Ν. Μούσχουρη: «Ο Θεοδωράκης δεν κατάφερε ποτέ να γίνει Μάνος Χατζιδάκις»

Θέσεις & αντιθέσεις
,
21

Νέε φίλε, Γιώργο ! Στον παλιό φίλο, yiorgosv, απευθύνθηκα!
Τα “πιθανόν” δικά του είναι ! Κάτι έχει πάθει τελευταία… έχει μια ανασφάλεια ! :slight_smile:
Θα περιμένω με πολλή χαρά τη θέση σου, όπως και όλοι μας. Χαίρομαι που ήρθες στην υπέροχη παρέα μας !

Το κάθε καλλιτεχνικό έργο είναι βουτηγμένο και πάλλεται από “εμπειρίες”, “συναναστροφές” και “διαπλοκές” ! Εκεί είναι όμως το ενδιαφέρον του… Πως, όλα αυτά κάποια στιγμή εξαφανίζονται και το έργο δεν ανήκει πια στον ίδιο τον δημιουργό -και ούτε καν στα αρχικά συστατικά του!

Φιλικότατα.

22

…αλλά με πρόλαβε στα περισσότερα η Ελένη.

1ον. Αυτά που λές Ιωάννα, και που τελευταία κυκλοφοράνε πολύ, ότι ο Μίκης δήθεν δεν ήξερε δα και τίποτα σπουδαία πράγματα από λαϊκή μουσική και ότι τα 9/8 του τα έμαθε ο Χιώτης ή ο Ζαμπέτας ή κάποια κοινοπραξία και των δύο, είναι ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που δεν μπορούν να σταθούν ούτε μπροστά στον κοινό νου του αδαούς. Πόσο μάλλον σε σχετικούς με τη μουσική, και ας μην είμαστε και σολίστες πρώτης γραμμής.
Οταν ο Θεωδωράκης (πολύ, πολύ πριν τον Επιτάφιο) γράφει συμφωνικά που τα περνάει κλασματικά από 2/3 - 2/4 - 4/5 και καταλήγει σε 7/8 μέσα σε 45 δευτερόλεπτα μελωδίας, νομίζω ότι είναι ανέκδοτο το να μην ξέρει τα 9/8. Το πολύ πολύ να δεχτώ ότι δεν ήξερε να τα “βαράει” λαϊκά. Αλλά αυτό είναι από θέμα γούστου έως θέμα κουλτούρας. Και ναι, όντως, ήτο του σαλονιού ο νεανίας Μιχάλης Θεοδωράκης και δεν ήτο του λιμανιού. Αρα (ίσως να) έπρεπε να βρεθεί ένα αλάνι σα το Χιώτη να του χτυπήσει τον εννιάσημο “σωστά και λαϊκά”.
Ε, και;
Σάματις και ο Χιώτης από κάποιον άλλον δεν το έμαθε;
'Η μήπως η κυρα-Χιώταινα τον νανούριζε με τις “βεργούλες”;

2ον. Το αν του “φόρτωσε” ο Λαμπρόπουλος τον Σερ Μπιθί και τον Χιώτη (που δεν το ξέρω), αυτό τι μας λέει; Μήπως ότι ο Μίκης ήτο μαλάκας και δεν του έκοβε ιδιαιτέρως ή μήπως δεν τον ξέρανε οι ψημένοι στα πάλκα Μπιθικώτσης - Χιώτης και άρα έπρεπε να γίνει κάποιο “παντρολόγημα” στα γραφεία μιας εταιρείας από κάποιον moneymaker; Αυτό δεν γίνεται σε όλη την οικουμένη; Γιατί αυτό αιφνιδίως για τον Μίκη αποτελεί περίτρανη απόδειξη κάποιας ανικανότητας ή δεν ξέρω τι άλλο;

3ον. Τα φοβερά και τρομερά κείμενα λ.χ. του Ελύτη ή του Αναγνωστάκη ή του Ρίτσου ήταν - από συνθετικής πλευράς - πολύ “ευκολότερα” στη μελοποίηση στη συμφωνική εκδοχή τους (που μ’ αρέσει και περισσότερο) παρά στην έντεχνο-λαϊκή τους μορφή όπως βγήκαν, στριμοκωλιασμένα σε τραγικά αυστηρούς λαϊκούς ρυθμούς. Είναι πασιφανές για όσους ξέρουν μουσική, άσε που το έχει ομολογήσει ο κι ίδιος.

Πάρτε το χαμπάρι και κάντε το γαργάρα: Μουσικά δεν “ανέβηκε” από κανέναν ο Μίκης. Ηταν ήδη πάρα (μα πάρα) πολύ σπουδαίος μουσικός όταν πήγε στον Λαμπρόπουλο. Εμενε μόνον να αποδειχθεί και στην πράξη. Και βεβαίως αποδείχθηκε.

4ον. Οπως πολύ σωστά επισημαίνεις, τα περί “δεξιάς” Μούσχουρης και “αριστερού” Μίκη δεν έχουν θέση στη συζήτηση. Οποιος κρίνει τον Μάνο, τον Μίκη ή οποιονδήποτε δημιουργό ή τραγουδίστρια σ’ αυτή τη βάση, είναι 100% οφσάιντ.

