Καταγραφή Ρεμπέτικων Τραγουδιών που γράφτηκαν την περίοδο 1940 - 1949

Στίχοι & Τραγούδια
44

Γεια σας

Δεν έχω να προσθέσω τίποτα στην πετυχημένη εξήγηση του Σάκη, απλώς θα αναφέρω ένα άλλο τραγούδι, στο οποίο “η γυναίκα” έρχεται να αντικαταστήσει κάποια άλλη εχθρική δύναμη που δεν μπόρουσε να δηλωθεί καθαρά λόγω των πολιτικών συνθηκών. Στο ωραίο τραγούδι του Καλδάρα “Σ’ ένα βράχο φαγωμένο”, που έχει ήδη σημειωθεί σ’αυτό το thread, ο στιχος “των ανθρώπων η οργή” αντικαταστάθηκε με το “μιας γυναίκας η οργή”, για να περάσει από τη λογοκρισία. Βέβαια, οι άνθρωποι της εποχής, τουλάχιστο αυτοί που είχαν γίνει θύμα των διώξεων εναντίων των αριστερών, κάπως κατάλαβαν το “κρυφό” νόημα. Αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστο ο Νέστορας Γιωργιάδης. Σύμφωνα με την ερμηνεία του “ο βράχος” υποδήλωνε τα ξερονήσια των εξωρίστων, και η οργή ήταν η οργή του επίσημου κράτους, και όχι μιας γυναίκας, όπως λέει ο στίχος που τελικά πέρασε από τη λογοκρισία.

http://www.geocities.com/hydragathering/georgiadis3.html

Το θέμα των “κρυφών νοημάτων” στους στίχους αυτής της περιόδου έχει πολύ ενδιαφέρον. Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς αν τα αλληγορικά νοήματα, που σίγουρα μπορούσαν να αποκωδικοποιηθοπούν από τους τότε αποδέκτες, έχουν το ίδιο νοήμα τώρα; Πόσοι νέοι ξέρουν τώρα, π.χ., ότι το “Νύχτωσε χωρίς φέγγαρι” στην αρχική μορφή του (τη μη λογοκρινομένη) δεν ήταν ερωτικό τραγούδι (για κάποιο συναισθηματικό καημό), αλλά πολιτικό;

Ελπίζω να έγινα κατανοητή, τα ελληνικά δεν είναι η μητρική μου γλώσσα…

Εύα

45

Λοιπόν,

…“να αποκωδικοποιηθούν” είναι η σωστή έκφραση, και ο τίτλος του τραγουδιού είναι “Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι”…

Εύα

46

Μια χαρά είναι τα ελληνικά σας κ. Broman! Μπράβο σας και εις ανώτερα. Αν επιτρέπετε, η μητρική σας γλώσσα ποια είναι;

Σ.Π.

47

Γεια σας,

Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια, Σάκη! Είμαι Σουηδέζα και η μητρική μου γλώσσα είναι τα σουηδικά. Στα νειάτα μου έμεινα στην Ελλάδα πέντε χρόνια και έμαθα τα ελληνικά, και ασχολούμαι ακόμα με την ελληνική γλώσσα ως καθηγήτρια ελληνικών στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Παρόλο που έχω άντρα Έλληνα και μιλάμε ελληνικά στο σπίτι, τα πολλά χρόνια έξω από την Ελλάδα με κάνουν να αμφισβητώ για τις εκφράσεις μου καμιά φορά…Επίσης, όταν γράφεις βιαστικά, αυτοί οι καταραμένοι τόνοι έχουν την τάση να μπαίνουν σε λάθος γράμμα!;-). Τέλος πάντων, αυτό δεν εμποδίζει την κατανόηση, ευτυχώς.

Εύα

48

Στα τραγούδια για τον Εμφύλιο μπορούμε να προσθέσουμε και τρία του Στέλιου Χρυσίνη:

  • ΒΟΓΓΑ ΤΗ ΝΥΧΤΑ Ο ΑΝΕΜΟΣ [ΣΤΕΛΙΟΥ ΧΡΥΣΙΝΗ] (Ρένα Στάμου – Νίκος Καλλέργης – Νίκος Βούλγαρης) (17/1/1952) (Columbia DG 6952).

