Το Χιτζαζκιάρ, αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε ίσως κανείς, είναι στο Ντο, μαζί με το Ραστ, και όχι στο Ρε μαζί με το Χιτζάζ. Γενικά το μακάμ Χιτζαζκιάρ είναι αρκετά διαφορετική περίπτωση από το δρόμο Χιτζαζκιάρ. Δεν είναι υποχρεωτικά διπλό χρωματικό (ενώ τον δρόμο ίσα-ίσα αυτό είναι που τον ξεχωρίζει από το Χιτζάζ), και παρουσιάζει αρκετές συγγένειες με το Ραστ. Το Μπαμ το ξες; Είναι χαρακτηριστικό Χιτζαζκιάρ σε λαϊκό κομμάτι, και κάνει όλους τους βασικούς ιδιωματισμούς που χαρακτηρίζουν το μακάμι.
Το Σαμπάχ Ρε, μαζί με το Ουσάκ. Είναι ένα Ουσάκ με ελαττωμένη την 4η βαθμίδα.
Σουζινάκ: Ντο, Ρε, Μι, Φα, Σολ, Λαb, Σι, Ντο. Δηλαδή Ραστ με χρωματικό το πάνω 4χορδο. Είναι η ίδια κλίμακα που αν πάρεις ως τονική της το Ρε δίνει το Καρτζιγιάρ και αν πάρεις το Μι δίνει το Χουζάμ. (Δηλαδή η σχέση των τριών είναι η ίδια όπως μεταξύ Ραστ-Ουσάκ-Σεγκιάχ).
Τσαργκιάχ: Φα μείζων. Πέρα από τα διαστήματα, που είναι σκληρά (δηλαδή σχεδόν συγκερασμένα ακόμη και στο ασυγκέραστο παίξιμο), η διαφορά από το Ραστ είναι ότι το Τσαργκιάχ συμπαθεί πολύ το Ρε που βρίσκεται μια 3η κάτω από την τονική του. Όταν παίζουμε ρεμπέτικα με τρίχορδο από Ρε, δεν έχουμε σε διάφορα ουσακοειδή κομμάτια μια τάση για επίμονες στάσεις στο Φα που ματζορίζουν (συγχ. Φα+); Ε, το Τσαργκιάχ είναι το αντίστροφο. Το Φα είναι η τονική, αλλά κάνει και ουσακοειδή περάσματα στο Ρε. Τσαργκιάχ μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τους Φωνογραφιτζήδες του Μπάτη.
Ευχαριστώ πολύ pepe! Ναι, είναι το κομμάτι που θα δουλέψω στο μπουζούκι, τι σύμπτωση! Σας κουράζω με τις απορίες μου, όμως ότι είναι δεδομένο για σας είναι άγνωστο για μένα…
liga rosa μου ειχες πει στην ομαδα με τα ντουζενια για το ρε σολ ντο και τα κολπα με τα τονικα κεντρα αμα θες πες λιγο και για τα αλλα τα all around κουρδισματα πως μπορει να παιξεις αλλη τονικοτητα απο την προκαθορισμενη.(αν καταλαβα καλα λες οτι πχ απο ρε σολ σολ μπορω να παιξω και αλλη τονικοτητα με ανοιχτες εκτοσ απο σολ)
Ρε-Σολ-Ντο είναι βασικά φτιαγμένο για να παίζεις τους δρόμους από βάσεις ίδιες με τις θεωρητικές: Ραστ από Ντο, Ουσάκ από Ρε κλπ… Τεχνικά, η ανοιχτή μεσαία Σολ βοηθάει επίσης να παίξεις οτιδήποτε από τονική Σολ, αλλά θα σου περισσεύει η ανοιχτή Ντο, που σε κάποιους δρόμους είναι χρήσιμη αλλά σε άλλους όχι*.
Το αν στην πράξη έπαιζαν π.χ. Σολ Ραστ με τέτοιο ντουζένι, όπου το ανοιχτό Ντο δεν εξυπηρετεί ιδιαίτερα, δεν το γνωρίζω.
