Εκτός από το ότι ταιριάζει μετρικά, ας μην αποκλειστεί και η περίπτωση οι γλωσσικοί τύποι “πρέζας / πρεζάς” να λέγονταν και αυτοί επίσης, εκτός από τους πιο γνωστούς
“πρεζάκιας / πρεζάκι”.
Να αποκλειστεί δεν μπορεί τίποτα, εντάξει. Εμφανίσεις των τύπων αυτών, έχουμε;
Προσωπικά ποτέ δεν έχω συναντήσει. Εάν άλλος έχει, ας καταθέσει.
Συνάντησα 2-3 μόνο, νεότερες, με αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Παραθέτω αυτήν που θεωρώ την πιο αξιόπιστη, στο blog του Νίκου Σαραντάκου, σχόλιο 86:
1 «Μου αρέσει»
Διερωτώμαι πόθεν προκύπτει το αξιόπιστον: πρόκειται για σχόλιο σχολιαστή νεαρής ηλικίας που χαρακτηρίζει τον Μπαγιαντέρα, μεταξύ άλλων, και ως “πρεζά”…
Ενδιαφέρον θα ήταν αν βρισκόταν εν χρήσει ο γλωσσικός αυτός τύπος την εποχή εκείνη
Έστω ότι κανένας από τους δύο τύπους δε μαρτυρείται. Εγώ αν άκουγα κάποιον να λέει «εκείνος είναι πρεζάς», σαν ευκαιριακό σχηματισμό που τον κατέβασε εκείνη τη στιγμή από το μυαλό του, θα καταλάβαινα. Αν έλεγε «πρέζας», θα έλεγα «μάλλον ξένος είναι και τώρα μαθαίνει ελληνικά».
Εσείς;
Δύο, άντε τρεις εμφανίσεις με ψαχτήρι, εκ των οποίων μόνο μία θα μπορούσε να θεωρηθεί αξιόπιστη, νομίζω πως είναι πάρα πολύ λίγες. Τα ψαχτήρια την σήμερον ημέραν σαρώνουν πλέον τα πάντα.
Παιδιά με συγχωρείτε. Καμία γλώσσα και κανένα υποσύνολο γλώσσας (π.χ. η ρεμπέτικη αργκό) δεν αποτελείται από πεπερασμένο αριθμό λέξεων που είτε τις ξέρεις και τις καταλαβαίνεις είτε αλλιώς πρέπει να σ’ τις εξηγήσουν. Υπάρχουν και μηχανισμοί που παράγουν άπειρες λέξεις, κατανοητές και σε όποιον τις πρωτοακούει, π.χ. η σύνθεση «ξανα- + ρήμα».
Κανένα λεξικό δεν έχει όλα τα πιθανά ρήματα από ξανα-, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αν ακούσω ένα τέτοιο σύνθετο για πρώτη φορά θα αρχίσω να ψάχνω αν το έχω ξανακούσει και αν είναι υπαρκτό και κατανοητό. Πολύ απλά, θα το καταλάβω με μηδέν σκέψη.
Θεωρώ ότι τέτοια περίπτωση είναι και το «πρέζα > πρεζάς». Δε χρειάζεται να εντοπιστεί πότε ξαναειπώθηκε για να αναγνωριστεί ως υπαρκτή λέξη και να κατανοηθεί άμεσα.
1 «Μου αρέσει»
Περικλή μου, το ζητούμενο δεν είναι ο πρεζάς, ο πρέζας είναι.
Είχα ετοιμάσει απάντηση, είχαμε διακοπή ρεύματος και την έχασα, εν πάση περιπτώσει…
Μα, το τόνισα ήδη πως σε νεότερες πηγές το εντόπισα:
Το ερώτημα είναι αν πρόκειται για νεολογισμό που χρησιμοποίησαν ο Corto [παρεμπιπτόντως, σ’ αυτόν πήγαινε το «αξιόπιστος»] και άλλη ιστοσελίδα
ή αν υπήρχε από πιο παλιά και απλά δεν έχει καταγραφεί.
