Τα περισσότερα τραγούδια, πριν οι γιαγιάδες αρχίσουν να συμβουλεύονται κάποια συλλογή για να συνεχίσει ο αφελής «ερευνητής» την καταγραφή, δεν είχαν τίτλο. Συνήθως το τραγούδι προσδιοριζόταν απ’ τον πρώτο του στίχο, αν αυτός δεν ήταν π.χ. «Τρία πουλάκια κάθουνταν κλπ.»: «Πες μας αυτό για τον Διγενή!». Αν το τραγούδι περιέγραφε τα κατορθώματα κάποιου επώνυμου, συχνά ήταν «του τάδε». Συχνά ο ΝΓΠ προτάσσει τίτλο κανονικό, όχι μέσα σε αγκύλες δηλαδή, όπως π.χ. «Του κυρ Βοριά» (ν’ Ο κυρ Βοριάς παρήγγειλε νούλω των καραβιώνε), «Του γιοφυριού της Άρτας», σε όλα τα τραγούδια της ενότητας «Ιστορικά», σε όλα τα «Κλέφτικα» με εξαίρεση όσα δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένο άτομο.
Σποραδικά, τραγούδια που στην αρχική συλλογή του 1914 είχαν τίτλο σε αγκύλες, σήμερα έχουν αποκτήσει άλλον τίτλο. Πριν κάποιες μέρες, ψάχνοντας για κάποιο που κάποιος ζητάει, όταν πεθάνει, να του σάξουν ωραίο κιβούρι με παράθυρο, να βλέπει τις έμορφες, ζήτησα από στενό μέλος της οικογένειάς μου να μάθω αν υπάρχει τίτλος και με παρέπεμψε στο «Ο τάφος του Δήμου» (το όνομα του παραγγέλνοντος τάφο). Είχε πια ξεχάσει τον σε αγκύλες τίτλο των «Εκλογών» και πράγματι, το αναζήτησα ως Τάφο του Δήμου και το βρήκα. Ο σε αγκύλες όμως τίτλος της αρχικής συλλογής ήταν «Το κιβούρι του κλέφτη».
Ναι, οπότε τι; Και με τραγούδια της δισκογραφίας (κανονικές πρωτότυπες συνθέσεις, όχι παραοδσιακά) καμιά φορά άλλος είναι ο επίσημος τίτλος κι άλλον ξέρει ο πιο πολύς κόσμος, αλλά δεν καταλαβαίνω ποιο είναι το συμπέρασμα.
Πάντως το τραγούδι που αναφέρεις τιτλοφορείται «Ο τάφος του Δήμου» από τον Φωριέλ (1824-1825) και από τον Max Fuchs (1834), και «Ο Δήμος» από τον Πάσωφ (1860), με το ίδιο ακριβώς κείμενο πλην ελαχίστων ορθογραφικών διαφορών.
Του Πολίτη (1866, «Του κλέφτη το κιβούρι») έχει κάπως περισσότερες διαφορές, στο δε εισαγωγικό σημείωμα ο ίδιος κάνει λόγο για τέσσερις ομάδες παραλλαγών του τραγουδιού, από τις οποίες η μία, του Δήμου (Μπουκουβάλα - μαθαίνουμε και το πλήρες όνομα του κλέφτη) φαίνεται να είναι η νεότερη.
(Οι χρονολογίες που βάζω είναι των πρώτων εκδόσεων.)
Τι διάβολο, δεκατεσσάρων χρονών το έβγαλε; Δεν ξέρω από πού προκύπτει αυτό το 1866 που γράφει η δική μου έκδοση, που είναι του 1991. Η σωστή χρονολογία της πρώτης έκδοσης πρέπει να είναι 1914.