Για την Λατέρνα

Καλημερα φιλε μου,φτιαχνω εγω απο την αρχη,οχι πολλες κανα δυο το χρονο γιατι θελουν αρκετους μηνες για να γινουν!! Κατασκευαζονται ακριβως πανω στα παλια προτυπα και με τα ιδια υλικα… τα ξυλα που βαζω ειναι οξυα ,ελατο και φλαμουρι και για κολλα κυριως Ψαροκολλα!Απο την αλλη μπορει καποιος να βρει καποια παλια λατερνα,σιγουρα ομως αφου εχουν περασει κοντα 100 χρονια θα θελει αρκετες επισκευες…το κοστος παντα διαφερει αναλογα την περιπτωση!! οσο για τον χειρισμο,δεν χρειαζεται ιδαιτερα πραγματα,το βασικοτερο ειναι αυτος που παιζει να γυριζει το χερι του με απολυτα σταθερο ρυθμο χωρις να κανει αυξομειωσεις στην ταχυτητα,καθως ετσι σκοτωνει το τραγουδι… οι χρονοι ειναι δωσμενοι κατα το τυπωμα απο την παρτιτουρα με απολυτη ακριβεια!! ο Αρμαος θυμαμαι μου ελεγε,<<οταν παιζεις,το χερι να ειναι σαν ξερο>> επιτρεπεται μονο μια μικρη επιβραδυνση στα 2-3 τελευταια μετρα του τραγουδιου για να προιδεασει τον ακροατη οτι τελειωνει…

4 «Μου αρέσει»

ευχαριστούμε πολύ για τις πληροφορίες!
να ρωτήσω κι εγώ με την σειρά μου. όποτε ακούω λατέρνα έχω την εντύπωση ότι ο ρυθμός έχει μια επιβράδυνση/επιτάχυνση, αναλόγως την θέση που βρίσκεται το χερούλι του κυλίνδρου. υποθέτω πως θα χρειάζεται κάποια δύναμη για να γυρίσει, βλέπω που οι λατερνατζήδες κρατάτε κόντρα με το άλλο χέρι.
αυτό στην αρχή με ξένιζε, αλλά στην πορεία το δέχτηκα σαν ένα χαρακτηριστικό του ήχου της λατέρνας, και μάλιστα με την προσωπική σφραγίδα του λατερνατζή.

2 «Μου αρέσει»

να στε καλα!!Αυτη η επιταχυνση η επιβραδυνση δεν θα επρεπε να υπαρχει και ειναι προφανως επειδη ο χειριστης δεν κανει σωστα τη δουλεια του!! αν ακουσεις τραγουδια απο τον Αρμαο αλλα και απο εμενα θα δεις οτι ο ρυθμος ειναι σταθερος… οσο για τη μανιβελλα ειναι πολυ ελαφρια στο παιξιμο,σχεδον δεν καταλαβαινεις καποια αντισταση,αλλιως θα ηταν πολυ κουραστικο!!

2 «Μου αρέσει»

υπάρχει κάποιος μηχανισμός μετάδοσης πέρα από γρανάζια; απ’ό,τι καταλαβαίνω η σχέση μετάδοσης μανιβέλας-κυλίνδρου είναι μεγάλη ώστε να διευκολύνεται η κίνηση.

2 «Μου αρέσει»

Η μεσα μερια της μανιβελλας ειναι ενας ατερμονας κοχλιας που εφαπτεται καθετα στο γραναζι του κυλινδρου και ετσι του δινει κινηση, Αυτα τα μερη ειναι επαρκως γρασαρισμενα και δουλευουν πολυ ανετα

3 «Μου αρέσει»