«Βογγάει στη νύχτα ο άνεμος και μέσ’ την ερημιά μου,
Ένα βαρύ προαίσθημα, σκεπάζει την καρδιά μου.

Τα πάντα με τρομάζουνε, που να ‘σαι τέτοια ώρα,
Μήπως για πάντα σ’ άρπαξε, του χωρισμού η μπόρα.

Βογγάει τη νύχτα ο άνεμος, τα τζάμια σιγοτρίζουν,
Κι’ όπως γυρνάς στη σκέψη μου, τα μάτια μου δακρύζουν.»

Συγκλονιστικό τραγούδι, που μεταφέρει το βαρύ μετεμφυλιακό κλίμα της δεκαετίας του ‘50. Έχει θέμα του τον χωρισμό, που μπορεί να είναι και οριστικός, αλλά (σκόπιμα όμως…., ας όψεται η λογοκρισία) δεν αναφέρεται η αιτία! Έτσι μπορεί να ερμηνευτεί κατά την κρίση του καθενός. Κατά τη γνώμη μου, σαφέστατα έχει αποδέκτες τα θλιβερά θύματα, του τρομερού Εμφυλίου. Εκφράζει βαθιά την ανθρώπινη αγωνία (που, βέβαια, εδώ δεν έχει πολιτικό χρώμα και παράταξη), την ανησυχία, τον πόνο, τον τρόμο, τα βαριά συναισθήματα και το φόβο για την τύχη αγαπημένων προσώπων. Ο ανθρώπινος ΠΟΝΟΣ και ΦΟΒΟΣ σ’ όλο το τρομακτικό του μεγαλείο!

  • ΨΕΥΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ [ΣΤΕΛΙΟΥ ΧΡΥΣΙΝΗ] (Πρόδρομος Τσαουσάκης – Ρένα Στάμου) (Ηχογραφήθηκε στις 16/12/1950 και κυκλοφόρησε το 1952) (Columbia DG 6952). Κυκλοφόρησε μαζί με το προηγούμενο τραγούδι.

«Ας μη νοιάζεται κανείς, που έξω το ‘χω ρίξει,
Έχ’ ο καθένας στη ζωή βάσανα για να πνίξει.

Ψεύτικος που ‘ναι αυτός ο κόσμος,
Ψεύτικος ο παληοντουνιάς. ®

Γι’ αυτό κι’ εγώ στο ταβερνιό, μπαίνω για να μεθύσω,
Τη φλόγα που ‘χω στη καρδιά, μεσ’ το κρασί να σβήσω.

Να μη σας μέλλει αν γλεντώ, για κάντε μου τη χάρη,
Έχ’ ο καθείς δικαίωμα, να ζει όπως γουστάρει».

Μελαγχολικό τραγούδι, που κι’ αυτό μας μεταφέρει το βαρύ κλίμα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Πίκρα και βουβός, απέραντος, πόνος πλανώνται μέσα στον κοινωνικό χώρο και στις δυο αντίπαλες (και μωρές!) παρατάξεις. Αυτός ο πόνος και η ασάφεια του κοινωνικού αυτοπροσδιορισμού, δίνει διέξοδο στο ποτό, στη μέθη, στη κοινωνική και ψυχική απομόνωση.
Ο απολογισμός των συνεπειών του άγριου Εμφυλίου Πολέμου είναι πολύ βαρύς, πελώριος, ανισοσκέλιστος, μας ακολούθησε για δεκαετίες μετά τη λήξη του. Πολλές εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί και τραυματίες (περισσότεροι από τον πόλεμο του 1940 – 41!). Εκατοντάδες χιλιάδες οι ξεριζωμένοι, οι εξόριστοι, τα ορφανά. Βουτιά στα τάρταρα και η οικονομία της χώρας. Η αποκοτιά και ο άκρατος φανατισμός των αντιπάλων, σε όλο τους το μεγαλείο!
Όσοι τον έζησαν, έχουν ακόμα στο μυαλό και στη ψυχή τους την απόλυτη φρίκη του.
Μακάριοι οι νεώτεροι που δεν τον έζησαν (και ούτε να τον ζήσουν) ΠΟΤΕ.