Αρκετές λέξεις της αργκό δεν έχουν καταγραφεί.
Ελάχιστες είναι οι πρωτογενείς πηγές στις οποίες διασώθηκαν ψήγματα αυτού του λόγου και στη συνέχεια, υπάρχουν μερικοί συγγραφείς που τη διέσωσαν, καταγράφοντάς την, επιτυχώς ή όχι.
Νίκο, πρέζας και πρεζάς, ειδικά στην περίπτωση αυτού του στίχου δεν έχει ιδιαίτερη σημασία: είτε ήταν η λ. «πρέζας» και για χάρη μέτρου κατέβηκε ο τόνος, είτε [όπως σχηματίστηκε το θ. «πρεζού»] έχουμε αντιστοίχως και το αρσ. με τόνο στη λήγουσα.
Πώς τέθηκε ως ζητούμενο δεν κατάλαβα. Απλώς επειδή πριν δέκα χρόνια κάποιος στο φόρουμ έκανε ένα τυπογραφικό λάθος και μόλις του το επεσήμαναν είπε «φυσικά, ήταν λάθος»;
Το ερώτημα μου φαίνεται εντελώς ανυπόστατο. Είναι σαν να ξυπνήσω εγώ ένα πρωί και να ρωτήσω:
-Τον χρήστη κοκαΐνης, μπας και τον έλεγαν ποτέ «κόκα», «ο κόκας»;
-Γιατί, πού το άκουσες;
-Πουθενά.
-Ε τότε γιατί ρωτάς;
-Ε, έτσι, λέω μήπως…
-Μα δε στέκει τέτοια λέξη.
-Ε ξέρω γω, αργκό είναι αυτή…
Το επιχείρημα «μπορεί να μη στέκει αλλά αργκό είναι αυτή», ή ακόμη και «γλώσσα είναι αυτή», έχει βάση σε άλλες περιπτώσεις. Ο χρήστης χασίς θα έστεκε να λέγεται χασισλής και όχι χασικλής, κι όμως χασικλής λέγεται. Αλλά τον χασικλή τον έχουμε ακούσει βρε αδερφέ!
Τον πρεζά μπορεί να μην τον έχουμε ακούσει, αλλά στέκει ως λέξη. Δε χρειάζεται τεκμηρίωση. Αρκεί που είναι δυνατόν να ειπωθεί και να γίνει κατανοητό.
Τον πρέζα, που ούτε στέκει ούτε τον έχουμε ακούσει (ούτε καν καθ’ υπόνοιαν στο συγκεκριμένο τραγούδι), από πού κι ως πού να ψάχνουμε μπας και υπήρξε ποτέ;
Ετέθη ως ζητούμενο για τον εξής λόγο:
Ξεκινάμε απ’ το #21: Εκεί, ζητείται να μην αποκλειστεί η περίπτωση, οι τύποι πρέζας / πρεζάς να υπήρχαν. Στο #22 ζητούνται εμφανίσεις, από την ύπαρξη των οποίων να αποδεικνύεται κάτι τέτοιο. Προφανώς, ο τύπος του οποίου η ύπαρξη αμφισβητείται, είναι ο τύπος πρέζας, αφού ο πρεζάς παράγεται από τον πρεζάκια άρα ναι, υπάρχει. Στο #24 γίνεται μνεία για δύο ή τρεις εμφανίσεις του πρέζας, εκ των οποίων παρουσιάζεται μία ως η μοναδική αξιόπιστη. Και αμφισβητείται η τεκμηρίωση αυτή, ως όχι αρκούντως συχνά εμφανιζόμενη.
