Σας θυμήθηκα όταν πήρα μήνυμα ότι κάποια εργασία για τα καφενεία στην Πόλη που είχα παρεθέσει παλιά έγινε ξανά θέμα συζήτησης. Ο λόγος που σας γράφω τώρα είναι ότι κατέβασα μία διατριβή για τις επιδράσεις της ελληνικής μουσικής στην εξέλιξη της λεγόμενης ανατολίτικης ή μεσογειακής μουσικής στο Ισραήλ. Δεν την έχω διαβάσει όλη, αλλά φαίνεται σαν μία υποδειγματική εθνομουσικολογική εργασία. Είναι βασισμένη σε εκατοντάδες συνεντεύξεις με άνθρώπους που είχαν “ελληνικά μαγαζιά” στην Jaffa και Tel Aviv από την δεκαετία του 50 (οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς Εβραίοι), με Έλληνες και ντόπιους μουσικούς και τραγουδιστές που έργάζονταν σε αυτά τα κέντρα, και με τους θαμώνες, που δεν ήταν μόνο Έλληνες Εβραίοι, αλλά Εβραίοι από τα Βαλκάνια και όλη την Μέση Ανατολή. Όπως πάντα σε τέτοιες εργασίες έχει ένα θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά η θεωρία δεν “βαραίνει” τόσο πόλυ όσο γίνεται σε μερικά άλλα πανεπιστημιακά πονήματα.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και δείχνει πως οι ελληνική λαϊκή μουσική λειτούργησε σαν ένα υποκατάστατο για τους ανατολίτες Εβραίους που ήρθαν σαν πρόσφύγες στο Ισραήλ το 50, για τους οποίους η αγαπημένη τους αραβική/μεσοανατολίτικη μουσική παράδοση ήταν περιπού ταμπού στην καινούρια χώρα. Δείχνει μια άγνωστη πτύχη της ελληνικής μουσικής, με φωτογραφίες του Λουκά Νταράλα και άλλους Έλληνες μουσικούς και τραγουδιστές που εμφανίζονταν στα μπουζούκια του Tel Aviv από την δεκαέτια του 50. Οι επισκέψεις των Ελληνών τραγουδιστών στις πίστες του Tel Aviv δεν είναι επομένως σύγχρονο φαινόμενο, και η τρέλα των Ισραηλινών με την ελληνική μουσική έχει βαθιές ρίζες και κοινωνιολογικές εξηγήσεις. Για όσους ενδιαφέρονται για την καριέρα του Αρη Σαν έχει επίσης πάρα πολλες πληροφορίες.
Αν ενδιαφέρεται κανείς από σας να διαβάσει αυτήν τη διατριβή μπορώ να σας την στείλω σε μορφή PDF στο προσωπικό σας e-mail.
Παλιά είχε ένα limit όσον αφορά το μεγέθος, αλλά αν γίνεται τώρα (είναι 300 σελίδες), το κάνω ευχαρίστως…η μήπως θα μπορούσε κανένας από τους διαχειριστές να το κάνει, μια και έχω καιρό να επισκεφτώ την σελίδα και δεν ξέρω τις λειτουργίες;
To συγκεκριμένο αρχείο της διατριβής σβήστηκε προσωρινά για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων. Μόλις η συγκεκριμένη εργασία δημοσιευτεί θα αναρτηθεί εκ νέου!
Διάβασα την περίληψη και κατάλαβα ότι αν διαβάσω ολόκληρη την εργασία, θα απαντηθεί πλήρως το ερώτημά μου «μα, γιατί τέτοια πρεμούρα στο Ισραήλ για την ελληνική μουσική; Ελπίζω, σύντομα να βρώ το χρόνο. Και αυτή η εργασία πάντως, ως αμερικάνικη, δείχνει ότι είναι πάρα πολύ σωστά δομημένη.
Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή για μένα είναι όλες οι αναφορές σε άρθρα της εποχής, που δείχνουν ότι ο Άρης Σαν ήταν ένα μεγάλο αστέρι στο Ισραήλ στην δεκαετία του 60 και 70. Υπάρχει ένα απόσπασμα από μια συζήτηση σε εφημερίδα, όπου αναφέρεται ότι ο Σαν ήταν ο πιο εμπορικά πετυχημένος καλλιτέχνης στην δεκαετία του 70.
Greek music was now a national trend, and audiences outside Tel Aviv could also expect live entertainment of this variety, in private and public events. At the same time, however, the radio was still ignoring Aris San’s music, even though he had sold more records than any other artist in the country. As such, his overwhelming success was also in part a symbol of the rift between the musical tastes of Israel’s Mizrahi majority, and the sounds of national culture, as they were reflected in, and promoted by, the state-operated media.
Ο Κύπριος Τρύφωνας κάνει τώρα δεύτερη καριέρα στο Ισραήλ, και εμφανίζεται συχνά με τα μεγάλα τωρινά αστέρια της ανατολίτικης μουσικής:
Μερικές μουσικές επιλογές μπορεί να ξαφνιάζουν, όπως η ελληνική διασκευή του άσματος “Μα τι λέω” του Μαργαρίτη. Όμως η εβραϊκή εκδοχή του Zohar Argov, “Balayla” έχει πουλήσει εκατοντάδες χιλιάδες κασσέτες και σιντί στο Ισραήλ και θεωρείται τώρα ένα από τα κλασσικά του είδος. Εδώ είναι ο Zohar στο (ελληνικό!) στοιχείο του, σε μία οικογενειακή γιορτή στη δεκαετία του 80:
Η πλάκα είναι ότι το ύφος της «ελληνικής καταγωγής» μουσικής στο Ισραήλ, έτσι όπως βγαίνει από τη main stream σκηνή, δεν μου πάει, προσωπικά, καθόλου, όμως αυτό είναι εντελώς διαφορετική ιστορία. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για τη εμπορική μουσική στην Ελλάδα την ίδιαν εποχή (και την Κύπρο, φαντάζομαι).
