Ένα νέο σχήμα το οποίο με έχει καταπλήξει και με κάνει να ελπίζω και αν είμαι αισιόδοξος.
Κάποια από τα λόγια από τα τραγούδια που περιέχονται στο βίντεο τα έχω βγάλει ,κάποια όμως δεν τα ακούω καθαρά.Παρακαλώ την βοήθεια σας αν δεν βαριέστε…
Τo μουσικό σύνολο «Νέοι Πάνες» του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας παρουσιάζει μία συναυλία με αντιπροσωπευτικά δείγματα του αστικού και του λαϊκού μουσικού πολιτισμού της Σμύρνης και των περιχώρων των αρχών του 20ου αιώνα
Θα ήθελα τα λόγια από το δεύτερο από τα τρία τραγούδια.
Στο τρίτο έχω βρει τα εξής λόγια από άλλη εκτέλεση.
Στη Σμύρνη μες στην Aρμενιά έχω κι εγώ κι ορίζω
ένα κλωνί βασιλικό νερό να ποτίζω.
Την καρδιά μ’ έχεις καμένη και δε με πονείς
λυπήσου με και πάψε να με βασανείς.
Δεν ημπορώ τα μάτια μου ψηλά να τα σηκώσω
και της καμένης μου καρδιάς παρηγοριά να δώσω.
Θέλεις να πεθάνω, να με φάει η μαύρη γης
άλλαξε τη γνώμη σ’ κι άρχισε να με πονείς.
Ωστόσο λείπουν κάποια στιχάκια αλλά και κάποια είναι διαφορετικά!Αυτά που λείπουν και αυτά που είναι διαφορετικά ,δεν μπορώ να καταλάβω τι λέει η κοπέλα με την πάρα πολύ ωραία και χαρακτηριστική φωνή.
Αχ αμαν Σμύρνη και Μπουτζά, Κορδελιό και Κουκλουτζά.
Όχι, δεν έχω εγώ καλύτερα μηχανήματα ούτε καλύτερο αφτί. Ανέτρεξα στις σημειώσεις μου λίγων χρόνων πριν και βρήκα το φύλλο που μας είχε δώσει η Κατερίνα Παπαδοπούλου, χειρόγραφο δικό της. Προσοχή: Μπέρ(γ)καμα, απόγονος ντόπιων της το υπαγόρευσε.
Όταν μαθαίναμε το κυπριώτικο απ’ τη Δόμνα Σαμίου, μας το έλεγε “άμμα τζι εχάρηκά την” (γραπτό μας το έδωσε) που εγώ το εκλαμβάνω ως “την αγάπησα και την εχάρηκα”, παρά το αρνητικό που έρχεται με τον επόμενο στίχο, δηλαδή “… κι ας ήταν πολύ σύντομο”. Αλλά ένας Κύπριος θα μας το εξηγήσει, σίγουρα.
Κατόπιν της παν/μιακής επέμβασης σε δύο χωριστά τραγούδια από χωριστές περιοχές, που παρουσιάζονται ως ποτ πουρί επειδή είναι στην ίδια μελωδία, θα λέω και εγώ το δωδεκανησιακό "της Πελαγιούλας" (που δεν μου πολυαρέσουν κάποιοι στίχοι) μαζί με το χιώτικο "σγουρέ βασιλικέ μου. Ως τώρα, δεν τολμούσα.
Πολύ καλή μουσική «σκηνοθεσία». Μοιάζει να είναι εμπνευσμένη από την πρόσφατη ταινία-ντοκιμαντέρ για την καταστροφή της Σμύρνης -αλλά κι αν δεν είναι, σίγουρα είναι εμπνευσμένη από τα ίδια γεγονότα και από τη φετινή επέτειο των 90 χρόνων από το '22.
Πρώτο κομμάτι: Το Εμβατήριο. Το σήμα κατατεθέν της πόλης. Συμπυκνώνει μέσα του τα κυριότερα χαρακτηριστικά της Σμύρνης: αφενός το μπερκετλήδικο μεγαλείο της, την αγάπη για ζωή και μάλιστα για την καλή ζωή, αφετέρου τον έκδηλα ευρωπαϊκό χαρακτήρα της, και από τρίτου τον εξίσου έκδηλα ανατολίτικο χαρακτήρα της.
Εν ολίγοις, πριν φτάσουμε στην Καταστροφή παίρνουμε μια ιδέα περί του τι ήταν αυτό που αργότερα καταστράφηκε.
