Με το ταμπούρι μου στα λημέρια των κλεφτών

Ευχαριστώ Νικόλα, ώρα για μελέτη…

Το ένα, τον Νταβέλη, το βρίσκω συναρπαστικό. Θα ήθελε λίγο μεγαλύτερη έμφαση στον τονισμό του τσάμικου ρυθμού, και είναι αλήθεια ότι η φωνή θυμίζει πιο πολύ παλιούς ρεμπέτες (τι πιο φυσικό άλλωστε για κάποιον που παίζει και ακούει ρεμπέτικα), αλλά το ταίριασμα του οργάνου και του κουρδίσματος με το κομμάτι και το ύφος τα βρίσω εύστοχα και πετυχημένα. Μ’ αυτό το δεδομένο, τα υπόλοιπα έρχονται λίγο λίγο με την τριβή. Πιάσε ν’ ακούς δημοτικά (όχι κατ’ ανάγκην κλέφτικης θεματολογίας), όσο μπορείς συστηματικότερα. Αγνόησε τις (ανέφικτες) ιδιαιτερότητες που προσδίδουν στα τραγούδια οι ερμηνείες των μεγάλων φωνών και των μεγάλων κλαριντζήδων, κράτα από αυτούς μόνο μελωδία και ρυθμό. Πολύ ενδιαφέρων παλιός ερμηνευτής, κοντινός ίσως στο ύφος που ψάχνεις, είναι ο Σωτήρης Στασινόπουλος.

Το δεύτερο κομμάτι, οι Σουλιώτισσες, δε μ’ έπεισε τόσο. Εδώ το όργανο απλώς περιγράφει ακροθιγώς τη μελωδία, αφελώς και αμήχανα, ενώ στο πρώτο κομμάτι είναι λες και τη γεννά. Βέβαια έχε υπόψη σου Βασίλη ότι στο συγκεκριμένο κομμάτι δεν τίθεται θέμα αυθεντικού ύφους, αφού γράφτηκε αρκετές δεκαετίες μετά από το υποτιθέμενο γεγονός του Χορού του Ζαλόγγου.

Επίσης, συμφωνώ με τον Νικόλα για το κούρδισμα σε πέμπτες, τύπου Ρε-Σολ-Ντο (και ακόμη περισσότερο σε πέμπτη + τέταρτη, Ρε-Σολ-ψηλό Ντο). Αποδίδει εξίσου καλά όλους τους δρόμους, τους τοποθετεί στις σωστές σχετικές βάσεις τους (π.χ. το Ραστ 1 τόνο κάτω από το Ουσάκ, ενώ το Ουσάκ και το Χιτζάζ στην ίδια βάση μεταξύ τους), με τις σωστές ανοιχτές για ισοκρατήματα, με τα 4χορδα - 5χορδα να γίνονται εμφανή σχεδόν από μόνα τους, κλπ… Αξίζει να το δοκιμάσεις.

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 02:34 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 02:19 —

Τα εξήγησε ήδη ο Νικόλας, αλλά θέλω να υπογραμμίσω τη σημασία της κάτω (ψηλής, πρώτης) χορδής. Στα μακρυμάνικα λαουτοειδή, δηλαδή τους ταμπουράδες, όλη τη δουλειά την τραβάει η πρώτη χορδή. Οριζόντιο παίξιμο. Φυσικά θα το συμπληρώσεις και με νότες από τις άλλες δύο χορδές, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό, και σχεδόν αποκλειστικά στις νότες όπου δεν έχεις άλλη λύση αφού είναι πιο χαμηλές από την ανοιχτή πρώτη χορδή σου.

Στον Στασινόπουλο που ανέφερα πιο πάνω, να προσθέσω κι έναν τελείως διαφορετικό μουσικό που θα σ’ ενδιαφέρει, τον Στέλιο Φουσταλιέρη / Φουσταλιεράκη. Κρητικό μπουλγαρί (είδος ταμπουρά). Ο Φουσταλιέρης πρέπει να υπήρξε, κάποια στιγμή, ο μοναδικός εν ζωή συνεχιστής της παράδοσης του ταμπουρά από οπουδήποτε στην Ελλάδα, όταν όλοι οι προηγούμενοι είχαν πεθάνει, άλλοι σύγχρονοι δεν υπήρχαν, και νεότεροι δεν είχαν ακόμη ενδιαφερθεί όπως σήμερα για τέτοια όργανα. Σε μεγάλη ηλικία, σε σχετικά πρόσφατα χρόνια, πρόλαβε να βιντεοσκοπηθεί σε λάιβ παιξίματα, κι εκεί θα δεις τεχνικές.

