου για τον δίσκο του παραπάνω λινκ. Ό,τι συζητάμε στα τελευταία μηνύματα, είναι όλα γραμμένα εκεί χαρτί και καλαμάρι.
Κι εγώ δεν πάω και τόσο πίσω, σε ό,τι αφορά παρακολούθηση εθνομουσικολογικών καταγραφών, όμως θα συμφωνήσω μαζί σου απόλυτα: Με τίποτα! Γειά σου Παπασιδέρη!
Aν και ο Νίκος το κάλυψε αφού σου γράφει πως αρκετά κομμάτια θα παιχτούν με μπαγλαμαδομπούζουκα και σε κουρδίσματα, θα σου αναλύσω. Αρχικά να πω ότι εμείς θα κάνουμε παρουσίαση όχι ότι θα παίξουμε με ένα μπουζούκι ή ένα μπαγλαμά για να πίάσουμε το ακριβές ύφος, γιατί τότε υπό αυτήν την έννοια και οι ηχογραφήσεις του Μανέτα με τον Λειβαδίτη θα πρέπει να θεωρηθούνε ίσως ''έντεχνες΄΄΄;
Ας πιάσουμε αρχικά το τραγούδι ‘‘Οι μπαγλαμάδες’’ που το βρίσκουμε σε διάφορες εκτελέσεις στην δισκογραφία γραμμοφώνου. Οι ορχήστρες αλλά και η μορφή του κομματιού, με δύο εισαγωγές περίτεχνα γραμμένες, υποδεικνύουν την μη χρήση μπουζουκιού και δεν είναι το μόνο για τα γνήσια αδέσποτα τραγούδια.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα τραγούδια αυτά, δε θα τραγουδήθηκαν στους τεκέδες η στις φυλακές, αλλά ότι πιθανώς να τα εκτελούσαν με διαφορετικό τρόπο από ότι στις ηχογραφήσεις, ίσως χωρίς όργανα, ίσως με διαμορφωμένες εισαγωγές…; Δηλαδή υπάρχει μια αλληλοεπίδραση.
Το όργανα της φυλακής στα ‘‘αδέσποτα’’ ο μπαγλαμάς και το μπουζούκι ήταν σε ρόλο σολιστικό συνήθως. Δηλαδή αν θέλει κάποιος να ‘‘πιάσει’’ το αυθεντικό ύφος της φυλακής θα πρέπει να τα παίξει με ένα μπαγλαμά ή με ένα μπουζούκι. Υπό αυτή την έννοια καμία εκτέλεση της δισκογραφίας 78 στροφών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως πιστά αυθεντική, , εκτός μίας, της περίπτωσης του Μανώλη Καραπιπέρη στα τραγούδια με τον Ιωαννίδη, άντε να βάλω και του Μπάτη τα δύο πρώτα που δεν έχει κιθάρα και είναι με δύο μπαγλαμάδες και ένα μπουζούκι.
Κάποια αδέσποτα επίσης πιθανώς έχουν σχέση με την Μ. Ασία, όπου το μπουζούκι αγνοείται. Ο Παπάζογλου συνήθιζε να κλέβει αδέσποτες μελωδίες όταν ήρθε εδώ από πλανόδιους μουσικούς, που δεν έπαιζαν απαραίτητα μπουζούκι. (Από μαρτυρία του Γιώργη σε εμένα). Το θέμα δηλαδή έχει και άλλες κρυφές πτυχές.
Αν με ρωτήσεις προσωπικά θα σου πω ότι και η κιθάρα και το τσίμπαλο δεν είναι αναγκαία, όμως στο ρόλο μια κομπανίας και για τα συγκεκριμένα κομμάτια που θα παρουσιαστούν χρειάζονται.
Βλέπω στην αφίσα ότι θα παρουσιαστεί η ομιλία του σημαντικού συγγραφέα και τραγουδοποιού Γιώργου Μανιάτη, που είχε εκφωνηθεί το 1986 στο Διεθνές Συνέδριο για την Ελληνική Μουσική (Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών).
Παραπέμπω στο κείμενο της διάλεξης για όσους ενδιαφέρονται:
Επίσης δυο λόγια για τον σημαντικό καλλιτέχνη και οργανοποιό αρχαίων ελληνικών οργάνων Γιώργο Πολύζο εδώ:
Και ωραίες οι ενορχηστρώσεις! Μια εικόνα (ακουστική εν προκειμένω) χίλιες λέξεις: άλλο κατάλαβα διαβάζοντας ότι έχει και τσίμπαλο, και άλλο τώρα που το ακούω.
Γενικώς πρυτανεύει η σεμνότητα και η λιτότητα.
(Και ένα σημειολογικό σχόλιο: Φοβερή η ασπρόμαυρη εικόνα τεσσάρν μυσικών που στέκουν στις καρέκλες τους και παίζουν τραγούδια ενός και βάλε αιώνα, ενώ παράλληλα ίσκιοι σαν του καραγκιόζη πηγαινοέρχονται ακατάσχετα μπροστά τους και, πού και πού, και μερικοί ολόκληροι άνθρωποι πίσω τους, άλλοι αργά, άλλοι τρέχοντας, άλλοι χορεύοντας, άλλοι με κωλοτούμπες!)
Εγώ που έχασα την παρουσίαση στην Αθήνα δε θα άφηνα και τα Γιάννενα να πάνε χαμένα. Πετάχτηκα μια βολτίτσα και αποζημιώθηκα όσο δε λέγεται. Πρώτη φορά στη ζωή μου, άκουσα το ένα πίσω από το άλλο, μόνο αγαπημένα τραγούδια σε εκπληκτικές ενορχηστρώσεις. Ο συνδυασμός τσίμπαλο - μπουζούκι μοναδικός και απόλυτα ταιριαστός με το ρεπερτόριο. Αν μάλιστα κατείχα και τη μαγική τέχνη, θα τους έπαιρνα από τη σκηνή με τα φώτα και τα μεγάφωνα και θα τους πήγαινα λίγα μέτρα παραδίπλα στα εγκατειλημένα κτήρια των παλιών στρατώνων του Κάστρου. Εκεί στο ένα δωμάτιο αυτοί να παίζουν και στο διπλανό εγώ να ακούω στο σκοτάδι … και ας πεθάνει ο χάρος…
Αυτο το καραντουζενι στην αρχη τι πραγμα ειναι ρε παιδια…
Μπραβο σε ολους, πολυ ωραιο σχημα και θα πω οτι ο συνδυασμος με τσιμπαλο, ειναι πολυ νοστιμος στα αυτια μου. Απο το δισκο με το μανετα μου ειχε καλαρεσει