Δεύτερο κομμάτι: Σωκιανή. Πλέον έγινε η καταστροφή. Βλέπω (από την παραλία, ή από τη βάρκα που με οδηγεί σε κάποιο πλοίο που ελπίζω ότι ίσως με σώσει, ή από τη Χίο απέντντι) τον καπνό από το σπίτι μου και ξέρω ότι δεν κάηκε μόνο το δικό μου σπίτι, κάηκε ένας ολόκληρος κόσμος. Και βλέπω ακόμη να συνωστίζονται στο Και όχι μόνο Σμυρνιοί αλλά και πρόσφυγες από όλα τα γύρω χωριά ή και τα πιο μακρινά μέρη: Βουτζαλήδες, Κορδελιώτες, Αϊβαλιώτες, Σωκιανήδες, Περγαμηνοί. Και τελικά τι μου 'μεινε; Μια φωτογραφία, και η Σμύρνη που κουβαλάω στην καρδιά μου…
Τρίτο κομμάτι: Αναφορά στο άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πόλης που χάθηκε, το πολυπολιτισμικό της μωσαϊκό (ο Έλληνας που αγαπάει την Αρμενοπούλα), καθώς και στην επίδραση της ακτινοβολίας της (μέχρι την Κύπρο τραγουδούν σμυρναίικους χαβάδες). Ίσως δε, προκειμένου για την πολυπολιτισμικότητα, ένας ακόμη υπαινιγμός να είναι και το ότι για δεύτερο τραγούδι (Σωκιανή) επιλέξαν ένα που ο σκοπός του τραγουδιέται και στα τούρκικα.
Κατά την ανάγνωσή μου η παρέμβαση είναι πράγματι απολύτως πανεπιστημιακή. Δεν πρόκειται για δήθεν παρουσίαση παραδοσιακής μουσικής αλλά για μια πρωτότυπη δουλειά, με συγκεκριμένη άποψη, που απλώς αντλεί την πρώτη ύλη της από την παραδοσιακή μουσική. Το ίδιο όπως σε θεατρικές παραστάσεις που στηρίζονται σε λαϊκά παραμύθια (σίγουρα όλο και κάποια τέτοια θα 'χετε δει μέσα στα τελευταία 15+ χρόνια).
Πέραν αυτού, θεωρώ απολύτως αυτονόητο όταν λέμε την Πελαγιούλα, και κάποιος από τους στίχους του δίσκου δε μας αρέσει, να τον αλλάζουμε. Οι στίχοι του δίσκου με τη συγκεκριμένη σειρά δεν έχουν ειπωθεί ποτέ ακριβώς έτσι παρά μόνο την ημέρα που έγινε η ηχογράφηση. (Βασικά Νίκο απορώ πώς μέχρι τώρα τολμούσες να αποστηθίζεις συγκεκριμένες ηχογραφήσεις! Αυτό είναι η κατεξοχήν αλλοίωση.)
Εδώ όμως δεν έχει να κάνει με το τι κάνουν οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Σε μια παρουσίαση σαν αυτή των Νέων Πάνων δύσκολα θα χωρούσε μια εκτέλεση τραγουδιού χωρίς να έχουν προαποφασιστεί οι στίχοι, δηλαδή μια παραδοσιακή εκτέλεση.
Έχω μια ηχογράφηση της Πελαγιούλας από γλέντι σε καφενείο στην Τήλο. Τραβάει γύρω στα 15 λεπτά, και συμμετέχει ένα πλήθος γλεντιστάδων που ο καθένας λέει όποιο δίστιχο θέλει όποια στιγμή του βγει (ή τέλος πάντων όποια στιγμή πιάσει σειρά). Είναι προφανές ότι κανείς τους δε θα είναι σε θέση να πει αν το στίχο που τραγουδάει τον έχει ακούσει από Ντηλιακούς ή από Χιώτες (ή Ροδίτες ή Καλύμνιους ή Κώτες κλπ. κλπ., ή από δίσκο ή συναυλία ή από την τηλεόραση), ούτε καν αν τον έχει ακούσει σ’ αυτόν ή σε άλλο σκοπό.