Παρεμπιπτόντως, δοκίμασε και την πένα του λαούτου, που είναι ο διάδοχος του φτερού. Όχι μόνο διαφορετικός ήχος από την μπουζουκίσια, αλλά και θα σε οδηγήσει σε άλλη αίσθηση και απόδοση του ρυθμού, πιο ρέουσα και ελεύθερη, όπως είναι οι δημοτικοί χοροί, αντίθετα με τα στακάτα και αυστηρά χασάπικα και ζεϊμπέκικα.

pepe ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Βέβαια αυτά που μου προτείνεις τα έχω κάνει ήδη. Δηλαδή τον ταμπουρά τον παίζω με αυτή τη λεπτή μακριά πένα (μάλλον αυτή εννοείς). Έχω και φτερό αλλά είναι πιο άβολο το άτιμο. Τα τελευταία 10 χρόνια ακούω πιο πολύ δημοτικά παρά ρεμπέτικα. Βέβαια άλλο να ακούς και άλλο να προσπαθείς να παίξεις και να τραγουδήσεις. Για το τραγούδισμα φαντάζομαι μιλάς για το ύφος. Όταν ξεκίνησα να παίζω αυτά τα τραγούδια, προσπαθούσα να πιάσω το ύφος των τραγουδιών αλλά δέχθηκα δριμεία κριτική από τους γύρω που με συμβούλεψαν να τραγουδάω με την κανονική μου φωνή χωρίς να προσπαθώ να κάνω τον … τσοπάνο. Για τον Στασινόπουλο αυτό που έχω να πω είναι ότι κόντεψε να με χωρίσει η γυναίκα μου. Τον άκουγα και τον ακούω συνέχεια. Νομίζω ότι είναι ότι πιο αυθεντικό. Με έχει μαγέψει.
Αυτά με τις τετάρτες και τις πέμπτες συγνώμη αλλά δεν τα καταλαβαίνω και πολύ. Είμαι εντελώς αγράμματος μουσικά. Προσπαθώ όμως να το δουλέψω. Σήμερα δοκίμασα την Αράχωβα και παίζεται πολύ ωραία. Θέλει δουλειά.

Βασίλη,

Για τις πέμπτες κτλ, σκέψου την αλληλουχία νοτών :

Η νότα σολ, είναι η πέμπτη νότα στη σειρά, αν θεωρήσεις πρώτη νότα τη Ντο. Αυτή την απόσταση την λέμε διάστημα 5ης !

Δηλαδή:
Ντο (I), Ρε (II), Μι (III), Φα (IV), Σολ (V), Λα (VI), Σι (VII), Ντο
[ή αν προτιμάς (Ντο (1), Ρε (2), Μι (3), Φα (4), Σολ (5), Λα (6), Σι (7), Ντο (8)]

Η νότα ρε είναι η πέμπτη νότα στη σειρά αν θεωρήσεις πρώτη νότα τη Σολ. Αυτή την απόσταση την λέμε, επίσης, διάστημα 5ης !

Σολ (I), Λα (II), Σι(III), Ντο (IV), Ρε (V), Μι (VI), Φα (VII), Σολ
[ή αν προτιμάς Σολ (1), Λα (2), Σι(3), Ντο (4), Ρε (5), Μι (6), Φα (7), Σολ (8) ]

Άρα όταν λέμε κούρδισμα σε 5ες, εννοούμε ότι κάθε χορδή απέχει από την προηγουμένη της (την από πάνω αν προτιμάς), διάστημα 5ης . Πχ στο ντο, σολ, ρε έχουμε ντο-σολ και σολ-ρε όπως το αναλύσαμε πιο πάνω. Στο κούρδισμα Ρε-Λα-Ρε έχουμε ρε-λα =5η και λα-ρε = 4η !

