Χα, εντυπωσιακό! Είναι σαφώς ο Βαρύς Ρεθεμνιώτικος, αλλά αιφνιδίως εμφανίζει, πράγματι, μια ομοιότητα με το Πάθος που δεν την έχουν οι πιο στάνταρ εκτελέσεις του Βαρύ Ρεθεμνιώτικου, αν και δεν έκατσα αναλυτικά να εντοπίσω τις διαφορές μεταξύ εκτελέσεων.
Καλά, ειδικά αυτό το στοιχείο δε θα το αξιολογούσα ιδιαίτερα. Όλο το καρπάθικο ρεπερτόριο έχει 2-3 άντε 4 ρυθμούς, στους οποίους προσαρμόζονται όλοι οι σκοποί, και αντίστοιχα και το κασιώτικο. Και το κρητικό άλλωστε. Όταν ένας σκοπός εμφανίζεται σε παραλλαγές σε πολλά νησιά, με διαφορετική ρυθμική αίσθηση που για κάθε νησί είναι η τοπικά «κανονική», τότε πρέπει απλώς να θεωρήσουμε ότι ο ρυθμός (αν δηλαδή είναι τέτοιος ή αλλιώτικος) δεν αποτελεί εγγενές στοιχείο του σκοπού.
Είναι στάνταρ αυτό; Δεν έχω ακούσει άλλα ανατολικοκρητικά σ’ αυτό το στιλ. Θα φανταζόμουν μάλλον ότι είναι ρεθεμνιώτικο ή χανιώτικο που απλώς το άκουσε ο Δερμιτζογιάννης και το απέδωσε μέσα από το προσωπικό του φίλτρο… Και η αλλαγή του τίτλου, από Ρεθεμνιώτικο σε Χανιώτικο και με μαντινάδα για τα Χανιά, στη λογική ότι ντάξει μωρέ, από κάπου εκεί πέρα μακριά είναι…
Αναφέρομαι στον ρυθμό, γιατί στην εκτέλεση του Λαγού έχουμε άλλον από αυτήν του Δερμιτζογιάννη. Επίσης, σαφώς και είναι από τα Χανιά ο σκοπός• δεν εννοώ αυτό. Εννοώ το ύφος, το στυλ του παιξίματος και του τραγουδιού, ότι προέρχεται από την ανατολική Κρήτη.
Να προσθέσω μια τελευταία άποψη που έχω ακούσει για αυτούς του σκοπούς. Εικάζεται ότι ήταν κάποτε μέρος θεατρικής παράστασης, ίσως βενετσιάνικου θεάτρου στην Κρήτη ή κάτι τέτοιο, και επιβίωσαν στην δημώδη παράδοση ως καθιστικοί σκοποί. Αυτό εξηγεί αφενός για ποιον λόγο δεν θυμίζουν τίποτα μα τίποτα άλλο από την μουσική που τους περιβάλλει, αλλά μόνο τους δικούς τους συγγενείς σκοπούς, και αφετέρου, εξηγεί τον λόγο που προσαρμόζουμε δίστιχα σε αυτούς, και δεν έχουν σταθερό στίχο, όπως τα παλιά δημοτικά. Ίσως λοιπόν να ισχύει αυτό , αν και είναι απλώς μια υπόθεση. Γενικά καλύπτει πέπλο μυστηρίου αυτήν την μουσική παράδοση, όσο κι αν έχω αποπειραθεί να την ξεδιαλύνω…
Τώρα με μπέρδεψες. Αφού όλο το Αιγαίο, νησιά και παράλια, είναι τίγκα στους σκοπούς για δίστιχα. Άλλωστε και τα πολύστιχα και σταθερά δημοτικά τραγούδια είναι πολλά σε κάθε σκοπό.