5ον. Λες: “Τι κάνει τον Παπαϊωάννου, τον Ζαμπέτα, τον Μάρκο, τον Τσιτσάνη, τον Καλδάρα… όλους, να τα βάζουν με τον κάθε “έντεχνο” Θεοδωράκη;”
Και απαντώ: Και τι μας νοιάζει; Τι επιχείρημα είναι αυτό; Οι γλυκύτατοι λαϊκοί τραγουδοποιοί που αναφέρεις ήταν άλλης κλάσης (με την φανταρίστικη έννοια του όρου). Ο,τι και να πούνε για τον Μίκη… καλά κάνανε και το είπανε. Δεν αλλάζει και τίποτα. Τους αγαπάμε αλλά δεν τους ακούμε κιόλας. Το ίδιο ισχύει και για τον Μίκη. Τον οποίο προσωπικά τον ακούω με εντονότατο ενδιαφέρον διότι μου πάει πολύ σαν μουσικός, σαν χαρακτήρας και σαν διανοούμενος. (γούστα είναι αυτά - τι ζόρι τραβάτε;)

6ον. Η Μούσχουρη είναι τραγουδίστρια, δεν είναι δημιουργός. Είχε καλή (“κορυφαία” για άλλους, “καλή” για μένα) φωνή. Τελεία και παύλα. Τις υπόλοιπες κρίσεις να τις αφήσει για τον εαυτό της. Λέω είναι τραγουδίστρια και δεν είναι δημιουργός για να καταλήξω στο ρητορικό ερώτημα: Θα έβγαινε ποτέ ένας Μάνος Χατζιδάκης να πει ότι “η Μούσχουρη δεν μπόρεσε να γίνει ποτέ Κάλλας”; Δεν θα το έκανε ποτέ, και αν το έκανε, θα του έριχνε φάσκελο ολόκληρη η οικουμένη. Διότι θα το είχε πει ο Μάνος ο Χατζιδάκης.
Λέει κάτι αντίστοιχο η Μούσχουρη και καθόμαστε και το χαζο-συζητάμε. Συμμετέχω κι εγώ με βαριά καρδιά, αλλά λέω μέσα μου καλά, χέστηκε η Φατμέ στο γκιούλμπαξέ. Τι έγινε; Τραγουδίστρια είναι. Δεν κρέμεται κι απ’ τα χείλη της όλος ο κόσμος όπως λ.χ. με τον Μάνο και τις εκπομπές του στο 3ο.

Αυτά για την ώρα και θεωρώ όλα τα παράπανω κινούνται στα πλαίσια του καλώς εννοούμενου διαλόγου. Δεν θέλω (ούτε και προσπάθησα) να προσβάλω κανέναν. Οχι όπως κατάφωρα μου πρόσβαλε τη νοημοσύνη η Μούσχουρη με την (επιπέδου… τραγουδίστριας) δήλωσή της.

Στην αρχή διερωτήθηκα από που κι ως που πιάνει τον Μίκη και τον Μάνο στο στόμα της αφού ακόμα και οι χλιμίτζουρες των ξενυχάδικων της παραλιακής είναι σεμνότεροι στις δηλώσεις τους. Μετά σκέφτηκα ότι δεν έχω τη σκορδοκαΐλα για να το καταλάβω.

Φιλάκια.

ΥΓ. Εμένα ο Επιτάφιος μ’ αρέσει απ’ τη Μούσχουρη περισσότερο. Οχι (βεβαίως) λόγω της Μούσχουρης αλλά λόγω της μοναδικής ενορχήστρωσης του Μάνου. Πιστεύω ότι η Φλέρυ θα τα κατάφερνε πολύ καλύτερα. Αλλά…

(συνεχίζεται - νομίζω)

23

να με συγχωρεί ο yiorgosv για την υφαρπαγή!

φιλικά και στούς δυό σας

24

Πάλι δεν κατάλαβες Γιάννη… Τα ελληνικά μου ήταν ολόσωστα και σαφή…

Και η συζήτηση καθόλου δεν οδηγείται στη μείωση της αξίας του μεγάλου μας συνθέτη. Πού το είδες αυτό; Παράθεση ντοκουμέντων κάνουμε.
Άλλο όμως το ίδιο το έργο και άλλο τα παρασκήνια και η προσωπικότητα του κάθε συντελεστή τού πολιτιστικού προϊόντος.
Ας γίνει κάποτε ο διαχωρισμός… έστω μέσα μας !

25

Καλέ ΚώσταΚ? Αναρωτιέσαι δηλαδή, αν γνωρίζω το μέγεθος και τη σπουδαιότητα του Θεοδωράκη; Ή αν γνωρίζω το -σύνολο- του έργου του; Ή δεν είμαι γνώστης της τομής που έκανε στο νεοελληνικό τραγούδι; Δεν κατάλαβα καλά;… Γιατί αυτά τονίζεις και απορώ !

Και αν έχουμε δικαίωμα εμείς να κάνουμε “κορώνες”, δεν έχει η Μούσχουρη;
Μην τρελαθούμε…

Για διάφορες ανακρίβειες ήταν η παρέμβασή μου και για “δογματικές” θέσεις.

ΥΓ:
Για το : “…είναι ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που δεν μπορούν να σταθούν ούτε μπροστά στον κοινό νου του αδαούς. Πόσο μάλλον σε σχετικούς με τη μουσική…”
Οι μαρτυρίες του ίδιου συνθέτη, των ηχοληπτών, των μουσικών, των εταιριαρχών κλπ παραγόντων της δισκογραφίας δεν είναι βάσιμες πληροφορίες; Υπόδειξέ μου τότε πού αλλού να αναζητήσω τις “επιβεβαιωμένες” !