Τώρα γιατί πέμπτες και τέταρτες και όχι δεύτερες , τρίτες, έκτες κτλ? Πάει αλλού το πράγμα. Γενικά, οι πέμπτες και οι τέταρτες ας πούμε ότι ακούγονται πιο εύκολα (εύηχα αν προτιμάς, σε πρώτη φάση)

Pepe, γιατί το ρε-σολ-ψηλό Ντο είναι Πέμπτη και τέταρτη? Διαφοροποιείται κάτι με το ψηλό Ντο? (το οποίο επίσης δεν κατάλαβα, αν θέλεις εξήγησε το λίγο)


Α, μάλλον εννοείς ντο στο καντίνι, ρε στη μπουργκάνα?

Τώρα γιατί πέμπτες και τέταρτες και όχι δεύτερες , τρίτες, έκτες κτλ? Πάει αλλού το πράγμα.

Εκεί κολλάω και εγώ. Γιατί όταν προτείνει ο liga ή ο pepe δοκίμασέ το στο χ κούρδισμα που είναι σε πέμπτες και βολεύει καταλαβαίνω ότι από το δρόμο, τον ήχο, το παίξιμο έχουν ψιλοφανταστεί τη λύση χωρίς καν να παίξουν στο όργανο. Κι εσύ μαγκίτη ανεβοκατέβα πάνω κάτω το μάνικο να μαντέψεις τι γίνεται. Αχ άτιμη γνώση να σε είχαν όλοι.
Χρειαζόμαστε ταχύρυθμο σεμινάριο …
Ο νοών νοείτω…

Από το δρόμο και τη τονικότητα θα έλεγα εγώ, λαμβάνοντας υπόψιν και το χρώμα, λόγω συνηχήσεων, του κουρδίσματος…

Δες εδώ (#47 & 51). Για μένα, το ζουμί της υπόθεσης ντουζένι, τόσο στην οπτική του Μυστακίδη, όσο και στα ερωτήματα του Πεπε…

υγ…Μέχρι να γίνει το ταχύρυθμο σεμινάριο, έλα όποτε θέλεις μια βόλτα στη Θεσσαλονίκη, να καθίσουμε να πούμε 2-3 πραγματάκια που θα σου φανούν εξαιρετικά χρήσιμα και για το ταχύρυθμο σεμινάριο…!

Εννοώ να μην υπάρχει καν μπουργάνα, παρά δύο ψιλές στο τρίτο ζευγάρι, όπως και στο πρώτο. Το ντο της τρίτης χορδής είναι 1 τόνο κάτω από το Ρε της πρώτης, και όχι μια οκτάβα κι ένα τόνο. Οπότε τα διαστήματα είναι: πρώτη με μεσαία χορδή μια πέμπτη (Σολ η μεσαία, ανεβαίνω 5 σκαλοπάτια μέχρι το Ρε), και μεσαία με τρίτη μια τέταρτη (από το Σολ ξαναανεβαίνω -δεν κατεβαίνω- 4 σκαλοπάτια μέχρι το Ντο).

Σαν αρματωσιά, η πρώτη και η τρίτη χορδή θα είναι ίδιες, αλλά κουρδισμένες με ένα τόνο διαφορά.

Αυτό το κούρδισμα (και άλλα με ανάλογη λογική, και κατ’ ανάγκην με ανάλογη αρματωσιά) είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο σε πολλά έγχορδα: σάζια, λύρες θρακιώτικες και νησιώτικες, εν μέρει στο λαούτο (από τις τρεις πιο μπάσες χορδές, η πιο μπάσα είναι η μεσαία και όχι η πάνω). Λογικά θα προέρχεται από τις χειροποίητες εντέρινες χορδές που δε θα είχαν τη δυνατότητα να βγαίνουν σε νούμερα. Δημιουργεί τελείως άλλες δυνατότητες από τα κουρδίσματα όπου το ύψος των νοτών πάει με τη σειρά που είναι τοποθετημένες.

Όταν το ύψος των νοτών πάει κόντρα στη σειρά τον χορδών, το κούρδισμα λέγεται re-entrant. Δεν ξέρω να υπάρχει ελληνικός όρος (σημαίνει περίπου «επανεισαγόμενο», «επανεισερχόμενο»).