  • Η ΟΡΦΑΝΕΙΑ [ΣΤΕΛΙΟΥ ΧΡΥΣΙΝΗ] (Πρόδρομος Τσαουσάκης – ʼννα Μπέλλα) (1952) (Columbia DG 7013).

«Τι καταδίκη είν’ αυτή, να ζω σαν το ρημάδι,
Χωρίς αδέλφια και γονείς, χωρίς της μάνας χάδι.

Η ορφάνεια είναι δράμα,
Πίκρες, βάσανα και κλάμα. ®

Απ’ της ορφάνειας τον καϋμό κι’ απ’ το πικρό μαράζι,
Το δάκρυ τρέχει σαν βροχή και η καρδιά στενάζει.

Έχω κλεισμένη τη καρδιά, βαρειά και πληγωμένη,
Απ’ τους γονείς άλλος κανείς, δεν σε καταλαβαίνει.»

  • Το τραγούδι αυτό του τυφλού Χρυσίνη, με τα μάτια της ευαίσθητης ψυχής του, μας επαναφέρει το μέγιστο πρόβλημα της άδικης απώλειας των γονιών, κυρίως του προστάτη πατέρα, σε μια εποχή που τερματίζεται η σκληρή δεκαετία του ’40, με την Κατοχή και τον Εμφύλιο, που αφαίρεσαν τη ζωή από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, στην πλειονότητα άνδρες. Η χώρα βυθισμένη σε βαρύ, μόνιμο, πένθος. Έκλεισαν άδικα πάρα πολλά σπίτια. Φρίκη! Δυστυχία, φτώχεια, κλάμα, απελπισία, απόγνωση, μόνιμα πρησμένα κατακόκκινα μάτια, για τους αδικοχαμένους. Η απώλεια των αγαπημένων, των προσφιλών προσώπων, κυρίως του πατέρα και της μάνας, είναι μοίρα σκληρή, απάνθρωπη και προκαλεί πόνο βαθύ, αβάσταχτο κι’ αγιάτρευτο. Πληγή μόνιμα αιμορραγούσα στις ψυχές των ορφανών, μέχρι το τέλος της άτυχης ζωής τους.

Σ.Π.

49

3 posts were split to a new topic: Περιορισμοί του φόρουμ (2004)

54
  • Να προσθέσω ένα τραγούδι του Μάρκου στα τραγούδια για τον Εμφύλιο.
  • ΤΕΤΟΙΑ ΖΩΗ ΜΕ ΒΑΣΑΝΑ [ΜΑΡΚΟΥ ΜΑΜΒΑΚΑΡΗ] (Μ. Βαμβακάρης) (1948) (ODEON GA 7424).

«Κάθε βραδάκι μια φωτιά το στήθος μου φουντώνει,
Κι αδιάκοπα με τριγυρνούν πίκρες, καϋμοί και πόνοι.

Τέτοια ζωή με βάσανα κανένας δεν την έχει,
Να τρέχουνε τα μάτια μου, σαν τη βροχή που βρέχει.

Φαίνεται μαραζώσανε το άμοιρο κορμί μου,
Κι ο χάρος είναι στα πρόθυρα, να πάρει τη ψυχή μου».

  • Πρόκειται για συγκλονιστικό τεκμήριο της εμφυλιακής περιόδου και των τεράστιων προβλημάτων που βίωνε καθημερινά το θύμα, ο απλός Ελληνικός Λαός, βουτηγμένος σε απόλυτη απόγνωση, ζώντας χωρίς προοπτική και οδηγούμενος στο θάνατο.

Σ.Π.

55

Σήμερα θα προσθέσουμε ένα τραγούδι του Στράτου στα ρεμπέτικα του θέματος, σχετικά με τα ολέθρια αποτελέσματα που είχε ο Πόλεμος του 1940 – 41 και η Κατοχή στην Ελληνική Οικογένεια.

  • ΣΑΝ ΤΗΣ ΟΡΦΑΝΕΙΑΣ ΤΟΝ ΚΑΫΜΟ [ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΑΓΙΟΥΜΤΖΗ: Στίχοι - Σύνθεση] (Στράτος Παγιουμτζής) (1/6/1947) (HMV AO 2749).