26

Ο Μίκης ακόμα δεν ήξερε πώς να μετράει τα 9/8…

Θυμάμαι ότι διάβασα το εξής (μάλλον σ’ ένα γερμανικό βιβλίο)>

είπε ο Θεοδωράκης ότι πρώτη φορά έχει ακούσει ρεμπέτικα τραγούδια στο πλοίο όταν τον πήγαν εξορία στην Ικαρία (1947 νομίζω), και ήταν το τραγούδι “Αντρέας Ζέππος”. Εκεί στην Ικαρία έκανε σπουδές πάνω από 80 τραγούδια, του βοήθησαν οι άλλοι που ήταν μαζί του και φυσικά ασχολήθηκε με το ρυθμό.

27

Μάρθα, στους “Δρόμους του Αρχάγγελου” νομίζω το έγραψε. Θα το κοιτάξω όταν ανέβω στο σπίτι. Πρόσφατα το ξαναδιάβασα σε ένα περιοδικό εφημερίδας σε αίθουσα αναμονής… ιατρείου.

Φυσικά και ήθερε τον ρυθμό. Εγώ σου βάζω υπογραφή ότι ήξερε και τους 27 δυνατούς συνδυασμούς τονισμού του εννιάσημου. Αντε να δεχθώ ότι δεν ήξερε ότι οι εξής τρεις κυριαρχούν στις λαϊκές μελωδίες καί ότι τους λένε έτσι κι έτσι. Μα θα ήταν παλαβό να ίσχυε κάτι διαφορετικό! Αφού αυτά είναι στο αλφαβητάρι των μουσικών σπουδών του τελευταίου ωδείου της γειτονιάς. Ρε παιδιά, έλεος! Είναι δυνατόν να επιχειρηματολογούμε πάνω σε τόσο αυτονόητα δεδομένα;
:112:

Ιωάννα, δεν υποννοώ ότι… υποννόησες ότι ο Μίκης είναι “λίγος”. Του κερατά.
Απλά δεν νομίζω ότι ο γλυκύτατος Μπιθικώτσης ήταν σε θέση να δώσει σε έναν μουσικό επιπέδου Θεοδωράκη τίποτα παραπάνω από ψήγματα της πρακτικής εμπειρίας του σε δευτερεύοντα ζητήματα ύφους, όπως λ.χ. σε ζητήματα τραγουδιστικής ερμηνείας (που στο κάτω κάτω ήταν και η δουλειά του) ή σε θέματα τονισμού αυτών των συλλαβών και όχι των άλλων, που κι αυτά τα ψευτο-έμαθε απ’ το Μάρκο απ’ ότι λέει στην βιογραφία του ο τελευταίος.

28

Η «μελέτη» για τον «Επιτάφιο», Γιάννη, πρέπει να ξαναγραφεί…

Σχετικά με τη συζήτησή μας:

Έχω δυο έγκυρες, διασταυρωμένες, μαρτυρίες που πληροφορούν ότι ο Μίκης, μετά το πρώτο άκουσμα του «Επιτάφιου» από το Χατζιδάκι με τη Μούσχουρη, μουδιασμένος αναζήτησε ο ίδιος τον Μπιθικώτση και άρχισε να τον διδάσκει
μέρες και μέρες, μέχρι να γίνουν οι συνεννοήσεις με την εταιρεία.

Η μια είναι της Άννας Παπανικόλα, προσωπικής φίλης του Μίκη, από τις αφανείς ηρωίδες του αντιδικτατορικού αγώνα, η οποία πρόσφατα στα 94 της και με την παρέμβαση του Μίκη έτυχε μιας μικρής ασήμαντης τιμής… και
η δεύτερη είναι του Βύρωνα Σάμιου, γιατρού, στενού φίλου του Μίκη.

Όχι ότι αλλάζει και τίποτα ουσιαστικό, βέβαια, ήδη ο Κώστας με προηγούμενο μήνυμά του μας κάλυψε.

29

Εγώ σου βάζω υπογραφή ότι ήξερε και τους 27 δυνατούς συνδυασμούς τονισμού του εννιάσημου.

Κώστα, δυστυχώς δεν έχω τόσες γνώσεις στη μουσική, μου φαίνεται απίστευτό ότι υπάρχουν 27 συνδυασμούς . Μήπως υπάρχει κάπου μια λίστα μόνο για να πάρω μια μικρή ιδέα…Συνθέτουν και τραγούδια με όλ’ αυτούς? Τα τρια που κυριαρχούν υπόπτομαι είναι το “παλιό” ζειμπέκικο, το “καινούργιο” ζειμπέκικο και το απτάλικο? Ευχαριστώ για μια μικρή διαφώτηση.