Εννοώ να μην υπάρχει καν μπουργάνα, παρά δύο ψιλές στο τρίτο ζευγάρι, όπως και στο πρώτο. Το ντο της τρίτης χορδής είναι 1 τόνο κάτω από το Ρε της πρώτης, και όχι μια οκτάβα κι ένα τόνο. Οπότε τα διαστήματα είναι: πρώτη με μεσαία χορδή μια πέμπτη (Σολ η μεσαία, ανεβαίνω 5 σκαλοπάτια μέχρι το Ρε), και μεσαία με τρίτη μια τέταρτη (από το Σολ ξαναανεβαίνω -δεν κατεβαίνω- 4 σκαλοπάτια μέχρι το Ντο).

Φαντάζομαι είναι αυτό που μου έγραψες στην αρχή, να βγάλω τη μουργκάνα στον ταμπουρά και να την αντικαταστήσω με συρμάτινη.

Τότε χωρίς μουργκάνα φαντάζομαι ότι θα αλλάζει και ο χειρισμός του οργάνου, γιατί δεν έχεις λόγο να ανέβεις στο επάνω ζεύγος χορδών για πιο μπάσα.

//youtu.be/gk3PKJ_-LFA

//youtu.be/ldLf4UUNWEU

Επανέρχομαι με δύο ακόμη τραγούδια. Το κάθε ένα σερβιρισμένο σε δύο εκδοχές για να βοηθηθούμε στο ψάξιμο.

Το πρώτο είναι η γνωστή “Αράχωβα”. Βέβαια την ίδια μελωδία τη συνάντησα σε άλλα δύο τραγούδια, “το Βλαχοθανάση” και το “βγήκε ο Αντώνης στ’ Άγραφα”. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα κλέφτικα-ληστρικά τραγούδια να χρησιμοποιούν παλαιότερες μελωδίες για να ντύσουν μουσικά νεώτερες περιπέτειες. Αν αναλογιστούμε ότι οι άνθρωποι δεν ήταν μουσικοί αλλά πολεμιστές μοιάζει πολύ λογικό. Το νταλγκά τους θέλαν να βγάλουν και όχι να συνθέσουν νέες μελωδίες. Αν σκεφτούμε το ίδιο δεν κάνανε και οι ρεμπέτες προ δισκογραφίας; Με χρονολογική σειρά της ζωής των ηρώων, ο Βλαχοθανάσης Αρματωλός που σκοτώθηκε το 1770, ο Κατσαντώνης σκοτώθηκε το 1810 και ο Νταβέλης περίπου 50 χρόνια μετά τον Κατσαντώνη. Την “Αράχωβα” μετά από συστάσεις φίλων και ενώ την έπαιζα στο καραντουζένι (ρεσολλα) την παίζω στο ρεσολντο. Είναι ραστ και ταιριάζει καλύτερα στο κούρδισμα αυτό. Στην πρώτη εκδοχή ο ταμπουράς είναι 7χορδος ενώ στη δεύτερη είναι 6χορδος μιας και αφαίρεσα τη μουργκάνα παίζοντας μόνο με συρμάτινες χορδές(ύστερα από παρότρυνση του pepe).

Το δεύτερο τραγούδι είναι το γνωστό σε όλους από τις σχολικές γιορτές της 25ης Μαρτίου “χορεύουν τα κλεφτόπουλα”. Το τραγούδι αυτό το βρήκα σε 2-3 μουσικές παραλλαγές. Ακολούθησα αυτή που θυμάμαι από τα μαθητικά μου χρόνια. Στην πρώτη εκδοχή το παίζω στον ταμπουρά σε κούρδισμα ρεσολντο ενώ στη δεύτερη στο μπουζούκι του 1917 σε κούρδισμα ρεσολλα (καραντουζένι). Και τα δύο όργανα είναι 7χορδα και χρησιμοποιώ την ίδια πένα του λαούτου. Το παίξιμο και στα 2 κουρδίσματα είναι απολαυστικό, δίνω ένα μικρό προβάδισμα στο καραντουζένι. Από ηχητικής άποψης θα το κρίνετε εσείς.
Αλήθεια επειδή και τα δύο κουρδίσματα (ρεσολλα και ρεσολντο) είναι καραντουζένια μήπως σκέφτηκε κάποιος μια ονομασία για να τα διαχωρίζουμε;

