Περικλή, πάρα πολύ ενδιαφέροντα τα μεθοδολογικά, σχετικά με το μετασχηματισμό της πάλαι ποτέ λαϊκής βουλγάρικης μουσικής! Άμα βρεθούμε από κοντά, θα μου πείς πού τα βρήκες τακτοποιημένα.
Άφησες απ’ έξω (ή μέσα στο κλπ.) το συνηθέστερο και εντυπωσιακότερο: το 16ρι = 7ρι + 9ρι.
Εγώ δεν μπορώ καθόλου να κρίνω, όμως απλά δεν γίνεται όργανα όπως “ταστωμένη κιθάρα” (κατά το “δεσπωμένος σκύλος” του κάποτε νήπιου ανηψιού μου) ή όργανο οικογένειας ακορντεόν να αποδίδουν μη συγκερασμένες νότες. Πιθανολογώ ότι αυτά που λές, Περικλή, συμβαίνουν περισσότερο στη λαΪκή και όχι στη λόγϊα μουσική τους. Ο Ραβί Σανκάρ, πχ, κατηγορήθηκε εντονότατα για δυτικισμό από τους συμπατριώτες του, αλλά τέτοια όργανα ούτε που σκέφτηκε ποτέ να τα εντάξει στην ορχήστρα του.
Από προσωπική εμπειρία λίγο που ασχολήθηκα με το ούτι, η Βυζαντιμή ήταν σωτήρια!!!
Πάντως, για να μην σε πιάσει και κρύος ιδρώτας ότι εάν μάθεις Βυζαντινή, θα ψάλλεις αναγκαστικά,
το ύφος είναι κάτι που το επιλέγεις εσύ. Πότε θες να ψάλεις και πότε να τραγουδίσεις.
Έχουν γίνει ομηρικοί “καυγάδες” σε αυτό το φόρουμ, γιατί υπάρχουν και οι υποστηρικτές της αντίθετης άποψης.
Η Δόμνα η Σαμίου πάντως, αν και ήξερε Βυζαντινή, μια χαρά τραγουδούσε.
Η τελική επιλογή του τί σου πάει καλλίτερα, είναι δική σου.
Η λάφτα έχει το ίδιο άκουσμα με το ούτι αλλά διαφορετική τεχνική. Με την ευρεία έννοια το ρεπερτόριό της είναι κοινό με το ρεπερτόριο τού ουτιού, δηλαδή μπορεί να παίξει σχεδόν τα πάντα.
Το ούτι μπορεί να είναι τυφλό όργανο, αλλά υπάρχει δακτυλοθεσία – μπούσουλας που σε καθοδηγεί· δεν βρίσκεσαι στο πουθενά, δεν παίζεις μόνο με το αφτί.
Η Βυζαντινή μπορεί να μην είναι απαραίτητη, αλλά αποτελεί εξαιρετική βοήθεια τόσο στα διαστήματα όσο και στη γενικότερη κατανόηση τού μηχανισμού τής τροπικής μουσικής. Για κάποιον που βρίσκεται μέσα σʼαυτές τις μουσικές από τότε που θυμάται τον εαυτό του, η δεύτερη βαθμίδα ενός πρώτου – ουσακλήδικου ήχου ή ο φθόγγος σεγκιά στο μακάμι σεγκιά ή το μαλακό χρώμα του μακαμιού χουζάμ είναι απλές νότες σαν όλες τις άλλες. Κάποιος όμως που δεν έχει αυτά τα βιώματα, μπορεί να τις ψάχνει για χρόνια· εκεί βοηθάει σημαντικά η βυζαντινή, να γίνουν οι νότες αυτές νότες απλές σαν όλες τις άλλες.
νίκο και περικλή ευχαριστώ για τις διαφωτιστικές απαντήσεις. είχα πάντα την απορία τί συνέβηκε σε κάθε τόπο ανά την υφήλιο όταν ήρθε ουρανοκατέβατη (ή όχι και τόσο) η δυτικοευρωπαϊκή/αμερικάνικη κουλτούρα. νομίζω έχει να κάνει με το πόσο στέρεα και ζωντανή ήταν η ντόπια μουσική, καθώς και από την ύπαρξη ή απουσία καλού γούστου. άλλο τα σκυλέ πανηγύρια άλλο οι mode plagal… κι όμως, το ένα είναι η “συνέχεια” της παράδοσης, ενώ το δεύτερο “έντεχνο”.
