Ο “πόλεμος”, πρακτικών-θεωρητικών δεν είναι φυσικά καινούριο φαινόμενο. Παμπάλαιο είναι, και ευθύνεται το εγώ του καθενός και η αυτόθεώρηση του. Κάποτε έξω από το Ραβάναστρο πριν αρχίσει το πρόγραμμα, είχε έρθει η μακαρίτισσα κυρά Δόμνα για μια συνεργασία με τον παιδικό μου φίλο Μανώλη. Όταν άκουσε ότι παίζει και ούτι γυρίζει με έναν τόνο θυμού, “και που έμαθες παιδί μου εσύ ούτι; από που κι ωσπού;”.Που να της εξηγεί ο Μανώλης ότι στόν τόπο καταγωγής του την Σάμο παίζαν ούτι. Ήταν η συντεχνία " Από που κι ωσπού μπαίνουν αυτοί στα δικά μας χωράφια. Είμαι γεγονός ότι η έρευνα, και η απόδειξη πρέπει να στηρίζονται σε αδιάσειστα στοιχεία.Δεν υπάρχει άλλος ασφαλής τρόπος. Εκεί όπως τρυπώνει το εγώ: και τα κάνει μαντάρα. Ένα από τα πλέον διάσημα δημοτικά (κλέφτικα) τραγούδια, είναι το 40 παλληκάρια. Ακόμα θυμάμαι τον παππου στον Ορχομενό, που ενώ πίναμε τα κρασάκια μας, όταν ειπώθηκε κάτι για το τραγούδι, μουρμούρισε “σιγά μην πήγαν 40 μαλάκις στην Τρίπολη. “.” Τι είπες μπάρμπα τώρα” είπα εγώ. "Όχι παιδίμ. Στα Τοπόλια πήγαν, στην Τοπολιτσά, εδώ παρακάτω. " (Σημερινό Κάστρο). Στην προσπάθεια τους λοιπόν οι θεωρητικοί αλλοίωσαν όλο το νόημα του τραγουδιού. Γιατί δεν εφάρμοσαν το αξίωμα “η θεωρία., έπεται της πράξης”, και μέσα στο υπέρ εγώ της θεωρητικότητας και Ακαδημαϊκότητας τους, νόμισαν ότι έχουν αυτό το δικαίωμα. Αυτοί πρέπει να καταγράφουν, τους ντόπιους όμως. Αυτοί ξέρουν καλύτερα.
Στο Νίκος Καρακώστας (1881-1954), υπάρχει το παρακάτω(Νίκου Πολίτη) που τα λέει όλα .
Δηλαδή οι θεωρητικοί πρέπει οπωσδήποτε να το καταταξουν κάπου , να βάλουν ταμπελίτσα. Άλλως δεν έχουν " επιστημοσύνη". …
Νίκος Πολίτηςnikos_politisΣυντονιστής
Το επεισόδιο που ακολουθεί, το έχω αναφέρει αρκετές φορές στο Φόρουμ. Άλλη μία, κακό δεν κάνει….
Ο Καρακώστας είχε στενή επαφή με τον Σίμωνα Καρά και τη σχολή του. Κάποτε, με αφορμή κάποια συζήτηση, έπαιξε ένα βέρσο, εκεί στη σχολή, εκ των ενόντων. Ρωτάει ο Καράς: - Σε τί δρόμο τρέχει αυτό, Νίκο; Απαντάει ο Καρακώστας: - Να στο ξαναπαίξω; Καράς: -Και βέβαια να το ξαναπαίξεις, ήταν πολύ ωραίο. Αλλά, σε τί δρόμο είναι; Καρακώστας: - Να στο ξαναπαίξω;
Απλά, δεν ήξερε, ποιο δρόμο ακολουθούσε το κομμάτι που ο ίδιος έπαιξε.