Ομολογώ ότι ακούγοντας δεν αναγνωρίζω το κούρδισμα. Το χαρακτηριστικό του ρε-σολ-ντο είναι ότι όταν παίζεις από ρε, έχεις ανοιχτή την ντο σ’ όλα τα υπόλοιπα σημεία εκτός από το κλείσιμο (ή τέλος πάντων από τα τονισμένα Ρε), με αποτέλεσμα να συνδυάζεται η συνοδεία υποτονικής την περισσότερη ώρα με τη συνοδεία τονικής στα πιο κρίσιμα σημεία. Σε κάποια σημεία όπως λ.χ. η δεύτερη φράση αυτού του τραγουδιού (τρώνε και τραγουδάνε), αυτό δημιουργεί την εντύπωση της αλλαγής δρόμου. Εδώ δεν ακούω τίποτε απ’ όλα αυτά, αλλά ένα σταθερό ισοκράτημα. Πώς εξηγείται αυτό;;

(Αυτή η μορφή συνοδείας χρησιμοποιείται πολύ στα νησιά: έτσι παίζει η τσαμπούνα, όταν έχει ισοκράτη, καθώς και το λαούτο με τα παλιά πατήματα. Την ίδια λογική εφαρμόζουμε, έχω παρατηρήσει, και όταν στις παρέες τραγουδάμε με ισοκρατήματα. Δεν ξέρω πόσο έχει χρησιμοποιηθεί στα στεριανά τραγούδια, αλλά δε βλέπω γιατί όχι, έτσι κι αλλιώς για τους ίδιους δρόμους μιλάμε λίγο πολύ.)

η αράχωβα ταιριάζει μια χαρά στο ρε-σολ-ντο. πώς σου φαίνεται παιχτικά;
τα κλεφτόπουλα στο ρε-σολ-ντο τα παίζεις από ντο, ενώ κανονικά θα έπρεπε να τα παίζεις από ρε (βάση στο ανοιχτό καντίνι, αλλά και στο δεύτερο τάστο της μπουργάνας -με αντίχειρα).
νομίζω γι’αυτό ο περικλής δεν αναγνωρίζει το χαρακτηριστικό άκουσμα του κουρδίσματος. στο καραντουζένι όμως (ρε-σολ-λα) που είναι στη θέση του (λα) ακούγεται πολύ καλύτερα.
homework: δοκίμασε τα κλεφτόπουλα στο ρε-σολ-ντο και με βάση το 5ο τάστο του καντινιού (επίσης ανοιχτη η μεσαία).

υγ: σόρρυ που άργησα να απαντήσω, δεν είχα την δυνατότητα να έχω όργανο μπροστά στον υπολογιστή.

Αμ έτσι!

Ναι, ομολογώ ότι δεν έκατσα με όργανο να δω τι ακούω, μόνο με το αφτί.

Στο Ρε-Σολ-Ντο οι τονικές είναι όπως τις έγραψε ο Λίγκα λίγο πιο πάνω. Υπάρχει μια σχετική ελευθερία, όχι κάθε δρόμος υποχρεωτικά από μία μόνο βάση, αλλά ούτε και απ’ όπου θέλουμε.

Είμαι νέος σ’ αυτό το ντουζένι και δεν ξέρω και πολύ τα τερτίπια του. Δεκτό το homework ούτως ή άλλως τον ταμπουρά τον κούρδισα έτσι και μου είναι εύκολο να εξασκούμαι. Η εκδοχή της αράχοβας χωρίς μουργκάνα πως σας φάνηκε; Το κούρδισμα αυτό μου είναι πολύ καινούργιο. Μπορώ να πω ότι το αισθάνομαι σαν ξένο στα χέρια μου σε σύγκριση με το καραντουζένι. Όμως η Αράχοβα σαν ράστ που είναι, κάθεται πολύ όμορφα στα χέρια, πιο καλά από το καραντουζένι.

ε ναι, το καραντουζένι δεν έχει φτιαχτεί για το ραστ και δεν το εξυπηρετεί καθόλου.
φίλε μου κάνεις καλή δουλειά, ελπίζω να τα πούμε σύντομα και από κοντά!