*Τι εννοώ: Στο Ρε-Λα-Ρε, παίζοντας από Ρε και με ανοιχτές, έχουμε ένα μόνιμο «βόμβο» στο Ρε και το Λα, που είναι η τονική και η πέμπτη και που ορίζουν τη βασική συγχορδία κάθε κλίμακας από Ρε. Όμως, το ότι αυτό μάς ταιριάζει στο αφτί δε σημαίνει ότι ανέκαθεν θεωρούνταν δεδομένο. Με μια πιο τροπική λογική, πολλές φορές ο «βόμβος» ταιράζει καλύτερα να είναι σε τονική + τέταρτη, ή ακόμη και σε υποτονική + τέταρτη (εκτός όταν η μελωδία κλείνει καταλήγοντας στην τονική, οπότε βέβαια δεν μπορείς να έχεις ταυτόχρονα και την υποτονική να ακούγεται). Αυτό ισχύει για τους δρόμους που έχουν ως δεσπόζουσα την τέταρτη αντί για την πέμπτη. Το Ουσάκ είναι τέτοια περίπτωση. Το Ραστ όμως θέλει την πέμπτη του. Το να θεωρείται η 5η ως στάνταρ δεσπόζουσα της κλίμακας οποιουδήποτε δρόμου είναι μια επίδραση της δυτικής μουσικής, που πιστεύω ότι πρέπει να την επέβαλε η κιθάρα όταν καθιερώθηκε ως συνοδευτικό του μπουζουκιού.
Αν λοιπόν παίζεις Ραστ από Σολ κι έχεις και ανοιχτό Ντο, που είναι 4η και δεν είναι δεσπόζουσα, μπορείς βέβαια απλώς να το αγνοήσεις. Τότε όμως δεν εκμεταλλεύεσαι πλήρως τις δυνατότητες του ντουζενιού, απλώς κάνεις κάτι σχετικά άβολο πλην όχι απαγορευτικό. Ουσάκ από Σολ με ανοιχτό Ντο είναι μια χαρά. Τονικές ίδιες με τις θεωρητικές, σε ντουζένι Ρε-Σολ-Ντο, είναι όχι απλώς μια χαρά αλλά δυο: έχεις και σωστές συνηχήσεις («βόμβους») και σωστές σχέσεις μεταξύ δρόμων.
ωραια τα ειπες πεπε αλλα αυτα τα ηξερα, εγω ρωτησα για τα αλλα κουρδισματα που αναφερει ο λιγκα(για το ρε σολ ντο μου ειχε πει) που δινουν την δυνατοτητα να παιξεις μερικους δρομους απο αλλο κεντρο (πχ στο ρε σολ σολ να παιξεις και απο αλου εκτος απο τονικοτητα σολ) αν καταλαβα καλα κατι τετοιο ειπε.
χμ, έπρεπε να το εξηγήσω καλύτερα…
το κάθε ντουζένι έχει μια δική του βάση (το ρε-σολ-ντο πχ έχει το ντο για ματζόρε και το ρε για μινόρε -χοντρικά), το ρε-λα-μι έχει το λα, κλπ. αλλά στο καθένα παίζεις περισσότερους από έναν δρόμους, οπότε έχεις επιλογή για διαφορετική τονική. πχ θες ραστ από ντο; κουρδίζεις ρε-σολ ντο. θες από σολ; κουρδίζεις ρε-σολ-ρε.
ελπίζω να τα είπα καλύτερα τώρα!
συνηθως στις Οθωμανικες παρτιτουρες το ραστ ειναι στο σολ, το ουσακ στο λα κλπ διαβαζεις σολ και παιζεις ρε μια πεμπτη ψηλοτερα δηλ. ειναι γραμμενες …
Οι Ευγένιος Βούλγαρης, Βασίλης Βανταράκης στο βιβλιο τους " το αστικό λαϊκό τραγούδι στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου " τοποθετουν το ραστ στη θεση του ντο για περισσοτερη ευκολια και για οσους έχουν δυτικη μουσικη παραδοση…
Και άλλη μια ερώτηση σχετικά με το δρόμο Χουσεϊνί… Η έβδομη βαθμίδα του σχηματίζεται ματζόρε και στην ανιούσα και στην κατιούσα, όμως πρακτικά εγώ την ακούω μινόρε, ειδικά στο κλείσιμο VIIm-I. Τι γίνεται ακριβώς;
ποιο τραγουδι ειναι ακριβως?