Υπήρξε και μία επιτυχημένη απόπειρα αναβίωσης, πριν δέκα χρόνια, από την πλευρά της Κων/λης. Κάποιοι Τούρκοι μερακλήδες, που ήξεραν για την προϊστορία της λατέρνας στην Πόλη με Ιταλούς (Turconi) κλπ. και την κατάληξη στον Αρμάο, βρήκαν κάποιον τεχνίτη πιάνων στη Θεσ/κη (Πάνος Ιωαννίδης) που τους έφτιαξε μία εντελώς καινούργια λατέρνα. Η λατέρνα, που ονομάστηκε Περά Γκιουζελί (Η Ωραία του Πέραν) ταξίδεψε στην Πόλη και παρουσιάστηκε δημόσια, με χορούς και τραγούδια. Ο κύλινδρός της έχει 20 κομμάτια, τόσο απ’ το παλιό κλασικό ρεπερτόριο (Χασάπικο πολίτικο, Πολίτικο καλαματιανό, Σέρβικο κλπ όσο και νεώτερα όπως το «Γαρύφαλο στ’ αφτί», το «Έχε γεια, πάντα γεια», το «Όσοι έχουνε πολλά λεφτά» του Μάρκου αλλά και επί τούτου καινούργιες συνθέσεις Τούρκων συνθετών. Ένας απ’ αυτούς, που είναι φίλος μου, μου χάρισε ένα ωραιότατο βιβλιαράκι που φτιάχτηκε για την περίπτωση, με φωτογραφίες (και του Ν. Αρμάου, αλλά και του εργαστηρίου του Τουρκόνι), λεπτομέρειες απ’ την κατασκευή και φυσικά τα 20 κομμάτια σε σιντί. Περισσότερα για την κίνηση αυτή, εδώ.

4 «Μου αρέσει»

Εγώ θέλω να σταθώ σε αυτό. Και παράλληλα να θαυμάσω τους ανθρώπους που την βάζανε στην πλάτη και γυρνούσαν για ώρες για να βγει μεροκάματο, και σε τι δρόμους. Σκληροί άνθρωποι σκληρή εποχή.

4 «Μου αρέσει»

3 «Μου αρέσει»

Τα γρανάζια των κυλίνδρων κόβονται στο χέρι, βεβαίως. Πώς πετυχαίνετε τέτοιαν ακρίβεια, που να μην “περισσεύει” ή “λείπει” κάτι απ’ το τελευταίο γρανάζι;

Πιο πανω ανεβασα μερικες φωτο απο τα σταδια κατασκευης μιας καινουριας λατερνας,για να βοηθησω στις αποριες

2 «Μου αρέσει»

Τα γραναζια εχουν παντα 48 δοντια για να τυπωνεται σωστα το τραγουδι,καποια γραναζια που εχω απο τον Αρμαο τα εχει κοψει στο χερι,τωρα πια για καλυτερη ακριβεια τα πηγαινουμε σε μηχανουργειο και κοβωνται με διαιρετη

4 «Μου αρέσει»

Κάποια από αυτά τα χαραχτηριστικά της η λατέρνα μάλλον τα κληρονόμησε από τους προγόνους του πιάνου, συγκεκριμένα από το όργανο που σήμερα αποκαλείται ‘φορτεπιάνο’.

2 «Μου αρέσει»

Γιά να δούμε αν κατάλαβα…

Αν αυτό παραπάνω σημαίνει αυτό που νομίζω, τότε οι χορδές και τα σφυράκια απέχουν από τα διπλανά τους 1,4 Χ 9 = 12,6 χιλιοστά = περίπου ενάμιση πόντο. Το 'πιασα; (Μου πήρε μερικές μέρες…) :slight_smile:

Δηλαδή σε κάθε τραγούδι, τα καρφάκια αυτού του τραγουδιού κινητοποιούν τα σφυράκια, και τα καρφάκια των υπόλοιπων οχτώ βρίσκουν αέρα;

1 «Μου αρέσει»

Ετσι ειναι. Αν παρατηρησεις τις φωτο απο τους κυλινδρους που ανεβασα,θα δεις οτι στον μπρουτζινο αξονα τους εχουν ενα πραγμα σαν σπειρωμα,αυτο ειναι 9 εγκοπες και οχι σπειρωμα που το συνολο τους ειναι 12,6 χιλιοστα… καθε εγκοπη ειναι και 1 τραγουδι. Με ενα ειδος κοιλου μαχαιριου ας το πουμε,ασφαλιζουμε την εγκοπη με το τραγουδι που θελουμε να παιξουμε και ετσι το πληκτρολογιο διαβαζει μονο τα καρφια που εχουν τυπωθει για την συγκεκριμενη εγκοπη και τα υπολοιπα 8 πιανουν αερα… Αυτες λοιπον τις 9 ξεχωριστες εγκοπες,ο Αρμαος τις ειχε κανει σπειρωμα ωστε να μπορει να βαλει ενα μακρας διαρκειας τραγουδι,μονο για τις αναγκες των ηχογραφησεων φυσικα!! με αυτον τον τροπο καταφερνε να υπερβει το μεγαλο προβλημα αυτου του οργανου που ειναι ο χρονικος περιορισμος!!!