ενταξη εγο σαν ακρωατης μου φενετε σαν να ληπη το αλατη και το
πηπερη ενταξη λες νοστημο φαγητο θα το φαω αλα πος να γηνη
χορης αλατακη και πηπερακη πος θα γηνη νοστημο.
και θελο να πο οτη μαι γεμηζε η μπορκανα τορα εχη βαλη
την σηρματηνη η να μην τη βαζη καπος τα αυτια μου δηλαδη
προσοπηκα επαγκεμαλτιας δεν ειμαι, απλος το αυτη πος με γαργαλα
το μπουζουκακι ακουγετε σηρμα αλα αν αυτο που το εχη ο βασηλης
το γκραν γκραν και που γουσταρη το αυτη μου δηλαδη…
καπος σαν να ληπη…

φηληκα χορης παρεξηγηση…:slight_smile:

Μετά από μια μικρή επιμόρφωση που είχα την Κυριακή, κατάλαβα τι εννοούσε ο pepe που έλεγε ότι δεν αναγνωρίζει το κούρδισμα στα κλεφτόπουλα. Αυτό που έκανα ουσιαστικά είναι να παίζω σαν το ρελαρε από τονική ντο. Δοκίμασα και από τονική σολ αλλά δεν πάει ωραία στα χέρια. Εκεί που παίζεται όμως πολύ όμορφα είναι το ρελαρε. Επομένως πρώτη επιλογή με μεγάλη διαφορά το καραντουζένι και δεύτερη το ρελαρε. Βασικά το καραντουζένι με έχει ενθουσιάσει με το πως αποδίδει στα δημοτικά. Αλλού μπορεί να γίνει ρωμαλέο και άγριο και αλλού μελωδικό και μελαγχολικό.
Τώρα όσον αφορά τη χρήση της μπουργκάνας η αλήθεια είναι ότι και εμένα η έλλειψή της μου έφερε αμηχανία και στο παίξιμο και στο άκουσμα. Βέβαια το αυτί μας έχει συνηθίσει έτσι και σίγουρα ο ήχος είναι πιο γεμάτος με αυτή, αλλά αν τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχε σαν επιλογή, σίγουρα χωρίς αυτήν ο ήχος είναι πιο αυθεντικός (για τα τραγούδια εκείνης της εποχής βέβαια).
Pepe αυτό που θα ήθελα να ρωτήσω είναι αν σε ένα αρμάτωμα μόνο με συρμάτινες θα είχε νόημα το πάνω ζεύγος να αποτελείται από άλλου πάχους χορδές;
π.χ. το καντίνι με 2 ρε ίδιες, στη μέση 2 σολ ίδιες και στη λα να βάλω 2 ίδιες και μια πιο χοντρή; Γνωρίζεις αν γινόταν αυτό λόγο έλλειψης τυλιχτής χορδής;

Φίλε basilas, οι αναζητήσεις σου αναπόφευκτα θα σε οδηγήσουν ανατολικά, εκεί όπου οι ταμπουράδες διατηρήθηκαν στο προσκήνιο, αλλά και εξελίχθηκαν. Νομίζω ότι αυτό που ψάχνεις σαν ήχο θα το βρεις με ένα μικρομεσαίου μεγέθους σάζι (tambura saz ή μικρό baglama saz, όχι όμως την έκδοση με κοντό λαιμό), ή με ένα μπουλγαρί κρητικό. Τόσο λόγω κατασκευής (σχήμα σκάφους, μήκος χορδής), όσο και λόγω χρήσης μπερντέδων. Ως προς το αρμάτωμα, οι Τούρκοι παραδοσιακά όταν δε βάζουν μπουργάνες στα σάζια τους, αρματώνουν με λεπτές χορδές την 1η και την 3η, και στη 2η κρατάνε τις μεσαίου πάχους. Οπότε θες 4 χορδές πάχους 0,20 και 2 χορδές πάχους 0,30. Δεν ξέρω πώς μεταφράζεται αυτό σε χορδές για τα όργανά σου αλλά αυτός είναι ο κανόνας εκεί, οπότε φαντάσου το αντίστοιχο από τα σετ που χρησιμοποιείς.

Σε ό,τι αφορά το κούρδισμα με τέτοια τοποθέτηση χορδών, και το Ρε - Σολ - Ντο, και το Ρε - Σολ - Λα, και το Ρε - Λα - Ρε, και άλλα παίζουν. Το θέμα είναι πώς τα αξιοποιείς (π.χ. όπως είπαν οι προλαλήσαντες, στο Ρε - Σολ - Ντο θα βγει άλλος ήχος αν πιάσεις τη μελωδία από Ρε και άλλος αν την πιάσεις από Ντο, λόγω του πώς θα “δουλέψεις” με τις ανοιχτές χορδές σου). Και βέβαια, το πώς “χρωματίζεις” τη μελωδία στο παίξιμο είναι ίσως το πιο σημαντικό (είναι πολύ εύκολο π.χ. να σου βγει κάτι πολύ ανατολίτικο που μάλλον δεν το επιζητάς), και δεν ξέρω τι ηχητικά πρότυπα θα βρεις να ακολουθήσεις (αν το θες κιόλας) για αυτό το ρεπερτόριο.