30

Ιωαννα ειλικρινα συγγνωμη !! Δεν ηξερα οτι σου αρεσε τοσο η κα Μουσχουρη ή Μούσκουρη οπως τη λενε οι Γαλλοι (ο τονος νομιζω δεν ειναι στη ληγουσα Κωστα ετσι ;:wink: Προσωπικα αυτο το καντσονιστικο στυλ δε μου λεει τιποτα. Ποτε δεν καταλαβα πως εκανε τοσο μεγαλη καρριερα !!! Και για τις πωλησεις επισης απορω, καπου εχω ακουσει οτι περιπου το 1/3 το εχει κανει στην Ιαπωνια … Εκανα μια μικρη αναζητηση και με εβγαλε στην wiki pedia οπου χρειαζεται πολυ ψαξιμο … θα επανελθω με αυτο !
Συναδω με την προτελευταια απαντηση της Ελενης (και σημαντικα τα στοιχεια που δινει με το επομενο ποστ της ) ειδικα στο οτι οι βιογραφιες ειναι γεματες συναισθηματισμο και ωραιοποιηση των παντων. Ειναι οπως μια ταινια που ο πρωταγωνιστης ειναι ο δολοφονος, οποτε ολοι οι θεατες ειναι με το δολοφονο -προς Θεου οχι η κυρια Νανα δεν ειναι !!!
Και λεγοντας για τις “Τριανταφυλλιες” να πω και γω την προτιμηση μου στο αλλο τραγουδι που αναφερεται, για το πανεμορφο Χατζηδακικο ελαφρο-εντεχνο “Καπου υπαρχει η αγαπη μου”, οπου ειχα την τυχη να συνοδευσω το 1987 τη Φεφη Βαλαρή -τραγουδιστρια του Χατζηδακι και δεν το λεω απο κομπασμο αλλα για να δηλωσω οτι δικαιουμαι να μπαινω και σε αλλα χωραφια εκτος ρεμπετικου …
Να πω ακομα για τη κα Μουσχουρη οτι το “Recital '70” ηταν απο τους πρωτους δισκους που μπηκαν σπιτι μας το 1971 με το καινουριο πικαπ Dual (οι αλλοι ηταν η “Συλλογη” του Ξαρχακου και τα Ριζιτικα του Μαρκοπουλου με τον Ξυλουρη) και απο τοτε μουκανε εντυπωση πως οι ξενοι συμμετεχουν στα δικα μας τραγουδια οπως το “Μιλησε μου” και το “Μυθο”.
Δικη μου γνωμη ειναι οτι ολο το πακετο ηταν ελκυστικο για την παγκοσμια δισκογραφικη αγορα, η φωνη, το ηθος, η Ελληνικη καταγωγη σαν αρχαιοελληνικη αναφορα και σαν τοπος διακοπων ισως μαζι με τη Γαλλικη υπηκοοτητα, τα ελληνικα τραγουδια κατα ενα 50 % και η αψογη ορχηστρα με τις κεντρο-ευρωπαικου στυλ ενορχηστρωσεις του Πετσίλα. Σιγουρα και καποιοι καλοι μανατζερ δεν το συζητω …
Τωρα τα “πρεσβειρα” και “ευροβουλευτης” κλπ εχουμε δει οτι ολα πια ειναι μαρκετιγκ … εδω παρολιγο η Πατουλιδου να γινει Νομαρχης !! Και καπακι κανει αβαντα στο Ρουβα. … ελεος !!
Περισσοτερα για το φαινομενο Μουσκουρη δεν ξερω … Ο Κωστας Φερρης μπορει να μας πει περισσοτερα, μια και τα ξερει απο μεσα !!
Οσον αφορα την προβολη της Ελλαδας κι αυτη μαζι με αλλους συνεβαλλε (Μελινα, Κακογιαννης, Ρουσσος, Παπαθανασιου …) η επιφανειακη Ελληνολατρεια της Δυσης ποτε δεν ελειψε …
Παντως μαρεσει η εικονα οποτε παιξω σε ξενους να ξερουν, να συνεγειρονται και να συντραγουδουν τον “Καυμο”, το “Μιλησε μου” κλπ κλπ

31

Δεν έχω καμία μουσικολογική παιδεία και ας μου επιτραπεί να εκφράσω και τη δική μου άποψη, όπως εγώ τη νοιώθω…
Η συμπαθέστατη κ. Μούσχουρη ανήκει σε ένα είδος glamour τραγουδιού που ακούγεται μεν ευχάριστα, αλλά δεν έχει διαχρονική υπόσταση και ποτέ δεν έγινε μέρος και βίωμα της καθημερινότητας του Έλληνα.
Δεν εννοώ βέβαια να σουβλίζει το αρνί το Πάσχα με μουσική υπόκρουση Μούσχουρη… Αλλά ας μου πει όμως κάποιος, πόσες φορές σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και συγκυρία, σε οποιοδήποτε γεωγραφικό μήκος και πλάτος της χώρας μας άκουσε ποτέ το μέσο Έλληνα να τραγουδά ή έστω να μουρμουρίζει Μούσχουρη?
Αντί άλλου σχολίου θέλω να προσθέσω και τούτο μόνο: πιάνω το τζουραδάκι μου και χωρίς καμία παρτιτούρα και μόνο από μνήμης μου βγαίνουν ολόκληρες μελωδίες του Μίκη ακόμη και από τον επιτάφιο… αυτό λοιπόν για μένα λέει πολλά, αν εννοείτε…

32

Μουσκουγχί, Γιώργο, Μουσκουγχί. Πιστοτεγχά dεν μπογχώ να αποdοσώ την πγχοφογά με ελληνικούς χαγχακτηγχές!

Αυτό θα παραμείνει και το μοναδικό μου σχόλιο στο θέμα αυτό.

Για δε τους της γερμανικής kuendig: Weisse Hosen aus Diolen, schuetzen Dir vor Gamma Strahlen, Voelker kommen und vergeh’n, weisse Hosen aus Diolen. (όσοι κατάλαβαν κατάλαβαν, η όποια μετάφραση δεν έχει νόημα).