όταν πάω στα πακιστανικά κομμωτήρια ή στα αραβικά φαλαφελτζίδικα ακούω την χειρότερη εκδοχή, όπως και στα ελληνικά αντίστοιχα. θέλω όμως να ελπίζω πως υπάρχει και κάτι καλύτερο!
Ααααχ! Βρέθηκα, πριν λίγα χρόνια, τουρίστας στη Σερβία. Ένα βράδυ διανυκτερεύσαμε στο ξενοδοχείο μιάς μικρής κωμόπολης. Τύχαμε σε πάρτυ γάμου. Πλήκτρα, κλαρίνο, μπάσο και κιθάρα ηλεκτρικά, ντράμς. Μα, σε ελληνικό πανηγύρι ήμουνα; Άν δεν καταλάβαινα τα λόγια, θα έλεγα “Σίγουρα”.
Υπάρχει. Αλλά, όπως θα ΄λεγε και ο Νασρεντίν Χότζας, πού να το ΄βρεις…
Περικλή, αλήθεια, τι βιβλιογραφία έχεις διαθέσιμη για αυτό; Μόλις προ 2 μηνών είχα λάβει μία ερώτηση από μία γνωστή μου, στην οποία το μήνυμά σου είναι η ακριβής απάντηση. Σε ευχαριστώ. (χαμόγελο - μου φαίνεται τελείως γελοίο αυτό το προσωπάκι που κουνιέται πέρα δώθε…)
Κυρίως το May it fill your soul του Timothy Rice. Είναι μια εθνογραφική-εθνομουσικολογική διατριβή για τη βουλγάρικη γκάιντα. Στηρίζεται σε αυτοβιογραφικά δεδομένα του συγγραφέα, ο οποίος (Αμερικάνος ο ίδιος) μαθήτευσε στην γκάιντα κοντά σ’ έναν κορυφαίο Βούλγαρο γκαϊτατζή, που όταν ξεκίνησαν όλα αυτά με τη Ραδιοφωνία ήταν ήδη μάχιμος παίχτης, και μετά έζησε πρώτο χέρι όλη αυτή τη μετάλλαξη.
Μεθοδολογικά θεωρείται έργο - τομή. Ωστόσο εμένα μου έκαναν πολύ μεγαλύτερη εντύπωση τα πραγματολογικά δεδομένα που δημοσιεύει παρά η μέθοδός του, που μου παραπέφτει ανθρωπολογική. Για κάποιον που θέλει να παρακολουθεί τη νεότερη (…είναι ήδη 20ετίας βιβλίο) εθνομουσικολογική κίνηση, είναι μαστ. Αν θες απλώς να μάθεις τι έπαιξε στη Βουλγαρία, πηδάς τα δύσκολα θεωρητικά κεφάλαια.
Και είναι και μερικά άρθρα:
Buchanan, Donna, «Music professionalism in Bulgarian folk orchestras», Ethnomusicology, τ. 39, τχ. 3 (φθινόπωρο 1995), σελ. 381-416.
Ilieva, Anna, «Bulgarian Folk Dance during the Socialist Era, 1944-1989», Yearbook for Traditional Music, τ. 33, 2001, σελ. 123-126.
Rice, Timothy, May it fill your soul. Experiencing Bulgarian Music, Σικάγο & Λονδίνο (The University of Chicago Press) 1994.
Η κιθάρα παίζεται με σλάιντ και με διάφορες τροποποιήσεις στην κατασκευή της, με αποτέλεσμα να δίνει μια χαρά όλες εκείνες τις λυγισμένες νότες που παίζουν το σιτάρ και άλλα τυπικά ινδικά όργανα (που έχουν τάστα αλλά πάρα πολύ υψωμένα, σαν γέφυρες, ώστε να υπάρχει μεγάλο περιθώριο να ζουπάς την πατημένη χορδή στον αέρα και να κάνεις κάτι σα σήκωμα, if you see what I mean…). Το αρμονιάκι δεν έχει τέτοια κόλπα, αλλά περιέργως φαίνεται πως δεν τους πειράζει! Άλλωστε ούτε το ινδικό σαντούρι τα έχει, ούτε το υπέροχο τζαλ-ταράνγκ (ιδιώφωνο από μπωλ με νερό σε διάφορες στάθμες). Όλα αυτά είναι όργανα (και;) της λόγιας μουσικής. Ασυγκέραστα βέβαια, αλλά όχι και άταστα - δηλαδή όχι με απεριόριστη δυνατότητα ανθυποδιαιρέσεων των διαστημάτων. Το αρμονιάκι να πω την αλήθεια το έχω δει μόνο ως συνοδευτικό, κάπως όπως η ταμπούρα (που βαράει μόνο τις 4 ανοιχτές της χορδές ως ισοκράτη), δεν ξέρω αν το έχουν και για σολιστικό.
