Η φήμη της διάλεξης του Χατζηδάκη είναι, πράγματι, μεγάλη έστω και αν την έχουν αναγνώσει ελάχιστοι. Και ελάχιστοι εκ των ελαχίστων την έχουν μελετήσει.
Θεωρώ, την εν λόγω διάλεξη, ως ένα πολιτικό ιδεολογικό κείμενο καθοδηγητικό των ανθρώπων που είχαν λόγους να ενδιαφέρονται, “αρμοδίως”, για την πορεία της μουσικής εις την Ελλάδα.
Ο Χατζηδάκης, εις την διάλεξή του αυτή, περιγράφει και οριοθετεί αυτό που ονομάζει “ρεμπέτικο” τραγούδι. Επιχειρεί δε να προβλέψει ή, να προδιαγράψει την πορεία του. Επειδή όμως, δεν έχει, όπως θα δούμε, τα εφόδια να κάμει κάτι τέτοιο, το μόνο που μπορεί να κάμει είναι να προδιαγράψει την δική του στάση απέναντι στο ρεμπέτικο ή, την πορεία του ‘διά μέσου’ αυτού ή, την πορεία του (και) δι’ αυτού του μέσου. Εάν είναι έτσι τότε μπορώ να θεωρήσω ότι, η διάλεξη αυτή, είναι μία ‘συστατική επιστολή’ την οποία συντάσσει ο ίδιος διά τον εαυτό του.
Αυτό αποδεικνύει την ευφυΐα και την τόλμη του. Εν συνεχεία επεδείχθη και η αποτελεσματικότητά του:
Αυτό που νομίζουν οι περισσότεροι, πως είναι το ρεμπέτικο είναι, εκείνο, που περιέγραψε ο Χατζηδάκης, εις αυτήν την διάλεξη και κατόπιν το υποστήριξε εμπράκτως (π.χ.) διασκευάζοντας τα ρεμπέτικα τραγούδια. Αυτοί που εκλαμβάνουν, ως ρεμπέτικα, τα διασκευασμένα τραγούδια, είναι φυσικό να νομίζουν ότι ο Χατζηδάκης συνέβαλε τα μέγιστα εις έξοδο του ρεμπέτικου από την αφάνεια. Θα πρέπει, βέβαια, να έχουν πιστέψει ότι, το τραγούδι αυτό, ήταν όντως στην αφάνεια. Ότι, όπως είπε ο ίδιος, διά τότε (1949): “ασφυκτιά δίχως διέξοδο”.
…
Μέσα σε ένα κείμενο ιδεολογικό, ο κάθε ‘ερευνητής’ μπορεί να ‘ανακαλύψει’ χίλιες δύο σκοπιμότητες και, κάθε άλλος, να ‘ανακαλύψει’ τις σκοπιμότητες του ‘ερευνητή’.
Είναι λοιπόν προτιμότερο να εξετάσουμε και να αξιολογήσουμε το κείμενο της διάλεξης, όσο μπορούμε, από επιστημονική σκοπιά. Τι από αυτά που περιλαμβάνει είναι ορθόν και τι εσφαλμένο.
Γνωρίζω πως όταν έδωσε αυτήν την διάλεξη ο Χατζηδάκης ήταν μόλις 24 ετών. Επομένως μπορεί ορισμένες από τις θέσεις που διετύπωσε να μην ήταν δικές του αλλά, άλλων (ό,τι και να σημαίνει αυτό). Εγώ, πάντως, έχω ενώπιόν μου ένα κείμενο και αυτό κρίνω.
Την κριτική μου, όπως είναι φυσικό, θα την ασκήσω επί πραγμάτων που κατανοώ. Π.χ. δεν κατανοώ το πως: “η κάψα έλιωνε τις φωνές και τις έφτιαχνε μόνιμους ίσκιους στα σπίτια”, ούτε: “για το χορό του κομπολογιού όπου ένα παλικάρι μ΄ ένα γαρύφαλo στο στόμα γίνεται ένα μικρό κουβάρι γύρω απ΄ το κεχριμπαρένιο λαμπρό κομπολόι”.
Τέλος:
Νομίζω ότι η εξέταση της “περίφημης διάλεξης του Μ. Χατζηδάκη”, θα συμβάλει τα μέγιστα εις την κατανόηση της προέλευσης της συγκεκριμένης ιδέας που έχομε σήμερα για το ρεμπέτικο. Ο Χατζηδάκης, βεβαίως, δεν ορίζει την έννοια αυτή ούτε άμεσα ούτε σαφώς. Την θεωρεί γνωστή (πόθεν;) και την περιβάλλει με ασαφείς (κατά την γνώμη μου), δικές του εντυπώσεις. Επομένως η μελέτη της (ασάφειας της) διάλεξής του ίσως βοηθήσει την δική μας διασάφηση.
Η προηγούμενη παράγραφος, υπάρχει και στο μπλογκ που ακολουθεί:
Πρέπει να πω ότι η αφορμή για τα κείμενα που θα γράψω εδώ, υπήρξε η συζήτηση εις τα πλαίσια αυτού, εκεί, του μπλογκ.
Σημείωση:
Τα αποσπάσματα που θα χρησιμοποιήσω θα είναι αντιγραμμένα από το κείμενο της διάλεξης. Άρα οι αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το “Ctrl+F”, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα επέλθει κάποια διόρθωση στο αρχικό κείμενο.
Παρατήρηση:
Πέρασε από τον νου μου να αντιγράψω το κείμενο αριθμώντας τις παραγράφους αλλά νομίζω ότι θα ήταν υπερβολικό. Το αναφέρω όμως, διότι οι συντονιστές (αναγιγνώσκοντας και αυτά που θα γράψω) μπορεί να το θεωρήσουν σκόπιμο…