«Σαν της ορφάνειας τον καϋμό, δεν έχει ξαναγίνει,
Στον κόσμο τ’ ορφανό παιδί, πολλά φαρμάκια πίνει.

Από μικρό ορφάνεψα, προτού στον κόσμο να ‘μπω,
Γι’ αυτό με δέρνουν οι καιροί, σαν καλαμιά στον κάμπο.

Σαν της ορφάνειας τον καϋμό, στον κόσμο δεν ειν’ άλλος,
Πικρός σαν δηλητήριο κι ακόμα πιο μεγάλος».

  • Πρόκειται για μελαγχολικό ρεμπέτικο, που θεματολογικά αναφέρεται στο ιδιαίτερα ευαίσθητο και οδυνηρό κοινωνικό πρόβλημα της ορφάνειας. Το πρόβλημα αυτό, με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εντάθηκε ακόμα περισσότερο και έλαβε τεράστιες διαστάσεις με το θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων εξ’ αιτίας της πείνας, στα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Και δυστυχώς κορυφώθηκε με τα άτυχα θύματα που άφησε πίσω του ο λυσσαλέος και αδελφοκτόνος Εμφύλιος Πόλεμος.

Σ.Π.

56

ακόμη ένα τραγούδι είναι το “το κόλπο σου δεν έπιασε” που τραγουδά ο γιώργος παπασιδέρης. αν δε κάνω λάθος είναι του σέμση.

57

Φοβερό και τρομερό το “Κόλπο”.
Πέρα απ’ τους πανέξυπνους στίχους και τις σπάνιες ρίμες, έχει κι ένα άλλο αξιοπρόσεχτο σημείο:
Ο τρόπος παιξίματος και ανάπτυξης των εισαγωγών είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο Ζαμπέτας είκοσι χρόνια αργότερα. Προσέξτε το.
Φυσικά παίζει ο Περιστέρης…
Μουσική: Δ. Σέμση
Στίχοι: Γ. Παπασιδέρη

ΑΝ

61

Βασίλη και ʼρη, μπορείτε να δώσετε στοιχεία για το τραγούδι “Το Κόλπο σου δεν έπιασε” (δημιουργοί, ημ/νία κυκλοφ. ή έτος, στίχους, κλπ)?
Επίσης, σε πιο δίσκο υπάρχει?

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Εδώ και αρκετές μέρες ετοιμάζω μια πιο εμπεριστατωμένη έρευνα για το συγκεκριμένο topic, περιλαμβάνοντας και τους στίχους των τραγουδιών. Εντόπισα και άλλα τραγούδια του θέματος, κλπ. Θα ήταν καλό να συμπεριλάβω και το “Κόλπο”, που μου είναι άγνωστο.

Σ.Π.

62

Πάρε τους στίχους και θα κοιτάξω να βρω τα υπόλοιπα στοιχεία (εκτός από συνθέτη-στιχουργό που αναφέρω πιο πάνω).

Το κόλπο σου δεν έπιασε Φρατέλο στην Ελλάδα
σπαγγέτο μεις δεν είμαστε ούτε μακαρονάδα (δις).

Δεν ήταν για τα δόντια σου η όμορφή μας χώρα
γι’ αυτό και σαν ξεκίνησες σου κόψαμε τη φόρα (δις).

Σ’ ένα παπούτσι ξέρε το σου βάλαμε τα πόδια
και σε χτυπάμε όπως χτυπούν στην άμμο τα χταπόδια (δις).

Γι’ αυτό σαν θες παράτα τα μια και στην άμμο χτίζεις
νερό σακιάζεις άδικα κι αέρα κοπανίζεις (δις).

ΑΝ

63

σάκη εγώ δεν έχω ημερομηνία ή άλλα στοιχεία. το τραγούδι το βρήκα στη συλλογή που έβγαλε “το πάλκο” “ημεγάλη του ρεμπέτικου σχολή 2”.
ακόμη ένα τραγούδι που βρήκα και δε νομίζω να είναι στη παραπάνω λίστα (εκτός αν δε το είδα) είναι το “στον πόλεμο αν πάω” με τον νίκο γούναρη και είναι των κ. κοφινιώτη και ν. φούσκα αγνώστων λοιπών στοιχείων.