4 «Μου αρέσει»

Τις προάλλες έκανα διάφορες διαδρομές ποδαράτες στο κέντρο του Ηρακλείου, πρωί προς μεσημέρι. Σ’ έναν πεζόδρομο, κάθομαι σ’ ένα παγκάκι να κάνω διάλειμμα. Ακούω μια λατέρνα. Τσιτώνω το αφτί. Ερχόταν από έναν κάθετο, επίσης πεζόδρομο, και είχε σταθεί σ’ ένα σημείο που δεν το έβλεπα γιατί ήταν πίσω από τη γωνία αλλά εντοπιζόταν με το αφτί. Μετά από λίγο ο ήχος άρχισε να πλησιάζει, σταμάτησε προς στιγμήν στη μέση του τραγουδιού, ξαναξεκίνησε πλησιάζοντας ακόμη, και τελικά ξεπρόβαλε στη γωνία κι έστριψε προς τον δικό μου πεζόδρομο.

Άρχισα να ψάχνω τις τσέπες μου για οβολούς, ενώ ο λατερνατζής με πολύ αργό βήμα πέρναγε μπροστά μου. Τον συνόδευε η γυναίκα του, σε ρόλο ταμία. Της έκανα ένα νεύμα, ήρθε, πήρε τον οβολό. Ευχαρίστησαν κι οι δύο.

Χάζευα τη λατέρνα, που ήταν ολόκληρη σκεπασμένη με χρωματιστά πανιά κι από πάνω δειάφορες εικόνες. Είχε και μία επιγραφή: «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο - Ο Πολύτεκνος». Ωραία, σκέφτηκα, πάνε κάπου χρήσιμα τα ψιλά μας.

Όμως, έχοντάς την ακριβώς μπροστά μου, παρατήρησα πως κάτι δε μου πήγαινε καλά με τη φωνή της. Κάτι που δε γινόταν αντιληπτό πιο πριν, που ήταν πίσω απ’ τη γωνία και ο ήχος έκανε διάφορα ταξίδια μέχρι να φτάσει σ’ εμένα.

Αποφάσισα να τους πάρω διακριτικά από πίσω. Κάθε τόσο ο λατερνατζής την ανέβαζε ή την κατέβαζε από τα πεζοδρόμια (αν και πεζόδρομος, έχει πεζοδρόμια που έχουν μείνει από παλιότερα που ήταν αμαξιτός, αλλά δεν είναι πια τόσο ψηλά) κι εκεί ήταν που σταμάταγε και μετά ξαναξεκίναγε το τραγούδι. Είναι λογικό ότι δεν μπορείς να σμπρώχνεις και ταυτόχρονα να γυρνάς τη μανιβέλα, αλλά δεν είναι και πολύ μουσική συμπεριφορά να διακόπτεις και να ξαναρχίζεις το τραγούδι. Όμως δεν ήταν αυτό το πρόβλημα. Ήταν η τζούφια ποιότητα του ήχου.

Αντίθετα από το ηχόχρωμα, ο ρυθμός ήταν απολύτως άψογος. Αυτό…

…έλειπε τελείως. Θυμήθηκα τα βίντεο σ’ αυτό εδώ το νήμα, με τον κ. Νασιόπουλο να κάνει την κυκλική κίνηση σε εντελώς σταθερή ταχύτητα. Συνειρμικά, άρχισα να θυμάμαι τη συζήτηση και ό,τι άλλο έχω ακούσει για λατέρνες, λατερνατζήδες, σταμπαδόρους και κυλίνδρους. Δεν είχα ξανακούσει λατέρνα στο Ηράκλειο. Πού πάει αυτός για σταμπαδόρο και επισκευές; Δεν μπορεί να υπάρχει σταμπαδόρος για μία μοναδική λατέρνα σ’ ολόκηρη την πόλη.

Κοίταξα τη μανιβέλα: καμία σχέση με τη χαρακτηριστική κίνηση του κ. Νασιόπουλου, ετούτος εδώ δεν κράταγε κανένα ρυθμό. Αλλά η μουσική δεν τον υπάκουε, έμενε σταθερά ρυθμική.