33

Νίκο, έγραψες!
:019: :019:

Φίλε Θοδωρή,
το δικό σου το post είναι ο πιο μεστός και ουσιαστικός επίλογος σε όλο αυτό το μπλα- μπλα που παραθέσαμε!

34

Και όπως θα έλεγε και το Λευκό Φτερό (στην αρχή τον μπέρδευα με τον Λευτέρη Κοφτερό!):

Νίκος μίλησε.

(εγώ δεν τα καταφέρνω με τα ανθρωπάκια)

35

Α να μπράβο ντε. Μία απ’ τα ίδια Θόδωρα. Εχω τη μπουζούκα δίπλα και επειδή είναι αργούτσικα για ταρατατρούμ, έπιασα απαλά το “είχα φυτέψει μια πορτοκαλιά, που την εζήλευ’ όλη η γειτονία” (τίτλος μαγιοπούλα;) του Ιάκωβου Καμπανέλη χωρίς να το έχω ξαναπαίξει ποτέ μου. Πρέπει να βγήκε ολόκληρο, αν δε ξεχνάω κανένα περίεργο.
:090:
Μπήκα καπάκι και στο forum, βλέπω και το post σου…
Χε,χε. Πλάκα δεν έχει το μαγαζάκι μας;

36

Ο Μίκης κυνηγήθηκε, συκοφαντήθηκε στο παρελθόν σε δύσκολες εποχές.
Τον τελευταίο καιρό, για λόγους που δεν είμαι σίγουρος ώστε να τους κατονομάσω, φαίνεται μια προσπάθεια “μείωσής” του από διάφορες κατευθύνσεις. Κι όλα αυτά παράλληλα με διάφορες υμνητικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται γι’ αυτόν.
Ο ίδιος ο Μίκης έδωσε από μόνος του συχνά αφορμές για αρνητική κριτική. Οχι όμως με τις μουσικές του επιλογές, αλλά με άλλες συμπεριφορές του (π.χ. θυμάμαι που βγήκε άρρωστος με τις πιτζάμες για να στηρίξει το Σημμίτη και τον Πάγκαλο όταν έστησαν τον Οτσαλάν).
Από την άλλη υπάρχει μια τάση στους παλιούς λαϊκούς μουσικούς (έχω συζητήσει με μερικούς από αυτούς) να θέλουν να φορτώσουν όλη την παρακμή του λαϊκού τραγουδιού στον “πόλεμο” που τους έγινε από τους “έντεχνους”, βγάζοντας τη δική τους ουρά απέξω, δηλαδή μη αναλαμβάνοντας τις δικές του ευθύνες γι’ αυτή την παρακμή. Και η λέξη “έντεχνος” για τους λαϊκούς προσωποποιείται στο Θεοδωράκη.
Εγραφαν τραγούδια για τη Μάγια Μελάγια, τη Μάριον Ροκ, άφησαν στην απέξω Τσαουσάκηδες, Μοσχονάδες, Μπέλλου και σία, έκαναν τα λαϊκά μαγαζιά τσίρκο για να ‘ρχεται ο Καλμόλ να σπάει πιάτα και να πουλάει μούρη στα γκομενάκια και μετά τους έφταιγε ο Θεοδωράκης!
Οχι όλοι όμως. Και κακώς χρησιμοποιεί “έτσι γενικά” κάποια ονόματα η Ιωάννα. Ο Παπαϊωάννου; Αυτός δεν είναι που λέει στη βιογραφία του ότι "ο Μίκης είναι πολύ μεγάλος, τον αγαπάει ο κόσμος, γι’ αυτό και τον κυνηγούν"; Μην κουφαθούμε τελείως.
Ειπώθηκαν κι άλλα πολλά παραπάνω. Δεν τα θυμάμαι όλα ούτε έχω τη διάθεση να τα ξαναδιαβάσω. Πιάνω μόνο μερικά σκόρπια:
Η Μούσχουρη, λέει, πούλησε 300 εκατ. δίσκους. Ε και; Αυτό πάλι τι είδους κριτήριο είναι;

Δεν ήξερε, λέει, τα 9/8 ο Μίκης… Πώς έγινε αυτό; Δεν έτυχε να τ’ ακούσει; Αν μιλάγαμε για τη δεκαετία του ‘20, χωρίς ουσιαστικά δισκογραφία, τότε να δεχόμουν ότι δεν τ’ άκουσε. Πού να βρει το Μανέτα να του τα παίξει… Αλλά το ‘50; Τότε που τον Τσιτσάνη στην Ελλάδα τον ήξεραν και οι πέτρες, ο Μίκης δεν έτυχε ν’ ακούσει ζεϊμπέκικο; Πραγματικά για αδαείς. Κι αυτοί που τα λένε στις βιογραφίες τους, μάλλον νομίζουν ότι απευθύνονται σε αδαείς.