Ο Πάππος έτσι;
Το έχω ξαναγράψει και αλλού: Μου έχει μεταφερθεί ότι η αείμνηστη Δόμνα είχε φρικάρει όταν έμαθε ότι στον “Πολίτικο” έχουμε βάλει στιχάκια. Δεν ξέρω τι θεωρητικό δόγμα ανέτρεπε αυτή η συνήθειά μας (η οποία, σημειωτέον, δεν είναι “πανάρχαια” αλλά του 20ου αιώνα) και έπρεπε να εξορκιστεί στο πυρ το εξώτερο.
Μα ρε παιδιά, τέτοιες περιπτώσεις δεν έχουν να κάνουν με το αν είσαι θεωρητικός ή πρακτικός. Το να απορρίπτεις αυτό που δεν ξέρεις είναι εξίσου λάθος όποιος κι αν είσαι, αλλά και εξίσου συχνό όποιος κι αν είσαι.
Από το 2004 που παρακολουθούσα τις συναντήσεις τσαμπούνας, κάργα στους πραγματικά πρακτικούς μουσικούς, πιο μη-θεωρητικός πεθαίνεις, έβλεπα πώς αντιδρούσαν οι μουσικοί του κάθε νησιού στην αποκάλυψη ότι και στο δίπλα νησί παίζουν τσαμπούνα, αλλά λίγο αλλιώς: πάντα το έβρισκαν λάθος. Έχω μαζεμένες διάφορες ατάκες πάνω σ’ αυτό, αλλά επειδή θέλουν λίγη εξήγηση για τα τεχνικά της τσαμπούνας που θα χάλαγε το αστείο, δεν τις παραθέτω.
Το ίδιο και για τραγούδια κοινού ρεπερτορίου με κάποια παραλλαγή στους στίχους: πάντα, στο άλλο νησί το λένε λάθος.
Όσο για το περιστατικό με τον Καρακώστα και τον Καρα-σκέτο, ντάξει, μπορείς να πεις ότι ήταν λίγο άστοχο να περιμένει ο Καράς μια απάντηση του τύπου «Ουσάκ» (που και πάλι, γιατί όχι; υπάρχουν τόσοι επαγγελματίες λαϊκοί μουσικοί που ξέρουν τους δρόμους και με το όνομά τους), αλλά το σχόλιο του Σπύρου δεν το καταλαβαίνω:
Δηλαδή για εξήγησέ μας, Σπύρο, πώς ακριβώς βγαίνει επιστημοσύνη χωρίς κατάταξη; Ή μήπως δε θα έπρεπε να υπάρχει καθόλου επιστημοσύνη; Μήπως κι άμα μας πονέσει το δόντι να πάμε σε κανέναν μπαρμπέρη με τις τανάλιες του, καληώρα σαν τον Μπάτη, αντί να τρέχουμε στους δήθεν οδοντογιατρούς που κάνουν τα πτυχία τους ταπετσαρία; Και για τις ιώσεις στις γριές που ξέρουν τα ξόρκια;
Καλώ τον επόμενο που έχει παρόμοιες απόψεις, να τις υποστηρίξει γραπτά χωρίς να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις περί γραφής (24 γράμματα, ορθογραφίες κλπ.) που προσπάθησε να του χώσει στο μυαλό κανένας δήθεν δασκαλάκος με τα πτυχιάκια του, που ήθελε να του καλουπώσει την ελεύθερη έκφραση κλπ. Γράφτε με πρακτικά γράμματα να δούμε.
