Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσέγγιση: καλή έρευνα των πηγών και καλή αξιοποίησή τους. Μεθοδική και πρωτότυπη δουλειά πάνω σ’ ένα θέμα που έχει ανάγκη, ακριβώς αυτό τον καιρό, από τέτοιες συμβολές.
Θα είχα μια επιφύλαξη ως προς ένα πολύ έλασσον ζήτημα, που αναφέρεται στα πραδείγματα (και που, ακόμα κι αν βγει λάθος, δε νομίζω ότι επηρεάζει τα συμπεράσματα). Αφορά το τραγούδι «Όσοι έχουνε πολλά λεφτά»:
Ένα τέτοιο αντιπροσωπευτικό τραγούδι είναι το «Όσοι έχουνε πολλά λεφτά» (εικόνα 5), κατά το οποίο ο Μάρκος –χαρακτηριστικός γενικότερα για τη φωνητική του απόδοση στις χαμηλομεσαίες περιοχές– αποδίδει το πρώτο τραγουδιστικό μέρος στις υψηλές περιοχές γύρω από την κορυφή (φράση Α, εικόνα 5), κάτι που υπαγορεύεται από την κινησιολογική ανάπτυξη του μακάμ Μαχούρ. Κάλλιστα θα μπορούσε να αποδώσει την εν λόγω φράση μια οκτάβα χαμηλότερα, η οποία θα ήταν πιο βατή στις συνήθεις δυνατότητες της φωνής του. Παρά ταύτα, επιλέγει μια οριακή φωνητικά απόδοση· που σημαίνει ότι, ακόμα και αν δεν είχε υπόψη του το εν λόγω μακάμ με την ονομασία του κλπ. –όπως γνώριζε άλλα αντίστοιχα– γνώριζε το άκουσμα και τη συμπεριφορά του Μαχούρ στην ουσία τους και όχι κατ’ ανάγκην ονοματολογικά, που ούτως ή άλλως δεν τον ενδιέφερε. Δηλ. εδώ χρησιμοποιεί το άκουσμα ενός μακάμ, όπως υπάρχει στο ευρύτερο περιβάλλον του, προκειμένου να υπηρετήσει την έμπνευσή του που απαιτούσε μια μορφή εκρηκτικότητας.
Θα μπορούσαμε να το δούμε και ακριβώς αντίθετα: ως Ραστ στο οποίο το χαρακτηριστικά τροπικό στοιχείο ότι η κάθε νότα δεν ταυτίζεται με τις ομώνυμές της σε διαφορετικές οκτάβες έχει εγκαταλειφθεί. Ότι δηλαδή η πρώτη φράση κινείται στα χαμηλά της κλίμακας, και απλώς για λόγους εκφραστικότητας ο Μάρκος το αποδίδει μια οκτάβα πιο ψηλά.
Αν το δούμε έτσι, τότε ολόκληρο το τραγούδι εκτείνεται ουσιαστικά στο χαμηλό 5χορδο Ραστ, με λίγα περάσματα στις νότες κάτω από την τονική, και η κίνηση συνιστά μια τυπική -για τα ρεμπέτικα- περίπτωση «μινιμαλιστικού» ραστ - αξιοποιεί λίγες μεν από τις δυνατότητες του μακαμιού, μόνο τις απολύτως απαραίτητες για αναγνώριση, αλλά με όλο τον «τροπικό τρόπο» (σεΐρι: μας δείχνει την τονική του, μας δείχνει τη δεσπόζουσά του, κάνει τις έλξεις του κλπ.), όπως θα το έκανε μια εκτενέστερη σύνθεση Ραστ στο πρώτο της τμήμα.
Ενώ σαν Μαχούρ έχει ένα κενό: ξεκινάει στην οκτάβα, κινείται κυρίως πάνω από αυτήν, μετά βουτάει στα χαμηλά παρακάμπτοντας εντελώς το τετράχορδο από 5η μέχρι οκτάβα και κινείται στο χαμηλό 5χορδο (3η > 5η > τονική).
Προσοχή: δεν ισχυρίζομαι ότι είναι έτσι. Απλώς επισημαίνω ότι δεν είναι τόσο αναμφισβήτητο Μαχούρ όσο άλλα (και ομολογουμένως, μόνο Σμυρναίικα-ανατολίτικα παραδείγματα μου 'ρχονται στον νου: Διαμάντω αλανιάρα, Λαθρέμπορας Παπάζογλου, Αμερικάνα, Αλατσατιανή…). Εφόσον τεκμηριωθεί με άλλα παραδείγματα ότι ο Μάρκος σκεφτόταν μακαμίστικα, μπορεί να υποστηριχτεί ότι και το Όσοι έχουνε πολλά λεφτά είναι μαχούρ, όχι όμως το αντίστροφο, να χρησιμοποιηθεί το Όσοι έχουνε πολλά λεφτά ως παράδειγμα του ότι σκεφτόταν μακαμίστικα.