Επίσης για το Μίκη (τα ‘πε κι ΚΚ πιο πάνω):
Εχουμε λιγάκι μπερδευτεί ή καλύτερα κάποιοι ξεχνάνε …εκούσια. Ο Μίκης ήταν διεθνώς γνωστός ως μεγάλος μουσικός ή τουλάχιστον ως μεγάλο ταλέντο πριν βγάλει τον “Επιτάφιο”. Ο “Επιτάφιος”, το “Αρχιπέλαγος” και τα έργα που ακολούθησαν, απλά επιβεβαίωσαν αυτή τη φήμη.
Εχουν πει πολλά για το Μίκη. Π.χ. κάποιοι που τον έζησαν από κοντά μού είπαν ότι είναι φοβερός τσιγκούνης. Δεν έχω λόγο να μη τους πιστέψω. Ομως μάλλον πρέπει να πρόκειται για κάποια “διαστροφή”, κάποιοι από τα συχνά ελαττώματα, τα χούγια που έχουν οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Τι να τα κάνει τα λεφτά ο Μίκης; Εχει τόσα που και να θέλει δεν μπορεί να τα φάει ούτε σε 10 ζωές! Κι έπειτα είναι ειρωνία. Αυτοί που τον λένε τσιγκούνη τα παράτησαν όλα για τσιμπήσουν κανά δολάριο στο Αμέρικα. Στον Μίκη κάποτε του προτάθηκε ένα “εξωφρενικό” συμβόλαιο από το Χόλιγουντ για να κάτσει εκεί και να γράφει μουσική για ταινίες. Αρνήθηκε λέγοντάς τους: “Εχω άλλα πράγματα στο μυαλό μου”. Κι ήρθε στην Ελλάδα για να τον τρέχει ο κάθε λοχαγάκος στην ασφάλεια…
Την ίδια εποχή αυτή η ευγενική κυρία τραγούδαγε για τους λοχαγάκους. Τότε που όπως έλεγε η σχωρεμένη η Μοσχολιού, είχανε τσιλιαδόρο έξω από το μαγαζί και μόλις έσκαγαν οι μπάτσοι φυγάδευαν το Λοΐζο από το παράθυρο της κουζίνας. Και η κυρία συνέχιζε να τραγουδάει για λοχαγάκους (ενίοτε και συνταγματαρχάκους) και πηγαινοερχόταν προφανώς ελεύθερα στη Γαλλία, όταν κάποιοι δεν μπορούσαν να πάνε από Πειραιά στο Παγκράτι. Αυτά τα θυμήθηκε στη συνέντευξή της; Θυμήθηκε ότι την εποχή που αυτή έγινε γνωστή, υπήρχε και η Χούντα ή μήπως διάβαζε σαν κάτι άλλους;
Στη “γιορτή της επανάστασης” στο Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν, λέει, όλοι εκεί. Ποιος το λέει; Ο Ζαμπέτας; Κι επειδή το λέει ο Ζαμπέτας τι έγινε; Θέσφατο είναι; Και ποιος ήταν εκεί; Η Καρέζη, ο Καζάκος και ο Ηλιόπουλος; Αυτοί είναι όλοι; Δε θα σου πω για τον Κατράκη και δεκάδες άλλους κομμουνιστές καλλιτέχνες που …έλειπαν από τη γιορτή, αλλά θα σου πω ότι ακόμη κι ο Σταύρος ο Παράβας ήταν τότε εξορία!
Κι ο Ζαμπέτας όταν μέσω της βιογραφίας του τα χώνει στο Θεοδωράκη είναι τουλάχιστον ειλικρινής για τους λόγους που το έκανε: Δεν του έβαλε το όνομά του στο δίσκο ως σολίστα (κάτι που έκανε ο Μάνος, γι’ αυτό ήταν όλα μέλι-γάλα μεταξύ τους).

Τη βαρέθηκα αυτή την κουβέντα. Καθόμαστε και συζητάμε τα αυτονόητα! Αν είναι μεγάλος μουσικός ο Μίκης… Δηλαδή αν συμφωνήσουμε όλοι εδώ μέσα ότι ο Μίκης δεν είναι μεγάλος μουσικός, τι θα γίνει; Θα μειωθεί η αξία του; Συμμετείχα το ‘87 σε ένα φοιτητικό φεστιβάλ με μουσικούς-φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο. Κυριολεκτικά απ’ όλο τον κόσμο! Απ’ όλες τις χώρες έβγαιναν οι αντίστοιχες φοιτητικές κοινότητες κι έπαιζαν δυο-τρία τραγούδια απ’ την πατρίδα τους. Από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 12 τα μεσάνυχτα, καθισμένοι όλοι στο γρασίδι με μπύρες. Πολλά από τα συγκροτήματα που ανέβηκαν έπαιξαν ανάμεσα στα δικά τους τραγούδια και κάποιο του Μίκη. Κάποια στιγμή ανέβηκε ένας -φίλος μου- Περουβιάνος, ντυμένος με παραδοσιακή ινδιάνικη στολή και έπαιξε με τη φλογέρα του ένα σκοπό από τις Ανδεις και την “Ομορφη πόλη” του Μίκη. Οταν κατέβηκε μπήκα στον πειρασμό να του την πω:

  • Γιατί ρε δεν έπαιξες μόνο δική σας μουσική αλλά έπαιξες και Μίκη;
    Και μου απάντησε:
  • Μα ο Μίκης είναι και δική μας μουσική.
37

Καλά, μιλάμε η συζήτηση έχει πάει αλλού γι’ αλλού…
Μωρέ θα με τρελάνετε; Μήπως πρέπει να διαβάζετε πιο προσεκτικά τα γραφόμενα ; Ποιός αμφισβήτησε την αξία του Θεοδωράκη; Ποιος δεν τον θεωρεί μέγιστο μουσικό; Μήπως θέλετε να ψάξω να βρω και να παραθέσω, παλιότερες κουβέντες για το θέμα; Ή μήπως να αναφέρω τα σχολιανά-κριτικές για τα καλλιτεχνικά στέκια, που λένε μεταξύ όλων των λαϊκών τραγουδιών και κανα Θεοδωράκη και “ξινίζει” το πρόγραμμα σε πολλούς από εδώ; … Λες και δεν έχουν δικαίωμα αυτοί που παίζουν στα “ρεμπετάδικα” να κάνουν το κέφι τους με “έντεχνα”… Λες και έχουν δογματισμό σαν πολλούς από μας.
Τα αποσιωπώ…