Ας είναι καλά ο Βλαχογιάννης, που με χίλιους κόπους κατάφερε να ξεδιαλύσει τη γραφή του Μακρυγιάννη και να την κάνει αναγνώσιμη για το ευρύ κοινό! Η να σου φέρω ένα άλλο παράδειγμα…τα χειρόγραφα του εθνικού σας ποιητή Σολωμού, που παρότι ήταν πολύ μορφωμένος δεν έμαθε ποτέ την ελληνική ορθογραφία! Καμιά φορά χρειάζονται οι γραμματιζούμενοι… 
.Και μια που το έφερε η συζήτηση, τι μπορείτε να πείτε για τις επεμβάσεις του, ας τον πούμε, επίσημου κρατικού μηχανισμού, στην παράδοση στα άλλα Βαλκανικά κράτη, π.χ. την Βουλγαρία; Έχω την εντύπωση ότι η κρατική επέμβαση πολλές φορές ήταν σημαντική και ότι η γνήσια παράδοση έγινε ένα είδος κρατικού φολκλόρ. Όπως έχει αναφέρει ο κ. Νίκος παλιότερα νομίζω, κάτι παρόμοιο έγινε και στην Τουρκία, όπου ο saz/baglama ανακηρύχθηκε σε “εθνικό” όργανο και ακόμα τα παραδοσιακά μαυροθαλασσίτικα (Karadeniz) τραγούδια παίζονταν με baglama αντί με τη λύρα σε επίσημες ηχογραφήσεις. Βέβαια, η παράδοση κρατήθηκε και τώρα τα πραγμάτα έχουν αλλάξει, στο σημείο που υπάρχουν και παραλλαγές, όπως το Karadeniz kemence pop/rock ρεύμα.
Τα χειρότερα!
Πολύ ενδιαφέρον! Ευχαριστώ σε σένα και το Δημήτρη, φυσικά! Θα ψάξω για το βιβλίο του Rice.
Τα ΄χε αυτά η Δόμνα…. Εδώ, τον ίδιον τον Σωκράτη (τον Σινόπουλο ντε, πόσες εκατοντάδες φορές την έχει συνοδεύσει; ) τον καταχείριζε: Από πού κι ως πού εσύ, Μωραΐτης αντάμ παπαντάμ, μου παίζεις πολίτικη λύρα;
η αληθεια βρισκεται καπου στη μεση. δεν μας ενοχλουν γενικα οι θεωρητικοι, αλλα οι κακοι θεωρητικοι. αυτοι που δεν ξερουν-καταννοουν οτι δεν ξερουν-καταννοουν. αυτοι που δεν ξερουν-καταννοουν οτι η μουσικη ειναι και εργασια παραλληλα, και ανθρωποι ζουνε τις οικογενειες τους απο αυτην. αυτοι που δεν ξερουν-καταννοουν οτι επι 100 ετη, υπηρχε παγκοσμιως η βιομηχανια της δισκογραφιας, η οποια εφερε τα πανω κατω στην τεχνη και στην επιστημη της μουσικης.και οπως ειπε και ενας φιλος παραπανω, για καποιον πολεμο… οχι δεν υπαρχει κανενας πολεμος. απλως ειμαστε στην χωρα του οτι δηλωσεις εισαι. και ναι… οταν ο χι ψι μπλαμπλας, διαμορφωνει την γνωμη του κοσμου, με αστοχες ρομαντικες αρλουμπες, και μετα ερχονται ο κοσμος, να κρινουν τους καλλιτεχνες με βαση αυτην την γνωμη, οχι. ο μπλαμπλας θα πρεπει να τα ακουσει κανονικα πλεον και να μπει στην θεση του. δεν εχετε ιδεα τι γινεται στον πραγματικο κοσμο, εξω απο τις γραφομενες μελετηρες σελιδες!
Πολύ πιθανόν. Οπότε, Μιχάλη, εσύ που βρίσκεσαι εκεί έξω και τα μαθαίνεις, πέρνα τα κι εδώ να τα μαθαίνουμε κι εμείς!
Παιδιά, η Σαμίου με ποια λογική συγκαταλέγεται στους θεωρητικούς;
Αυτή τη στιγμή το σάιτ του συλλόγου της έχει πέσει, οπότε δε βρίσκω τη βιογραφία της, αλλά μερικά πράγματα τα ξέρουμε λίγο πολύ όλοι:
Γύρναγε στα χωριά, μάζευε τραγούδια, και άλλα από αυτά τα έβγαζε κατευθείαν σε δίσκους, άλλα τα ερμήνευε η ίδια με ορχήστρα της οποίας είχε την ευθύνη. Επίσης έκανε συναυλίες και μαθήματα, καθώς και εκπομπές.
