Ε, και λοιπόν; Εκεί είναι το πρόβλημα; Όχι βέβαια. Το πρόβλημα με τον Φ. ήταν ότι, τη στιγμή ακριβώς που στήσαμε κράτος, το ονομάσαμε Ελληνικόν και είχαμε βάλει μπρος να αποδείξουμε ότι είμαστε επάξιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, έρχεται αυτός και ισχυρίζεται όχι ότι δεν είμαστε επάξιοι απόγονοι, ότι ούτε καν απόγονοι είμαστε.
Ο ΝΓΠ είχε κάποτε, ως επιθεωρητής στο Υπουργείο Παιδείας, στείλει εγκύκλιο σε όλους τους δασκάλους της επαρχίας, να του στείλουν καταγραφές τοπικών εθίμων. Χωρίς την παραμικρή οδηγία, παρότρυνση ή άλλο. Ήξεραν όμως, εκείνοι… Μία πολύ καλή φίλη, δυστυχώς πολύ πρόωρα χαμένη, η Άλκη Κυριακίδου, είχε συνειδητοποιήσει ότι εννέα στις δέκα καταγραφές άρχιζαν με τη φράση: «Ως κατά την αρχαιότητα, ούτω και νυν [ … ]. Μία, μάλιστα, καταγραφή συνέχιζε: [ αι γυναίκες του ημετέρου χωρίου μετέβαινον, προς πλύσιν του οικογενειακού των ιματισμού, εις τον παρακείμενον ποταμόν Χψω.]. Και έλεγε χαρακτηριστικά η Άλκη, με χαρακτηριστική κίνηση των χεριών – Ε, πού θα πήγαιναν; Αρβανίτισσες να ήταν, Σλαύες να ήταν, γραικές, στο ποτάμι θα πήγαιναν! Δεν είναι, αυτό, πιστοποιητικό γνησιότητος της φυλής!
Νομίζω ότι το βιβλίο της Κυριακίδου για την ελληνική λαογραφία (“Η θεωρία της ελληνικής λαογραφίας”) παραμένει ένα από τα καλύτερα που έχουν γραφτεί πάνω στο θέμα.
Ακόμα ένα δείγμα του χαρακτηριστικού ύφους της, στην προφορική/προσωπική επικοινωνία (στις πανεπιστημιακές παραδόσεις και στα επιστημονικά έργα της νομίζω ότι προσπάθησε να είναι λίγο πιο, ας το πούμε, “μετρημένη” όσον αφορά την αρχαιοπληξία των διδασκάλων!):
Βασικά, σφάλλει επειδή φαντάζεται ότι, όταν την πέφτουν όλοι αυτοί οι επιδρομείς από εδώ και από εκεί και μετά τους βρίσκει να ζουν από εδώ κι από εκεί, οι επιδρομείς ξεφορτώθηκαν συστηματικά τους προηγούμενους κατοίκους. Ωστόσο οι (πρώην, τώρα) επιδρομείς είναι, εν μεγάλω μέρει ως προς την καταγωγή τους, οι προηγούμενοι κάτοικοι με νέα ταυτότητα. Αυτό ισχύει χονδρικώς γενικά για τον ευρωπαϊκό μεσαίωνα, αν και όχι απαραίτητα παντού και πάντα, πχ κατά την εξάπλωση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών σε μεγάλο μέρος της διάδοσής τους έγινε ο μισός κακός χαμός, δηλ. είναι φανερό ότι κρατούσαν μεν τις γυναίκες, ξεφορτώνονταν όμως συστηματικά τους άνδρες.
Απ’ όσο θυμάμαι, για περιοχές όπου διατηρήθηκε η ελληνική γλώσσα (που δεν ήταν και τίποτα νησίδες δα! είπαμε, σλαβοφωνία, αρβανιτιά, αλλά όχι και πως σπάνιζαν οι ελληνόφωνοι) βρίσκει εξηγήσεις στο πνεύμα περίπου που αναφέρεις: ότι λόγω παλαιότερης επικράτησης των Ελλήνων, οι εχθροί, παρά την ολοκληρωτική τους επικράτηση, αφομοιώθηκαν γλωσσικά…
Το θέμα με τον Φαλμεράγερ είναι πως ο Αυστριακός αυτός, βλέποντας στους τριγμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το επερχόμενο τέλος της εποχής των αυτοκρατοριών, άρα και της δικής του, της Αυστροουγγρικής, έκανε τις γεωπολιτικιές του εκτιμήσεις και είδε τη Ρωσία σαν μια εξ ανατολών απειλή που έπρεπε να αναχαιτιστεί. Έτρεμε λοιπόν την περίπτωση όπου η Ρωσία παρείχε υποστήριξη στις ελληνικές επιδιώξεις (με το πρόσχημα της ορθοδοξίας κλπ.) προκειμένου να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα ως σκαλοπάτι προς την Ευρώπη και προς τον εμπορικό κόσμο της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, κι έτσι προσπάθησε να δυσφημήσει τους Έλληνες.
Βέβαια υπήρχε σφάλμα στον συλλογισμό του: δεν υπολόγισε το ενδεχόμενο να έπειθε τους πάντες για τη θεωρία του και να έλεγε η Ρωσία «α, ώστε οι σημερινοί Έλληνες δεν είναι παρά Σλάβοι, δηλαδή… αδέρφια μας»!
Εννοείς ότι δεν έλεγε συνειδητά ψέματα; Πιθανόν, αλλά αυτό δεν αναιρεί υποχρεωτικά τη σκοπιμότητα.
Όπως και να 'χει, πυροδότησε τη δημιουργία της ελληνικής λαογραφίας, την οποία υπάρχει σήμερα μια μόδα να καταδικάζουμε ως ξεπερασμένη αλλά μας έμαθε απίστευτα πολλά πράγματα.
Αυτό, αγαπητέ μου Περικλή, δεν χρειάστηκε να το πει η Ρωσία, οι ίδιοι πρόγονοί μας το είπαν, αλλά το βασικό κριτήριο τότε ήταν η θρησκεία, όχι η καταγωγή ή η γλώσσα, επομένως:
Ακόμα τούτ’ την άνοιξη, τούτο το καλοκαίρι
Ώς που να ΄ρθεί ο Μόσκοβος, να φέρει το σεφέρι.
Ο ορθόδοξος Ρώσος θα μας σώσει!
Το ότι, το σεφέρι δεν το ΄φερε, είναι βέβαια άλλη ιστορία…