(το περί τυπογραφικού λάθους, δεν κατάλαβα πού αναφέρεται)
Όχι Νίκο, μπερδεύτηκες. Η αξιόπιστη λέει «πρεζάς». Το ακριβές λινκ, που σε στέλνει κατευθείαν στο σχόλιο #86 που μνημόνευσε η Ελένη, είναι Χασικλίδικη λογοτεχνία – Τοξικομανείς (Κώστας Βάρναλης) « Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία, και το ίδιο το σχόλιο λέει:
Corto said
Όσο μου επιτρέπει η σύνδεση, γιατί η διάθεση είναι δεδομένη, να θυμηθούμε το εξής χαρακτηριστικό παράδειγμα:
Βαρύμαγκας για παράδειγμα ήταν ο Μπουχός ο μπράβος των Βλάχων, που είχαν το κέντρο Δάσος. Τον Μπουχό από όλους τους ρεμπέτες μουσικούς μόνο ο Μπαγιαντέρας,γνωστός παλαιστής, πρεζάς και νταής, μπορούσε να τον αντιμετωπίσει. Ο Μανώλης Χιώτης έλεγε ότι ο Μπουχός ήταν φασίστας και μάλιστα συνειδητός. Παινευόταν δε ότι έριξε την πρώτη σφαίρα στα Δεκεμβριανά.
(Η υπογράμμιση δική μου)
Στα πρώτα, αρχαία σχόλια της παρούσης συζήτησης:
Ναι, βεβαίως, μου ξέφυγε! Η ουσία όμως δεν αλλάζει, ο τύπος πρέζας δεν τεκμηριώνεται, κατά τη δική μου φυσικά άποψη.
Πάντως η βασική μου απορία είναι η εξής:
Πολύ σωστά, αυτό ακριβώς λέει το #21. Γιατί όμως; Με ποια αφορμή υποψιαζόμαστε ότι υπήρξε τύπος πρέζας;
Τονίζω ότι δεν αναζητούμε διασταύρωση, αλλά πρώτη ανεύρεση. Το έχουμε ακούσει μέχρι στιγμής 0 φορές, αλλά δεν αποκλείουμε να υπήρχε. What for?
1 «Μου αρέσει»
Πώς γνωρίζουμε άραγε ότι είναι, και μάλιστα “αρκετές”, οι ακατάγραφες αργκοτικές λέξεις;
Αυτό που διαπιστωμένα γνωρίζουμε είναι ότι είναι αρκετές έως πολλές οι αργκοτικές λέξεις που έχουν καταγραφεί, είτε μέσα από το ρεμπέτικο είτε μέσα από τον Τύπο της εποχής είτε μέσα από μεταγενέστερα λεξικά της πιάτσας.
Αν πιάσει κανείς από το Γλωσσάρι του Πικρού (1927), περάσει στο Λεξικό της Πιάτσας του Καπετανάκη (1950), από εκεί στο Λεξικό της Λαϊκής του Δαγκίτση (1967), μετά στο Γλωσσάρι των Ρεμπέτηδων του Πετρόπουλου (1968), μετά σε 3-4 μεταγενέστερα, διαπιστώνει μπόλικο καταγεγραμμένο πράμα.
Για την ιστορία, να προσθέσουμε ότι, όσο ξέρω, ο πρώτος συγγραφέας που ενσωματώνει αρκετές αργκοτικές λέξεις στο έργο του είναι ο Μ. Χαμουδόπουλος ήδη από το 1871 («Οι μυστηριώδεις νυκτοκλέπται»). Θα ακολουθήσει με επίσης αρκετές αργκοτικές λέξεις ο Νικόλαος Πολίτης το 1878, στη μετάφραση που έκανε του «Όλιβερ Τουίστ». Τις σχετικές λέξεις της αργκό τού τις προμήθευσε ο αξιωματικός της Χωροφυλακής Χρυσάφης.
Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι ανέκαθεν η χωροφυλακή και η αστυνομία ήταν μια καλή δεξαμενή αργκοτικών λέξεων.