Αρη, βαριέμαι να σου γράψω…
Μακροσκελή κείμενα εντυπωσιασμού και πιασάρικες ατάκες; Δεν το περίμενα από σένα… Γιατί κι εσύ επικαλείσαι την κακή ανάγνωση των υπόλοιπων. Και παρακαλώ να διορθώσεις τα γραφόμενά σου. Ποτέ δεν είπα πως ο Μίκης δεν ήξερε τι είναι τα 9/8. Τα ελληνικά μου είναι σωστότατα. Αλλο επισήμανα, αλλά εσείς δεν γνωρίζετε να διαβάζετε, ίσως, ή βαριόσαστε πια, σαν και μένα…
Ο,τι έγραψα, δεν είναι οι απόψεις του Ζαμπέτα. Ξέρεις πως, και πάρα πολλούς άλλους σπουδαίους συντελεστές τού τραγουδιού -και όχι μόνο- έχω συναναστραφεί τα τελευταία 23 χρόνια, καθώς και πως το ενδιαφέρον και η αγωνία μου για το θέμα δεν είναι επιφανειακά… Θες να σου παραθέσω φύλλα του ημερήσιου και περιοδικού τύπου της εποχής; Θες να σου σου δώσω απογνητοφωνήσεις; (Αν κι εσύ πέφτεις στην παγίδα και επικαλείσαι μια και μόνο πρόταση από μια βιογραφία…)
Άστο… Δεν έχει νόημα πια να κάτσω να ασχοληθώ με μια-μια από τις ατάκες που γράφτηκαν…
Ας μην τα σχολιάσω αυτά, γιατί το θέμα μας είναι άλλο. Και ουδείς συγκινήθηκε…

Η επικέντρωσή μου και η υπογράμμισή μου, στο πρώτο σχόλιο, που τόσο προκλητικά παρουσιάστηκε ήταν πως:
Καλό θα είναι, για τον κάθε συντελεστή τού πολιτισμού μας, να επισημαίνουμε τα καλά τους -και όχι απαραιτήτως (ΚΑΙ ΛΑΣΠΟΛΟΓΩΝΤΑΣ) τα κακά τους.
Εγινε κανα σχόλιο γιαυτό; Διαβάστηκε από κάποιον; Απορώ…
Όπως γίνεται τελευταία συχνότατα, ξεφεύγει η ουσία…

Η Μούσχουρη δε συγχώρησε ποτέ στον Θεοδωράκη δύο πράγματα: ότι πρόδωσε αυτήν και τον Χατζιδάκι αρνούμενος να περιμένει έστω ένα εξάμηνο πριν κάνει τη δεύτερη εκδοχή τού “Επιτάφιου”. Και ότι την κατηγόρησε πως, αντίθετα με τον Μπιθικώτση, αυτή ήταν ένα “κορίτσι τού σαλονιού”.
Ό,τι σημείωσα, είναι ο θυμός και το αγκάθι από την πληγωμένη ψυχή μιας νεαρής τραγουδίστριας που δεν της έδωσαν την ευκαιρία, που δεν την σεβάστηκαν.

Αν αυτό είναι ασήμαντο, μπροστά στα ταξιμάκια σας, να τα χαίρεσθε !
Ή στείλτε την στον ψυχίατρο να “γιατρευτεί” !
Μόνο μην βγει ο Μίκης και της ζητήσει “συγγνώμη”… Τότε να δω τι θα πείτε !

Τώρα, αν κάποιοι ξαφνικά μέσω της Μούσχουρη ανακαλύψανε τα περί αξίας του Θεοδωράκη, σας πληροφορώ πως αργήσατε πάρα πολύ…

Καλό μήνα !

38

Εχω σκανάρει και συρράψει εξαιρετικά αποσπάσματα από τη βιογραφία της Μούσχουρη, διευκρινιστικότατα και για την ψυχοσύνθεσή της και για τα προαναφερόμενα παρασκήνια σε σχέση με τον “Επιτάφιο”, αλλά τώρα δεν τα παραθέτω… Θύμωσα κι εγώ ! Πάω για κανα “ξίδι”…

Ας αγοράσετε το βιβλίο…

39

Κουλάρισε λίγο, βρε Ιωάννα, δεν έγινε και τίποτε…

Κι επειδή με κάλυψαν ήδη ο Κώστας κι ο Άρης (βρε θηρία, που τα ξέρεις όλα αυτά, πότε γεννήθηκες…) θα περιοριστώ μόνο σε ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ γιά τις οποιίες φυσικά, δε σηκώνω συζήτηση. Και φυσικά διαφωνώ με το τσιτάτο περί “λασπολογιών” -κι ακόμα δεν κατάλαβα σε ποιόν και σε τι αναφέρεσαι- και πιστεύω πως πρέπει να τιμούμε γενναιόδωρα την αξία των καλλιτεχνών, αλλά συνάμα, ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ την κατά καιρούς ιδεολογική ή-και πολιτική αστάθεια. Η οποία μάλιστα έχει και μεγάλη κλίματα: Από τις “αναρχίζουσες” και προβοκατόρικες μεταλλάξεις του Ψηλού, ίσαμε την πλήρη ξεφτύλα της Μαρινέλλας λ.χ. (ligo krassi ligo thalassa kai t’ agori mou… αμέσως μετά το Πολυτεχνείο!!!) και πολλών άλλων. Λοιπόν:

  1. ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΙΚΗ

Ο Θεοδωράκης έχει αλλεργία με ψυχοσωματικές αντιδράσεις:
α) Στις ελιές.
β) Στην Πολτιακή λύρα και όλα τα άτσατα.
γ) Στους αμανέδες.