(Στο λινκ για το τζαλ-ταράνγκ, το κομμάτι είναι σε δρόμο Πειραιώτικο!)
Βλέπω ότι υπάρχουν σοβαρές εργασίες για το θέμα του βουλγαρικού φολκλόρ, ιδίως αυτήν του Αμερικάνου θα ήθελα να τη διαβάσω, το τμήμα της για την παρεμβολή του κράτους στα λαϊκά πολιτιστικά. Ενώ, πάντως, σε όλες τις χώρες του κάποτε “ανατολικού μπλοκ” εκλήθη, εκτός από τον (υποβοηθούμενο με ουσίες) αθλητισμό, και η λαϊκή παράδοση να συμβάλλει στην ανύψωση του επιπέδου τους γενικά, η Βουλγαρία ήταν το πιό οφθαλμοφανές παράδειγμα όπου το φολκλόρ, αντί να γεμίσει με αγαλλίαση την ψυχή του μετέχοντος (όπως, φαντάζομαι, θα το ήθελε ο δάσκαλος του Αμερικάνου) γέμιζε τα κρατικά ταμεία από τις περιοδείες των διαφόρων συγκροτημάτων κυρίως στον (συναλλαγματούχο) δυτικό κόσμο. Δεν χρειάζονται επί τούτου μελέτες για να το δεις, αυτό. Κρίμα, γιατί αν κρίνω από τον πλούτο της δικής μας θρακιώτικης μουσικής και χορού, και οι Βούλγαροι πρέπει να είχαν μεγάλο πλούτο, που ισοπεδώθηκε.
Περικλή, όσα σλάιντ, πεντάλ και οτιδήποτε προσθέσεις στην κιθάρα, το προς το οξύ άκουσμα μπορείς να επηρρεάσεις, όχι το προς το βαρύ. Ενώ το σιτάρ, εκτός από τη δυνατότητα τανύσματος της χορδής, διαθέτει “γέφυρες” και ανάμεσα από τα δυτικά ημιτόνια, επιπλέον. Όσο για το αρμονιάκι με το φυσερό, εγώ τουλάχιστον μόνο σε λαϊκή, όχι σε εξεζητημένα λογία μουσική το έχω δεί.
Με το σλάιντ μπορείς να παίξεις σε οποιοδήποτε από τα άπειρα σημεία ανάμεσα σε δύο τάστα. Τελικά τα τάστα δεν τα χρησιμοποιείς καν, αποτελούν απλώς έναν οπτικό οδηγό. Αυτό άλλωστε ισχύει και για το «κλασικό» παίξιμο της σλάιντ κιθάρας (μπλουζ κλπ.), μόνο που εκεί (διορθώστε με οι επαΐοντες) τα υπόλοιπα σημεία της χορδής εκτός από εκείνα που αντιστοιχούν στο συγκερασμένο τάστο χρησιμοποιούνται πιο πολύ ως στόλισμα, με τη συγκερασμένη νότα να θεωρείται πάντοτε η «κυρίως» νότα από την οποία εκτρεπόμαστε σε σημεία. Ενώ ο Ινδός μπορεί να έχει ως «κυρίως» νότα και οποιαδήποτε άλλη του υπαγορεύει η μουσική του θεωρία και εμπειρία.
Ετσι ειναι Περικλη, στο σλαιντ “στοχευεις” να καταληξεις με το bottleneck (ειτε αυτο ειναι γυαλινο, κεραμικο, χαλκοσωληνας) ακριβως πανω απο το μεταλλικο ταστο που σε ενδιαφερει… τα υπολοιπα περασματα ειναι εφε -χαρακτηριστικο για το σλαιντ παιξιμο, και γι αυτο ακριβως το ηχοχρωμα χρησιμοποιειται η τεχνικη.
Υπαρχουν παντως και κιθαρες που ειναι scalloped, δηλαδη με διαστηματα οπως το σιταρ που περιγραφει ο κ.Πολιτης.