Η θεωρία πού βρίσκεται σ’ όλο αυτό;
Η Σαμίου ήταν μαθήτρια του Καρά. Άρα είχε κάνει βυζαντινή, και είχε μάθει να εξηγεί και τα δημοτικά με βάση τη θεωρία της βυζαντινής μουσικής. Ε, δεν έχω δει (σε φυλλάδια δίσκων, εκπομπές ή αλλού) να βάζει έστω και μία λέξη σχετικά μ’ αυτό, π.χ. ότι κάποιο τραγούδι είναι σε ήχο τάδε. Η πιο βαριά θεωρία που ξέρω να χρησιμοποίησε είναι ότι σε έναν δίσκο της έχει μαζέψει τραγούδια όχι κάποιας περιοχής, όχι κάποιας θεματολογίας, αλλά «σε επτάσημους και εννιάσημους ρυθμούς».
Ο Καράς, μάλιστα. Αυτός ήταν θεωρητικός. Μουσικολόγος. Δεν ξέρω αν είχε πτυχία να το αποδεικνύουν, αλλά στην πράξη ήταν. Όπως κι η Σαμίου, δεν ξέρω τι πτυχία είχε αλλά στην πράξη δεν ήταν.
Θεωρητικοί ρεμπετολόγοι δε νομίζω να υπήρξαν πριν τα τελευταία δέκα, άντε δεκαπέντε χρόνια.
Οπότε, ποιον ακριβώς βαράμε;
(Σ’ αυτό βέβαια ο Μιχάλης απαντά τίμια «[αυτούς] που δεν ξερουν-καταννοουν οτι δεν ξερουν-καταννοουν», αλλά αυτή η ημιμάθεια και η δοκησισοφία μπορεί να βρεθεί σε οποιονδήποτε χώρο, θεωρητικό ή πρακτικό ή άλλον.)
H Σαμίου, πολύ καλή τραγουδίστρια, θέλησε και να συνεχίσει το έργο της καταγραφής, που είχε ξεκινήσει ο Καράς και πράγματι κάτι έκανε, ανακάλυψε και τον Ρος Ντέλι, έφτιαξε και δίσκους αλλά στα θεωρητικά παραδεχόταν η ίδια δημόσια ότι δεν ήταν καλή μαθήτρια, γι αυτό και απέφευγε κακοτοπιές.
Τώρα, το ποιόν ακριβώς βαράμε, εγώ ευχαρίστως θα βάραγα εκείνον που έγραψε τα λόγια στο τραγούδι που μπερδεύει τον Διάκο με άλλους καπεταναίους σε Αλαμάνα και άλλα, ο Μιχάλης κάποιους θέλησε να βαρέσει κι αυτός αλλά ψιλομπερδεύτηκε, φοβάμαι, με τις κατανοήσεις των κατανοήσεων, μπερδεύοντας κι εμένα…
Δεν … πάμε γι άλλα, λέω γώ; Αρκετά.
Όχι μωρέ, ο Μιχάλης σαφής είναι: άμα δεν ξέρεις, λέει, να το αναγνωρίζεις. Μην κάνεις τον γνώστη εκεί που δεν έχεις καταλάβει κάποια βασικά.
Δε νομίζω να διαφωνούσε κανείς σ’ αυτό το αυτονόητο. Μόνο που δεν έχει καμιά ειδική σχέση αποκλειστικότητας με τους θεωρητικούς. Και σε μουσικούς δεν το βλέπουμε;
Δεν πάμε. Συνεχίστε, όσοι θέλετε.
Δεν βαράμε κανένα. Βαράμε συγκεκριμένη θέση η οποία, μέσω της δικής μας εμπειρίας, βρίσκουμε προβληματική.
Ε, καμιά φορά παρασυρόμαστε σαν εκείνο τον υποδηματοποιό του ζωγράφου Απελλή, παίρνουμε φόρα και γενικεύουμε. Λάθος μας.