διοτι πχ ο δρομος Χουσεϊνι συνεργαζεται και με αλλους δρομους όπως Σαμπαχ ή Καρτσιγιαρ κλπ οποτε να δικαιολογείται το κλεισιμο που αναφερεις αναλογα με τη δομη των τετραχορδων ή πενταχορδων…
Επίσης αν υπαρχει στην καθοδο έλξη του mi απο το re και έχουμε mib οπότε η συγχορδία C μετατρέπεται σε Cm…υπάρχουν δηλ. διάφορες περιπτωσεις…
Μιας και το Χουσεϊνί δεν είναι δρόμος αλλά μόνο μακάμι (περνώντας από τα μακάμια στους δρόμους το Χουσεϊνί συγχωνεύεται με το Ουσάκ και γίνονται και τα δύο Δρόμος Μινόρε), ας μην το αναλύουμε σε άλλη γλώσσα από τη δική του. Προφανώς η ερώτηση είναι αν η δεύτερη βαθμίδα μπορεί στο κλείσιμο να χαμηλώνει και να βρίσκεται ένα ημιτόνιο πάνω από την τονική, αντί για ένα τόνο, ράιτ;
Θεωρητικά όχι. Παίζει όμως εκείνο το φαινόμενο που λέγαμε πρωτύτερα, ότι το Μι είναι ευαίσθητη νότα. Το κανονικό του ύψος είναι τόνος παρά κάτι πάνω από το Ρε, αλλά με τάσεις για λίγο χαμηλότερα όταν κατεβαίνει η μελωδία. Αυτό το «λίγο χαμηλότερα» τα συγκερασμένα όργανα το αποδίδουν καμιά φορά με ολόκληρη ύφεση, Μιb, άρα η συγχορδία Ντο (που παρεμπιπτόντως δεν είναι συγχορδία της έβδομης βαθμίδας αλλά της υποτονικής - δεν είναι το ίδιο) βγαίνει μινόρε.
(Το Σι είναι ακόμη πιο ευαίσθητο, ώστε ακόμη και στα ασυγκέραστα γίνεται κανονικό Σιb.)
Ελπίζω να κατάλαβα σωστά την ερώτηση και να μην απαντάω άλλα αντ’ άλλων…
Alexcr το τραγούδι είναι το “Για πάρε μάνα” του Απόστολου Καλδάρα… Το κλείσιμο το ακούω VIIm-Im. Pepe, σωστά κατάλαβες την ερώτηση, αναρωτιέμαι βέβαια, αφήνοντας στην άκρη το μακάμ και κοιτάζοντάς το ως δρόμο με ανιούσα Τ Τ Η Τ Τ Η Τ και κατιούσα Τ Τ Η Τ Τ Η Τ στην VII σχηματίζεται μια ματζόρε. αντί γι αυτή χρησιμοποιούμε μινόρε. Ή μάλλον αυτό που είπες για το μακάμ ισχύει και για το δρόμο στα συγκερασμένα;
Οντως για το τραγουδι “Για παρε μανα” απο το αλμπουμ "Βυζαντινος Εσπερινός " του Καλδαρα αναφέρεται ότι ειναι σε δρόμο ρε Χουσεϊνι.Οπως ειπε και Pepe δεν υπαρχει στη λαϊκή μας μουσική δρομος χουσεϊνι.
Κατα συνέπεια δεν ισχύουν τα όσα αναφέρεις για " ανιούσα Τ Τ Η Τ Τ Η Τ και κατιούσα Τ Τ Η Τ Τ Η Τ" και συγχορδίες 7ης. Στη λαική μας μουσικη το Χουσεϊνι χρησιμοποιείται κυρίως για ταξίμια επειδή λόγω της μελωδικής του γραμμης βοηθαει εύκολα να μεταβεις από τον ενα δρόμο σε αλλο δρομο.