64

ʼρη και Βασίλη, ευχαριστώ πολύ για την άμεση ανταπόκριση.

  • ʼρη, περιμένω και τα άλλα στοιχεία.
  • Βασίλη, δώσε σε παρακαλώ τους στίχους του “Στον πόλεμο αν πάω”. Αυτό το CD, που αναφέρεις από το “ΠΑΛΚΟ”, υπάρχει τρόπος ρε φίλε να το αντιγράψεις; Έχεις και το Νο.2 μεγάλε; Θα κάνουμε τίποτα να μου τα πασάρεις??

Σ.Π.

65

σάκη είναι μια σειρά από 10 cd.ποιά θέλεις από αυτά?

τα λόγια του “στον πόλεμο αν πάω”

αν θα μου πουν στον πόλεμο
να πάω να πολεμήσω
εσένα συλλογίζομαι
μικρό μου που θ’ αφήσω (δις)

δε με φοβίζουν οι φωτιές
ούτε και τα κανόνια
δε νοιάζομαι αν ο πόλεμος
κρατήσει 10 χρόνια (δις)

με νοιάζει μόνο πως εσύ
θα βρίσκεσαι μακρυά μου
και χίλιες πίκρες μπαίνουνε
και σφάζουν τη καρδιά μου (δις)

θα ‘μαι μεσ’ στο χαράκωμα
και θα σε συλλογιέμαι
θα λέω που να 'ναι το κουκλί
και όλο θα τυρρανιέμαι (δις)

γι’ αυτό το λόγο ο πόλεμος
δε θά 'θελα να γίνει
και τη ζωή μου θά 'δινα
για νά ´χουμε ειρήνη (δις)

66

Φίλε Βασίλη,

  1. Κατ’ αρχάς σ’ ευχαριστώ πολύ για τους στίχους.
  2. Είναι 10 CD?! Είναι ρεμπέτικα και μάλιστα παλιές εγγραφές? Αν ναι, τότε (σαν πλεονέκτης και αρρωστο-καυλο-ρεμπετόφιλος), ε!, θέλει και ερώτημα ρε Βασίλη? Τα θέλω ούλα ο φαταούλας (και φυσικά -δεν το συζητώ- με δικά μου άδεια CD μεγάλε…). Που ξέρεις, μπορεί να βρω έτσι σπάνια διαμάντια, που τα ψάχνω μια ζωή, αρκεί να μη σε βάλω σε βάσανο…

Σ.Π.

67

όταν αποφασίσεις να βγεις από το σπίτι και έρθεις για κρασί θα συννενοηθούμε για τα περαιτέρω.
προς το παρόν, το τραγούδι “φεύγω λενιώ” των σπύρου περιστέρη, μίνου μάτσα, ζακ ιακωβίδη και ερμηνευτές τους πάνο σάμη, έλσα λάμπο, γιάννη σταμούλη ηχογραφημένο το 1949 είναι μέσα στη λίστα σου?

68

Βασίλη, κατ’ αρχάς να σ’ ευχαριστήσω εκ των προτέρων. Είσαι ντερβίσης.
Ελπίζω να πιούμε κρασάκι παρέα σύντομα και να τα πούμε από κοντά. Έχω κάτι τρεξίματα αυτές τις μέρες και μόλις σκατζάρω θα επικοινωνήσω μαζί σου για να το κανονίσουμε.
Ναι, το “ΦΕΥΓΩ ΛΕΝΙΩ” συμπεριλαμβάνεται στη λίστα.

Σ.Π.

69

Παίδες, μετά από αρκετή προσπάθεια ολοκλήρωσα την έρευνα και την ανάπτυξη του θέματος. Την τελική μορφή την ανεβάζω στις παρουσιάσεις.

Όσοι θέλετε να έχετε οποιαδήποτε συμμετοχή, μπορείτε να στείλετε τα μηνύματά σας εδώ από κάτω.

Καλή αντάμωση το Σάββατο στο Βόλο.

Σ.Π.

Σημείωση από admin: To άρθρο θα ανεβεί αύριο 1/12/2004