Άλλη όμως δουλειά γινόταν εκείνη τη βραδιά στο καφενείο κι άλλη στην αίθουσα όπου έπαιξαν οι Νέοι Πάνες. Οι Ντηλιακοί είπαν το τραγούδι έτσι ακριβώς όπως είναι, δηλαδή χωρίς να επέμβουν στη ρευστή μορφή του: όπως είχαν μάθει να κάνουν από γενεών, έτσι κι εκείνη τη βραδιά προσθαφαίρεσαν ό,τι ήθελαν χωρίς να σκοτίζονται για την προέλευσή του. Οι Νέοι Πάνες πρώτα το σκέφτηκαν, έθεσαν κάποια ερωτήματα σχετικά με το τραγούδι και με το σκοπό και το νόημα της παράστασής τους, τα απήντησαν, κατέληξαν πώς ακριβώς θα το πουν, ύστερα άρχισαν πρόβες, και τελικά τραγούδησαν.
Δυστυχώς είναι λίγο μπελάς. Αφενός, πώς ανεβάζουμε ηχητικά; Αφετέρου, είναι γραμμένο σε HiMD, ένα μέσον που αποδείχτηκε αποτυχημένο λόγω μη συμβατότητας με κανένα από τα ηχητικά συστήματα που έχουν επικρατήσει (μπ3 κλπ.). Που σημαίνει ότι, αν και είναι γραμμένο ψηφιακά, στην πράξη είναι σαν κασέτα που πρέπει να (ξανα)ψηφιοποιηθεί. Τρέχα γύρευε…
Πάντως ήταν όντως η παραδοσιακή δημοτική διαδικασία. Ντάξει, μη φανταστείς, δρ., ότι πρόκειται για κάτι τόσο μοναδικό. Την ίδια διαδικασία έχω ζήσει (ενίοτε συμμετέχοντας κιόλας) αρκετές φορές στην Κάλυμνο, άπειρες στην Κάρπαθο, μερικές στην Κρήτη και τη Νάξο, κάποιες στην Ανάφη, και φυσικά γίνεται και σε μέρη όπου δεν έχω βρεθεί. Δε θέλω να το μειώσω -όσες φορές και να το ζήσεις παραμένει μαγικό- αλλά δεν πρόκειται για κάτι που αφορά το παρελθόν. Ο γνωστός αφορισμός ότι «το δημοτικό τραγούδι έχει κλείσει το δημιουργικό του κύκλο» ισχύει ίσως όσον αφορά το στερότυπο τραγούδι, δηλαδή το πολύστιχο. Το δίστιχο με τη διαδικασία του μια χαρά ζωντανό και δημιουργικό είναι. Άλλο τι δείχνει η δισκογραφία και οι εκπομπές.
Και για να επιστρέψουμε στο θέμα:
Εύγε Ζιλ που το ανέβασες. Μπορεί γενικά να προτιμώ τα παραδοσιακά και να είμαι επιφυλακτικός προς τους ακαδημαϊσμούς, αλλά η συγκεκριμένη δουλειά είναι πάρα πολύ καλή σε σχέση με αυτό που επιδιώκει. Έχουμε στο σχολείο ένα θέμα σχετικά με τη Σμύρνη και την Καταστροφή, και νομίζω ότι αυτό το βίντεο θα ήταν πρώτης τάξεως υλικό.
Σίφνος. Εδώ ο παπά Κουρούλης τραγουδεί στη “Σμύρνη μες στην Αρμενιά” και άλλα στιχάκια στον ίδιο σκοπό. (Βιολί: Παντελής Αγιουτάντης, Λαούτο: Αποστόλης Ραφελέτος)
αυτό θα ήταν κυριολεκτικά “την αγάπησα από καρδιάς μα την χάρηκα” που δεν έχει νόημα. Εγώ το ξέρω “αμμά’ν τζι εχάρηκα την”. Υπόψιν ότι στα κυπριακά εκτός από το σκέττο “εν” (=δεν) μπορείς να αρνηθείς και με το “εν τζιαι”, εξού και η επική φράση του κωμικού Κασκαούνια “εγώ εν τζιαι”. Η άγνωστη λέξη του Περικλή είναι “έρεσσα”. Δυστυχώς η σύνδεση μου δε μου επιτρέπει να ακούσω το βίτεο, η σμυρναίικη στροφή είναι σε σαμπάχ;
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 21:52 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 21:32 —
Διορθωμένο
Με λίγη υπομονή λύθηκε η απορία μου, τα σμυρναίικα κουπλέ-ρεφραίν είναι σαμπάχ, τα κυπριακά μινόρε (παράδειγμα και για το παλιότερο θέμα του Διόνυσου)