Μία προβληματική, για μένα, αντιμετώπιση στα της εξήγησης/ερμηνείας ενός παραδοσιακού τραγουδιού είναι η παρακάτω:
…εγώ ευχαρίστως θα βάραγα εκείνον που έγραψε τα λόγια στο τραγούδι που μπερδεύει τον Διάκο με άλλους καπεταναίους σε Αλαμάνα και άλλα…
Από την στιγμή που δεν ξέρουμε το παραμικρό για το τι είχε στο μυαλό του ο στιχουργός, σε ποιον καπετάνιο αναφερόταν* και γιατί, ποια εποχή γράφτηκε είναι τουλάχιστον ατόπημα να αποφαινόμαστε
καταδικαστικά, πετώντας στον καιάδα το τραγούδι.
Όταν σε μία δίκη δεν υπάρχουν στοιχεία για να βγει σωστή απόφαση, το ορθόν είναι να μπει στο αρχείο η υπόθεση. Αν δεν μπει τότε το ξύλο το θέλει ο δικαστής, δεν συμφωνείτε;
*Όταν σε μία μάχη υπήρχε μόνο ένας καπετάνιος με το σώμα του τότε ναι, αυτός έπραττε αυτοβούλως και τέλος.
Όταν υπήρχαν περισσότεροι τότε άτυπα, από σεβασμό και τιμή, πρώτος μεταξύ ίσων ήταν ή ο γηραιότερος ή με τον μεγαλύτερο στρατό (σε κάποιες περιπτώσεις ήταν ο πιο μάχιμος και μπαρουτοκαπνισμένος).
Φτιάχναν το σχέδιο και προχωρούσαν.
Υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσε το τραγούδι να έχει υπόψη του τον Πανουργιά ή τον Δυοβουνιώτη που ήταν με τον Διάκο και ήταν 20-30 χρόνια μεγαλύτεροι. Πολλά τα χρόνια της διαφοράς. Το γιατί δεν αναφέρεται κανείς τους έχει ήδη απαντηθεί από τον Περικλή: πιθανόν στο τραγούδι να ακούγονται μόνο κάποιοι στίχοι.
Ο Καράς έκανε ό,τι μπορούσε και δεν ήταν λίγο. Η Σαμίου, επίσης.
Εμείς τι κάνουμε;
Εμείς είμαστε φόρουμ και συζητάμε! Τι άλλο θα έπρεπε;
Πέρα από το φόρουμ, εντάξει, ο καθένας μπορεί να κάνει και άλλα ανάλογα με τις δυνατότητες και την ειδίκευσή του. Αλλά σε ό,τι αφορά τουλάχιστον εμένα, η θέση από την οποία λέω ό,τι λέω είναι κυρίως η θέση του ακροατή μουσικής ή του αναγνώστη κειμένων.
Εδώ έχουμε δυο διαφορετικές περιπτώσεις: του Σινόπουλου του έλεγε περίπου ότι δεν έχει τη βιωματική σχέση από μικρός με αυτή τη μουσική και το όργανο. Ενώ ο σαμιώτης που έπαιζε ούτι την είχε.
Αυτό; Ή μήπως «παίξε κάνα κλαρίνο, αφού συνδυάζεις το βίωμα με το ταλέντο και θα ήταν ευκαιρία;»
Όπως και να 'χει, εμένα πάρα πολλές φορές μου 'χουν πει «από ποιο νησί είσαι και παίζεις τσαμπούνα; Από κανένα; Αποκλείεται!!». Άνθρωποι που δεν είναι η Σαμίου, είναι κάποιοι τυχόντες. Μερικοί έχουν επιμείνει ακόμη κι ότι πρέπει να ψάξω το γενεαλογικό μου δέντρο γιατί σίγουρα έχω ρίζα από το νησί τους. Ο καθένας λέει ό,τι θέλει, αλλά όταν είναι «ο καθένας» συγχωρείται. Η έρμη η Σαμίου πρέπει να μετράει τα λόγια της ένα ένα.
Τίποτα άλλο δεν θα έπρεπε, Περικλή.
Δεν ήταν ερώτημα. Ως έκφραση το είπα.