Το ζεϊμπέκικο το γνωρίζει ανέκαθεν ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΜΑΛΙΣΤΑ, αλλά… δεν του φτάνει, γιατί του περιορίζει την πληρορικότητά σε μιά “μονότονη” γι αυτόν λιτότητα. Γι αυτό και ανακάλυψε τον “ρυθμό” που ονομάζει “Ασίκικο”, και είναι μία ακανόνιστη σειρά από δυάρια και τριάρια, όπως π.χ. τα “Ζαβαρακατρανέμια” του Μαρκόπουλου, ή το “Δεν ήταν νησί” του Χοντρού.

Σε σχέση με τον Επιτάφιο, ο Μίκης κατάλαβε από τις πρώτες μέρες των ηχογραφήσεων του Χατζηδάκι, πως θα έβγαιναν μιά σειρά από “μελαγχολικά” και καθωσπρεπίστηκα τραγούδια (προσωπικά μ’ αρέσει πολύ η ενορχήστρωση του Χατζηδάκι) ενώ εκείνος ήταν έτοιμος να μπει στην πολιτική, και ήθελε να τα κάνει λαϊκά τραγούδια με πλατειά απήχηση. Τον Μπιθικώτση τον γνώριζε από τη Μακρόνησο. Τον Χιώτη τον είχε ακούσει, και του άρεσε το παίξιμό του, κι έτσι μόλις του τον πρότεινε ο Λαμπρόπουλος, το δέχτηκε αμέσως. Και είναι αλήθεια πως πειράχτηκε ο Χατζηδάκις, γιατί πίστευε πως έκοψε τη φόρα στη δική του εκδοχή. Από την άλλη, ο Μίκης είπε πως τον πείραξε η παρουσίασΗ, που έλεγε “ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΗΔΑΚΙΣ παρουσιάζει τον ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ”. Η απόλυτη αλήθεια είναι πως ο Χατζηδάκις έβαλε όλο του το κύρος, γιά να διευκολύνει τον Θεοδωράκη να πάρει αμνηστεία και να γυρίσει στην Ελλάδα. Κι ο άλλος, γύρισε ορμητικός και… τα πήρε όλα με μιάς!

Η τρίτη εκτέλεση έγινε με παράκληση του Χιώτη, κι επειδή ο Θεοδωράκης βαρυότανε (είχε αρχίσει ήδη όλες τις άλλες του ασχολίες) χάρισε την ενορχήστρωση στον Γιάννη Μαρκόπουλο (χωρίς να μπει τ’ όνομά του τελευταίου), γιά να… του ξεχρεώσει τις δεκάδες “αντιγραφές” που τον έβαζε να κάνει και… δεν τον πλήρωσε ποτέ.

Η οργή του Ζαμπέτα κορυφώθηκε (με το δίκιο του) όταν ο Μίκης προσκλήθηκε στο “Καλλιτεχνικό Καφενείο” (2 εκπομπές), κι έφερε ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΠΑΛΙΟΥΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ (είχε γεμίσει το στούντιο) πλην Ζαμπέτα. Γι αυτό παρ’ όλα τα ατελείωτα παρακάλια μας να του αφιερώσουμε μιάν εκπομπή, ο Ζαμπέτας αρνήθηκε, βρίζοντας πατόκορφα… τον Μίμη Πλέσσα.

(Πάω γιά ύπνο, συνεχίζω αύριο).

40

Ιωάννα δεν κατάλαβα γιατί η αυτή η μπηχτή?
Ειλικρινά το δικό μου σχόλιο δεν είχε πρόθεση να θίξει κανένα ούτε την κ. Μούσχουρη, πολύ δε περισσότερο εσένα.
Καθένας κουβαλά τα βιώματα και τις πληγές του και εκφράζεται ανάλογα.
Προσωπικά δεν νομίζω να άργησα πάρα πολύ να ανακαλύψω την αξία του Θεοδωράκη, αν και χρειάσθηκε να μεγαλώσω αρκετά για να κατανοήσω γιατί ο μακαρίτης ο πατέρας μου χαμήλωνε ένα παλιό ραδιόφωνο RCA με λυχνίες που είχε στο χωριό, όποτε άκουγε στα βραχέα τα τραγούδια του Μίκη…
Για πολλά χρόνια κράτησε αυτή τη συνήθεια και μάλιστα έκλαιγε όποτε άκουγε το “Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού”…. ο πατέρας μου ήταν ο άλλος αδελφός, ο ζωντανός….
Συγνώμη παρασύρθηκα και ξέφυγα από το θέμα.
καλό μήνα σε όλους!

Υ.Γ.
Μην παρεξηγηθώ για τα μεγάλα γράμματα… δεν βρίσκω που στην ευχή έχω αφήσει τα γυαλιά μου! Τα είδε κανείς?