Υπάρχει το μακαμ Χουσεϊνι το οποίο στην ανοδική του πορεία έχει χαμηλωμένη κατά ένα μόριο (οχι ημιτόνιο) τη δεύτερη και 6η βαθμίδα του , ξεκινώντας με πεντάχορδο Χουσεϊνι και συνεχίζοντας με τετράχορδο ουσακ (ή πεντάχορδο ραστ) και στην κατιουσα κίνηση έχομε πεντάχορδο μπουσελικ (οπου χαμηλώνει κι αλλο η 6η βαθμίδα ,ενα ημιτόνιο περίπου) και στη συνέχεια πεντάχορδο Χουσεϊνι.
Τραγουδια για να μελετησεις το τρόπο χουσεινί έιναι:
Βαλε με στην αγκαλια σου του Β. Παπαζογλου
Τα δυό σου χερια πηρανε στην πρωτοτυπη εκτέλεση του Βαμβακάρη (και όχι στη μεταγενεστερη του Μπιθικώτση)
Ο τζογαδορος του Διαμαντίδη κλπ
μήπως υπάρχει κάποιο τυπογραφικό λάθος; Ανιουσα και κατιούσα τις βλέπω ίδιες, και είναι και οι δύο σαν Ραστ! (Ή πρέπει να διαβάσω την κατιούσα ανάποδα;)
Δεν είναι ραστ. Το ραστ (όπως και το ματζόρε) έχει δύο διατονικά τετράχορδα (ΤΤΗ) με διαχωριστικό τόνο ανάμεσά τους, δηλαδή ΤΤΗ Τ ΤΤΗ. Εδώ έχουμε το δεύτερο (το οξύ) τετράχορδο μινοροειδές, ΤΗΤ.
η συγκερασμενη μορφη του Χουσεϊνι κατα Παγιατη ειναι:
re-mi-fa#-sol-la -si-do-re-do-sib-la-sol-fa-mi-re
ανεβαίνει δηλ. σαν ραστ χωρίς όξυνση της 7ης βαθμίδας και κατεβαίνει σαν διατονικό μινόρε… ανιούσα Τ Τ Η Τ Τ Η Τ και κατιούσα T H T T H T T
Γι’ αυτό δεν είπα ματζόρε αλλά σαν Ραστ. Και το Ραστ, στην κατιούσα έχει το οξύ 4χ μινοροειδές (δηλαδή, από Ρε, Ντο αντί Ντο#).
Δεν καταλαβαίνω τι σόι δρόμος είναι αυτός. Μάλλον πρόκειται για απλή συνωνυμία με το μακάμι Χουσεϊνί. Φα# ανεβαίνοντας και Φα κατεβαίνοντας;;; Να θεωρήσουμε μήπως ότι πρόκειται για ένα χουσεϊνο-ουσακοειδές (δηλ. μινόρε) με το Φα να έλκεται στην άνοδο από τις ψηλότερες βαθμίδες και να γίνεται Φα#; Μα έτσι κι αλλιώς τέτοιο πράγμα γίνεται σπάνια και περαστικά (π.χ. στην περίφημη εισαγωγή των Παιδιών της Γειτονιάς της Παπαγκίκα ένα διαβατικό Φα παίρνει δίεση), όχι να ορίζει ολόκληρο δρόμο.
Και πώς λέει ο Παγιάτης ότι εναρμονίζεται αυτό; Βασική συγχορδία έχει Ρε μινόρε ή ματζόρε;
Ο Παγιάτης δε λεει τιποτα για την εναρμονιση γιατί τον έχει τον δρομο στο τελος του βιβλίου του εντελως περιληπτικά αλλα νομίζω ότι συμφωνα με τα παραπάνω λογικό είναι να υποθέσουμε ότι η βασική συγχορδία στην ανοδική πορεία είναι η D και στην καθοδική η Dm!!!
Aυτα τα παραδοξα συμβαίνουν με τις εναρμονίσεις …