…Ρίχνω το γυαλί στον πάτο
Βρίσκω τη δασκάλα κάτω…
(Βάρκα Γιαλό, Τσιτσάνης-Στράτος)
Καμιά λογική εξήγηση?
Αλίκη,
Η μελωδία και τα λόγια του συγκεκριμένου τραγουδιού εν μέρει προϋπήρχαν σε ένα θρακιώτικο δημοτικό τραγούδι. Πάνω σ΄αυτό συνέθεσε ο Τσιτσάνης το γνωστό μας αυτό τραγούδι. Ίσως λοιπόν χρησιμοποίησε στίχους από αυτό και προσέθεσε και δικούς του… γι΄αυτό και δεν υπάρχει απόλυτη λογική εξήγηση.
Μια παράφραση αυτού του τραγουδιού έχουμε το 1937, όταν ο δικτάτορας Μεταξάς εξόρισε 700 ανθρώπους στην Ίο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας:
Δεν το πίνουμε το γάλα, βάρκα γιαλό,
δεν το πίνουμε το γάλα
ούτε και τη μαρμελάδα,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν εξορία, βάρκα γιαλό
και μας πήγαν εξορία
μακριά από την Αθήνα,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό.
Και μας δίνανε μπιζέλια, βάρκα γιαλό
και μας δίνανε μπιζέλια
που τα ρίχναν στα κουνέλια,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό.
Και θα βάλω σημαδούρα, βάρκα γιαλό
και θα βάλω σημαδούρα
κι έτσι θα το σκάσω ζούλα,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό. - Γεια σου Κατσαρέ.
Αλλά και σε επτανησιακά τραγούδια συναντάμε τη φράση “βάρκα γιαλό”.
Ελένη.
Καλησπέρα.
Αλίκη ούτε γω βγάζω νόημα. Πάντως στις Κυκλάδες οι ψαράδες γυαλί λέγανε το “κυάλι”: ένα βαρέλι του οποίου ο κάτω πάτος είναι γυάλινος. Οι ψαράδες στη βάρκα ρίχναν το “γυαλί” στο νερό (όχι όμως στο πάτο) να βλέπουν το βυθό.
Ο αγαπημενος μου στιχος!
Μια σπιθα σουρεαλισμου στα ρεμπετικα τραγουδια. Μαρεσει να φανταζομαι μια δασκαλα στον πατο να βγαζει μπουρμπουληθρες.
χεχεχε… τόσο τραυματική εμπειρία ήτανε το σχολείο ρε Θανάση;
(…)
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην delikanis 24 Μάρτιος, 2006)
(ΚΦ)
Αλίκη, αυτός ήταν και ο αγαπημένος στίχος των πρώτων ρεμπετολόγων, γιατί σ’ αυτόν έβρισκαν όλο τον σουρεαλισμό που λέει κι ο Θανάσης.
Ελένη, πρώτη φορά ακούω γιά Θρακιώτικο, ως τώρα λέγανε Επτανησιώτικο (λόγω κανταδόρικης διάθεσης). Επίσης, πρώτη φορά ακούω γιά το 1937 και τον Μεταξά. Την εκδοχή την ξέρω από την Αίγυπτο, όπου έγινε το περιβόητο “Κίνημα της Μέσης Ανατολής”, κι οι Εγγλέζοι τους στείλαν σεβ στρατόπεδο στην Ελ Ντάμπα, κοντά στο Ελ Αλαμέϊν. Ο πρώτος στίχος μάλιστα είναι:
Και μας στείλαν στην Ελ Ντάμπα
βάρκα γυαλό
Και μας στείλαν στην Ελ Ντάμπα
που μας τάϊζαν στο τζάμπα
αχ να σε χαρώ βάρκα γυαλό.
Τώρα, ως προς τα νοήματα κατ’ αρχήν, Πάνο, μπορεί στις Κυκλάδες να το λένε “κυάλι”, γενικότερα οι ψαράδες το λένε “γυαλί”.
“Ρίξε το γυαλί στον πάτο” σημαίνει "ρίξε το βαρέλι στο κύμα, με την όψη του γυαλιού να κοιτάει προς τον πάτο.
Όσο γιά τη Δασκάλα υπάρχουν δύο ερμηνείε¨ς:
- Υπάρχει ψάρι που λέγεται “δασκάλα”.
- Είναι τόσο ερωτευμένος ο ψαράς, που όπου και να ρίξει το βλέμμα του, ακόμα και στο γυαλί που κοιτάει τον πάτο, βλέπει το πρόσωπό της.
Προσωπικά, φυσικά, προτιμώ τη δεύτερη εκδοχή. Η οποία, μάλιστα, εν μέρει επαληθεύεται από τον τελευταίο στίχο:
Έχω βάρκα γιά σεργιάνι
που γιά ψάρεμα δεν κάνει…
Όσο γιά την “κυρά” που έχει τη βάρκα, δεν ξέρω αν ταυτίζεται με την ίδια τη δασκάλα.