Αλήθεια, Εύα, ενδιαφέρον θα είχε να μας πεις αν, σε κάποια φάση έστω διαβατική, το Ισραηλιτικό κοινό είχε την ευκαιρία να ακούσει πειραιώτικο ρεμπέτικο, παιγμένο από κάποιο σχήμα της εποχής του ρεμπέτικο – ριβάιβαλ της Ελλάδας που σεβάστηκε το ρεμπέτικο, και αν άρεσε.
Νίκο, εκτός από τα καζαντζίδικα/βαριά/εμπορικά κ.τ.λ. λαϊκά που ήταν ανέκαθεν αγαπημένα στους Ισραηλινούς Mizrahim, το ρεμπέτικο και η έντεχνη μουσική έχει επίσης ένα κοινό στο Ισραήλ. Υπάρχουν αρκετοί νέοι μουσικοί που αγαπούν και παίζουν ρεμπέτικα. Ένας είναι ο μπουζουξής Tomer Katz, που παίζει εδώ με τον δικό μας Δημήτρη Μυστακίδη @dimitris_mystakidis (και άν είναι ακόμα μέλος ο Δημήτρης σίγουρα θα μπορούσε να μας πει περισσότερα για αυτό το κίνημα στο Ισραήλ):
Υπάρχουν πολλά άλλα βίντεο, και αν τα βρω θα τα παραθέσω.
Γίνονται επίσης πολλές εκδηλώσεις για την μουσική της Μεσογείου, όπου εμφανίζονται τραγουδιστές και συγκροτήματα που είναι στο ίδιο πνεύμα της έντεχνης, ethno ή (πως να το πούμε;) της ανάβίωης που σέβεται την παράδοση/τις ρίζες.
Έλληνες τραγουδιστές και μουσικοί εμφανίζονται συχνά σ’ αυτά τα φεστιβαλ αφιερωμένα στην ανατολίτικη/μεσογειακή μουσική. Εδώ είναι ένα πρόσφατο πρόγραμμα από το Oud Festival με τη Δήμητρα Γαλάνη, την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τη Γιώτα Νέγκα:
Τέτοια φεστιβαλ γινόνται αρκετά κάθε χρόνο, και νομίζω ότι είναι ένα δείγμα της αναβίωσης ή επανεκτίμησης της ανατολίτκης κουλτούρας που γίνεται στο Ισραηλ τα τελευταια χρόνια. Τα παιδιά των Mizrahim ξαναγυρνάνε στην παραδοσιακή μουσική των πατεράδων τους, που περιλαμβάνει πολλές μουσικές παραδόσεις και ενδιαφέρονται γενικά για τη παραδοσιακή ή παλιότερη μουσική της Μεσογείου. Υπάρχουν επίσης εξαιρετικές ορχήστρες πού παίζουν κλασσική αραβική μουσική, ειδικά μουσική της Βόρειας Αφρικής:
Σαν μαθητευόμενος της ψαλτικής μπορεί να σε ενδιαφέρει το κίνημα των piuytim, δηλαδή της αναβίωσης της παραδοσιακής θρησκευτικής μουσικής. Χιλιάδες νέοι Ισραηλινοί μαθαίνουν ξανά αυτούς τους ψαλμούς, από τους οποίους μερικοί είναι από τον Μεσαίωνα.
Για να ξαναέρθω στο θέμα, απ΄ ότι έχω καταλαβει υπάρχει στο Ισραήλ ένα κοινό για όλα τα είδη της ελληνικής μουσικής. Μερικοί τραγουδιστές που θεωρούνται “έντεχνοι” στην Ελλάδα, όπως η Βιτάλη και ο Νταλάρας, είναι πολύ δημοφιλείς στο Ισραήλ, και το ρεμπέτικο έχει επίσης θαμώνες που πηγαίνσουν σε συναυλίες με ρεμπέτικα και παλιά λαϊκά. Η Edna Rimon έχει ένα ωραίο κανάλι με πολλά βίντεο από τέτοιες συναυλίες. Εδώ είναι πάλι ο Δημήτρης Μ!
Βέβαια, θα έλεγα ότι η ελληνική μουσική που είναι πιο αγαπημένη στις “μάζες” είναι αυτή που δεν σε ενθουσιάζει, δηλαδή τα λαϊκά όλων των εποχών, από το 60 μέχρι σήμερα! Αν πας σε γάμο ή σε νυχτερινό μαγαζί στο Tel Aviv είναι πιο πιθανό να ακους παλιά λαϊκά του Καζαντζιδη ή το νέο σουξέ του Βέρτη, παρά ρεμπέτικά ή έντεχνα. Τραγουδιστές όπως ο Καρράς και ο Μελάς εμφανίζονται ταχτικά σε μπουζούκια στο Ισραήλ, και ο Μελάς έχει γίνει φίλος με έναν από τους αγαπημένους τραγουδιστές της παλιάς φρουράς, τον Itzik Kalah:
Παραθέτω ένα ακόμα ενδιαφέρον άρθρο που δείχνει ότι και οι Έλληνες πανεπιστημιακοί αρχίζουν να ενδιαφέρονται για την ελληνική μουσική στο Ισραήλ. Για αυτούς που προτιμούν ελληνικά μπορεί να είναι πιο προσβάσιμο!and (3).pdf (806,3 KB)