(Από την άλλη, ίσως να είναι και για καλό αυτό, γιατί εμάς μας έχει στοιχειώσει άθελά του ο μεγάλος Φουσταλιέρης. :slight_smile:

Συμφωνώ με τον Βιδία.

Βέβαια τα σάζια έχουν την εξής διαφορά από τα μπουζουκοειδή: εκεί οι χορδές είναι πολύ πιο χαλαρές, πράγμα που οδηγεί σε άλλη πενιά, άλλη πένα, άλλο ηχόχρωμα, γενικά άλλη χρήση του οργάνου.

Στα σχετικώς μεγάλα σάζια υπάρχουν μπουργάνες, αλλά με μια μοιρασιά (κάπως παράδοξη εκ πρώτης όψεως) που διατηρεί το re-entrant κούρδισμα:

Στο δικό μου, που είναι baglama μεγάλο, δηλαδή μάλλον το πιο κλασικό σήμερα μοντέλο, αν κουρδίσω την πρώτη χορδή σε Λα (συνήθως την πάω Σι, αλλά θα γράψω το Λα που είναι πιο εύκολο), η πρώτη χορδή που είναι τριπλή έχει μιά Λα μπουργάνα και δύο ψιλά τέλια μια οκτάβα πιο πάνω, η μεσαία δύο μεσαιοχοντρά τέλια Ρε μια τέταρτη πιο κάτω από την μπουργάνα = μια 5η πιο κάτω από τις δύο ψιλές, και η τρίτη έχει μια μπουργάνα κι ένα τέλι, ίδιες με της πρώτης και ένα τόνο πιο χαμηλά κουρδισμένες.

Αν το ερμηνεύσουμε αυτό με τη λογική του μπουζουκιού, όπου μια μπουργάνα δίνει την κυρίως νότα και το τέλι που είναι μαζί της την εμπλουτίζει, τότε στο σάζι η μεσαία χορδή είναι η πιο ψηλή από τις τρεις κι όχι η πιο μπάσα. Όμως στα σάζια πάει αντίθετα: στην πρώτη και την τρίτη χορδή, η κυρίως νότα είναι αυτή που δίνει το τέλι, και η μπουργάνα εμπλουτίζει τον ήχο της. Ότι έτσι πρέπει να το θεωρήσουμε, αποδεικνύεται αφενός από τον τρόπο χειρισμού αυτού του κουρδίσματος (με τις πρώτες νότες της μεσαίας κατεβαίνεις πιο κάτω από την πρώτη, κι όχι το αντίστροφο) και αφετέρου από τα μικρά σαζάκια (τζουρά), που έχουν μόνο τέλια, κι εκεί η μεσαία είναι ξεκάθαρα η πιο μπάσα.

Το μπουλγαρί του Φουσταλιέρη νομίζω (και για τα σημερινά είναι σίγουρο) ότι δεν είναι re-entrant αλλά με κούρδισμα στη σειρά.

Ρε-Λα-Ρε (ή οποιοδήποτε κούρδισμα με ίδιες τις δύο ακριανές χορδές) δεν ξέρω τι νόημα θα είχε. Το έχω δοκιμάσει στο σάζι και δε βγάζει τίποτε ενδιαφέρον. Όλη η ουσία, άλλωστε, του Λα-Ρε-Σολ (Ρε-Σολ-Ντο) είναι ότι διατηρεί τις σχετικές βάσεις των δρόμων.

Για τα όμοια ή διαφορετικά πάχη των χορδών δεν έχω άποψη.

Και επίσης, ότι στην τρίτη χορδή (στο ρι-έντραντ, χωρίς μπουργάνα) μπορείς με τον αντίχειρα να παίξεις μια 2η κάτω από όπου βρίσκεσαι στην πρώτη χορδή, πράγμα που και διευκολύνει αλλά και δημιουργεί κάποιες πρόσθετες δυνατότητες στο μελωδικό, οριζόντιο κατά βάση, παίξιμο.