Συμπληρωματικά, αναφέρω πως υπάρχει και εκτέλεση, όπου αντί να πουν
ζουμ τριαλα ρίλα ρο,
λένε
ζουν τριαλα ρίλα ρίλα ρο,
και η νότα του “ρο” είναι πιό πάνω.
“Γυαλι” ειναι οντως αυτο που χρησιμοποιουν οι ψαραδες για να “εξερευνουν” τον βυθο …για ψαρια …χταποδια κλπ. Οπως λεει ο φιλος Κωστας Φερρης το “ριχνω το γυαλι στον πατο” σημαινει βαζω το γυαλι στο νερο με τον “γυαλινο πατο” προς τα κατω δηλαδη βλεποντας τον βυθο.
Μπας κι’ η δασκαλα εκανε ψαροντουφεκο και την ειδε στον πατο ?? Απλως γελαστε…! ΑΣΤΕΙΕΥΟΜΑΙ…!! ΣΟΒΑΡΑ !!
Καλημέρα σας και Χρόνια πολλά.
Όσον αφορά στο τραγούδι αυτό: η φράση “βάρκα γιαλό” συναντάται σε δημοτικά τραγούδια της περιοχής της Θράκης. Σε βιβλία με αναφορές στο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ως μοτίβο,χρησιμοποιημένο σε δίστιχο που είχε περάσει σε ημερολόγια τοίχου, λαϊκές φυλλάδες…και αξιοποιήθηκε και αργότερα.Σχετικά παραδείγματα με γνωστά δίστιχα των οποίων έγινε συρραφή αναφέρει και ο Ν. Γεωργιάδης.
Το 1937, ο Μεταξάς συνέλαβε 700 αντιφρονούντες ή “χασικλήδες” κατά την επίσημη άποψη, και τους παραθέρισε… στην Ίο και αλλού. Οι στίχοι είναι του Γιώργου Θεολογίτη - Κατσαρού,(που βασίστηκε στο γνωστό τραγούδι) γι΄αυτό και η προσφώνηση στο τέλος: Γεια σου, Κατσαρέ και χρησιμοποιήθηκε η γνωστή μελωδία από το “βάρκα γιαλό”.
Βέβαια είναι γνωστή και η παράφραση της Ελ Ντάμπα.
Ελένη.
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην Ελένη 25 Μάρτιος, 2006)
Γεια σου Ελένη μου με τις ιστορικές σου αναφορές!
Λοιπόν μάγκες, αν έχει αξία τούτο το forum, την βρήκε απ’ το καλό και ξεκολλημένο κόσμο που μαζεύτηκε και σερβίρουν προκομμένες και πολιτικοποιημένες απόψεις.
Και πάλι μπράβο Ελένη.
Παιδιά, ευχαριστώ πολύ.
Κοκκίνισα ήδη…
Ελένη.
Οντως και μενα με εχει απασχολησει το μυστηριο της δασκαλας, μεχρι ομως που ακουσα τον επομενο στιχο απο τον καλο φιλο και ρεμπετη Λευτερη Σαρτζετακη οπου απο τοτε το υιοθετησα κι εγω οχι τοσο σαν φαλλοκρατικο υπονοουμενο, αλλα σαν κλασσικο χιουμοριστικο στιγμιοτυπο στο κεφι της παρεας και περιμενουμε λοιπον ποτε
θα φτασουμε στο στιχο με τη δασκαλα για να τελειωσουμε το τραγουδι με την “επωδο” αυτη που λεει :
“Θα σου την καλαφατησω βαρκα γυαλο (δις)
θα σου την καλαφατησω απο μπρος και απο πισω ζουμ τριαλιρι λαρο …”
(ο ποιητης ασφαλως εννοουσε τη βαρκα …)
(ΝΠ)
Το θέμα γυαλί-δασκάλα το βρήκατε, δεν χρειάζεται να παρέμβω, ψάρι-δασκάλα όμως δεν ξέρω. Ξέρω ψάρι προσφυγάκι, ψάρι γερμανό (είναι το ίδιο) αλλά δασκάλα. . . Κώστα γιατί δεν αρκείσαι στη ρομαντική εκδοχή, που σου αρέσει κιόλας και είναι και ολοφάνερη.
Το βάρκα-γιαλό είναι πράγματι αρκετά συνηθισμένο σε δημοτικά τραγούδια. Μάλλον απλά υπονοεί μιά βάρκα αραγμένη στο γιαλό. Και η “κυρά” δεν πρέπει να είναι η δασκάλα, αλλοιώς θα τη συσχέτιζε το τραγούδι. Είναι διαφορετικά τα δίστιχα και “συμμαζεύτηκαν” εδώ να φτιάξουν τραγούδι, φαινόμενο πολύ συνηθισμένο. Ειδικά τα μικρασιάτικα το συνηθίζουν αυτό, να μαζεύουν “μανεδάκια” όπως τα λένε, για να βγή τραγούδι.