…Μην τα πολυλογούμε, δεν ήταν λατέρνα. Ούτε φιλότιμο (για φτώχεια δεν ξέρω). Ήταν κάποιου είδους συσκευή με μπ3 και ηχείο, μεταμφιεσμένη σε λατέρνα. Κρίμα τα όβολα. Και φυσικά, άγνωστο αν όσο είναι λατερνατζής, άλλο τόσο είναι και πολύτεκνος…

Μα τι ντροπή όμως!

Μεταμφιεσμένη σε λατέρνα δεν ήταν. Ήταν σίγουρα γνήσια παλιά λατέρνα που δεν δουλεύει πιά αλλά, και να δουλεύει, κανείς πλέον, ειδικά εκτός Αθήνας / Θεσ/κης, δεν ξέρει αλλά ούτε και έχει την όρεξη να την δουλέψει, να τη σταμπάρει, να την κουρδίσει κλπ. κλπ. κλπ. ΜΡ3 και ηχείο σίγουρα είχε αλλά από ποιότητα ήχου… μας την περιέγραψες! Και το πιθανότερο είναι να της λείπουν εντελώς και τα αρχικά εντόσθια (κύλινδρος, μηχανισμοί, χορδοστάτης κλπ,) κάτι που βεβαίως κάνει και πολύ ευκολότερη τη μεταφορά της. Ε, 2024 έχουμε, τί να περιμένεις;

Μπορεί και να ήταν κουφάρι αληθινής λατέρνας. Αλλά μπορεί να ήταν και χαρτόκουτα…

Αυτό, αν τον ξαναδείς, είναι ευκολότατο να διαπιστωθεί: Η ποιότητα της ζωγραφιάς θα το επιβεβαιώσει ή διαψεύσει (αν και, βέβαια, μπορεί τα γνήσια πανιά παλιάς λατέρνας να κοτσαρίστηκαν πάνω στα χαρτόκουτα, αλλά αυτό θέλει μεράκι, που δεν φαντάζομαι να υπάρχει…).

Δε φαινόταν τίποτα! Είχε πανιά, κι από πάνω κρεμασμένες ζωγραφιές.

Οι λατέρνες συνήθως είναι υπερφορτωμένες με διάφορα, γι’ αυτό λέμε «στολίστηκε σαν λατέρνα». Επομένως όταν έχεις δει λατέρνα, αλλά χωρίς πολύ κριτικό μάτι, δε σου κάνει εντύπωση ότι στη συγκεκριμένη, μέσα σ’ όλη την υπερφόρτωση, δε διακρινόταν πουθενά το ξύλο του ηχείου. Αλλά απ’ τη στιγμή που ο τζούφιος, φτενός ήχος μ’ έβαλε σε υποψίες, το παρατήρησα κι αυτό, μαζί με τον ρυθμό περιστροφής που δε συμφωνούσε με τον ρυθμό της μουσικής.

Οι λατερνατζήδες, όπως ήδη σημειώθηκε, συνήθως τον ψιλοχάνουν τον ρυθμό. Κάποιοι πολύ καλοί τον κρατούσαν σωστά. Αυτοί οι λίγοι καλοί θα ήταν που έχουν ηχογραφήσει και σε δίσκο. Δεν πρέπει να είναι και πάρα πολλές οι ηχογραφήσεις λατέρνας. Αυτός λοιπόν μάζεψε μερικές που να είναι από αυτούς τους καλούς, τους ρυθμικούς (αφού από τους κακούς δεν υπάρχουν έτσι κι αλλιώς). Αλλά ούτε αυτό -τον άψογο ρυθμό, σε αντιδιαστολή προς τον συνήθως κουτσό- θα το παρατηρούσα από μόνος μου.


Edit: Έτσι για την ιστορία, έπαιζε το Αγάπη που ‘γινες και μετά το Γαρύφαλο στ’ αφτί. Μάλιστα σκεφτόμουν κιόλας: για φαντάσου, αυτά θα τα έπαιζαν οι λατέρνες από τότε που πρωτοβγήκαν, γιατί ήταν τα επίκαιρα σουξέ. Τώρα τα παίζουν επειδή είναι ρετρό!

Ε, χαρτόκουτα είναι. Αντε, το πολύ πολύ, κόντρα πλακέ ή σανίδια…