Γιώργη, η τελευταία σου παρέμβαση έσωσε τη κατάσταση…
Την παρέμβαση του Γιώργου δεν την είχα δή όταν έστελνα τη δική μου. Γιώργο μου, αν κάποιος απαρνηθεί το φαλλοκρατικό υπονοούμενο και παραγγείλει του καλαφάτη «καλαφάτισμα μπρός-πίσω», μάλλον τη ματσόλα στο κεφάλι θα αρπάξει, αφού προηγουμένως τον στουμπώσει ο καλαφάτης και με λίγο στουπί στριφτό, μπρός ή πίσω.
Υ.Γ. Και εμείς λέμε αυτό το διστιχάκι και συνεχίζουμε:
Θα της βάλω και προπέλα, να πηγαίνει σαν κοπέλλα. . .
Γιώργο, με τον ιδιο τρόπο το κλείνουμε κι εμείς. Βέβαια, κατά καιρούς, όλο και ακούγεται και κανένα επιπλέον, όπως λέει κι ο Νίκος, αλλά αυτό μάλλον έχει να κάνει με τις…αυτοσχεδιαστικές στιχοπλοκίες της εκάστοτε παρέας.
Νίκο, το “βάρκα γιαλό” μπορεί επίσης απλώς να υπονοεί και μία βάρκα που πάει… γιαλό γιαλό.
(παρεμπιπτόντως, με “υ” δεν γράφεται ο …γυαλός; όλοι το γράφατε με “ι” και σας ακολούθησα κι εγώ, αλλά αλλιώς το θυμάμαι.)
Νομίζω με γιώτα είναι το σωστό
αιγιαλός -> γιαλός
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην delikanis 26 Μάρτιος, 2006)
Πω πω ρε Νικο φαντασια … τι φιναλε γκραν κινιολ ηταν αυτο …
Το υπονοουμενο ηθελα να πω υπαρχει αλλα δεν εχει φαλλοκρατικα στοιχεια παρ’ολη τη φαινομενικη υπεροχη του αντρα που υπονοει, ο οποιος ομως βρισκεται στο χωρο εργασιας του και δικαιολογειται -υποτιθεται- μια τετοια περιποιηση στην περιεγη δασκαλα ή τσαχπινουλα που τριγυριζει εκει …
Ειδες φαντασια ;; α λα Ομηρος Ευστρατιαδης και βγαλε !!
Ο γυαλος οντως ειναι απο το αιγιαλος αλλα γινεται συχνα και ο παραλληλισμος θαλασσα-γυαλι
οποτε παιρνει και αυτη την ερμηνεια …
Ως Θραξ λοιπόν, και θέλοντας να επιβεβαιώσω, ή όχι, την Ελένη, έψαξα τα βιβλία του πατέρα μου. Στο βιβλίο “ΜΟΥΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΘΡΑΚΗΣ”, ΤΟΜΟΣ Α’,των ΚΑΒΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΡΩΜΑΙΟΥ (ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΡΑΚΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ), σ.19, λέει:
…Αρχείο Θρακικού Θησαυρού τομ. 3 (1937) σ.121-136, 1…2…20.Έμαθα, κυρά μ’, πως έχεις (Σαράντα Εκκλησιών).
Ψάχνωντας να βρω τους στίχους (και συγκεκριμένα το Αρχείο Θρακικού Θησαυρού στο διαδίκτυο), δεν τους βρήκα τελικά, βρήκα το εν λόγω βιβλίο σκαναρισμένο!!!. Παρ’ ότι λείπει η μνημονευθείσα σελίδα, νομίζω ότι αξίζει κανείς να του ρίξει μια ματιά. Να το λίνκ:
http://alex.eled.duth.gr/EthM/kabakopoulos/index.html
Η νεαρή δασάλα του χωριού πάντα αποτελούσε (και ακόμα) αντικείμενο θαυμασμού/πόθου, κι αυτό φαίνεται στο τραγούδι μας. Λογικό είναι άλλωστε, αν σκεφτείτε τη θέση της: είναι η σπουδαγμένη γυναίκα, “μοντέρνα” και χειραφετημένη, συνήθως από άλλα μέρη (σημαντικό), που έχει κάνει και στη πόλη. Λεπτεπίλεπτη και “καλομαθημένη”, δε δουλεύει στα χωράφια και στα περβόλια, όπως τις υπόλοιπες γυναίκες του χωριού (Κάηκε και μια δασκάλα με τα μάτια τα μεγάλα, κάηκε και μια δασκάλα που’ταν άσπρη σα το γάλα…). Κι έπειτα, συνήθως για να σπουδάσει ένα κορίτσι σήμαινε πως από πίσω υπάρχει περιουσία, όπερ καλή προίκα (Η Μαρίκα η δασκάλα που’χει σπίτια δυο μεγάλα…). Είναι και δημόσια υπάλληλος - σίγουρος μισθός σου λέει ο άλλος!
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην delikanis 26 Μάρτιος, 2006)