- Μανές του πόνου.
Πρόκειται μάλλον για τυχαίο εμπορικό τίτλο τεσσάρων ηχογραφήσεων του Νταλγκά. Τι εννοώ τυχαίο: Όλοι οι μανέδες εξ ορισμού για τον πόνο μιλούν, οπότε το μόνο ιδιαίτερο που θα μπορούσε να σημαίνει ο τίτλος θα ήταν η ταυτότητα μιας συγκεκριμένης μελωδίας μανέ που να ηχογραφήθηκε πολλές φορές. Δε φαίνται όμως να είναι αυτή η περίπτωση (με μια μικρή επιφύλαξη, βλ. σε λίγο).
Οι τέσσερις ηχογραφήσεις είναι:
α) Μία του 1928, με τίτλο «Μανές του πόνου» (Μανιάτης, βάση ΣΛ, φυλλάδιο ΣΛ) ή «Του πόνου manes» (ΡΔιαλ.), δίσκος Pathe Γαλλίας X-80064, αρ.μήτρας 70040, δίστιχο: Πολλοί είναι που πικραίνονται και φανερά γελούνε / πολλοί πεθαίνουν με καημό και δεν το μαρτυρούνε. Τον ακούμε στη βάση ΣΛ ή στο ΥΤ. Μανές κλασικού ανατολίτικου τύπου, χωρίς ενδείξεις τυποποιημένης σύνθεσης.
β) Μία του 1929, τίτλος ακριβώς όπως παραπάνω, δίσκος Columbia Αγγλίας 8388, άγν. αρ. μήτρας, δίστιχο: Γιατί να μη χαρώ κι εγώ τα μάτια μου πριν κλείσω; / Μάνα με γέννησε κι εμέ, θέλω κι εγώ να ζήσω. Τον ακούμε στη βάση ΣΛ ή στο ΥΤ. Κι αυτός είναι μανές κλασικού ανατολίτικου τύπου, επίσης χωρίς ενδείξεις τυποποίησης, και πάντως διαφορετικός από τον προηγούμενο.
γ) Μια ακόμη του 1929, όπου το πράγμα αρχίζει να μπερδεύεται. Παραδίδεται από τους ΡΔ με στοιχεία δίσκου HMV AO-0375, άγνωστο αρ. μήτρας, και δίστιχο: Αν μ’ αρνηθείς να μη βρεθεί τόπος να κατοικήσεις / και δάκρυα απ’ τα μάτια μου να πιεις να ξεψυχήσεις. Ο Μανιάτης έχει μια άλλη καταχώριση με τα ίδια στοιχεία δίσκου, τον ίδιο ερμηνευτή (Νταλγκά), την ίδια χρονολογία και σχεδόν το ίδιο δίστιχο, αλλά με άλλο τίτλο: «Μανές Γιανίκ». Η διαφορά στα λόγια είναι ότι ο Μανιάτης έχει «…και δάκρυα από τα μάτια ΣΟΥ», προφανώς παράκουσμα αφού μόνο με το «μου» βγαίνει κάποιο νόημα. Η βάση ΣΛ και το φυλλάδιο ΣΛ δεν έχουν ολωσδιόλου αυτό τον μανέ, με κανέναν τίτλο, ούτε και οτιδήποτε που να περιέχει τη λέξη Γιανίκ (δοκίμασα και με άλλες ορθογραφίες). Περιέργως όμως κάποιος τον έχει ανεβάσει στο ΥΤ, με τίτλο «Μανές του πόνου (Αν μ’ αρνηθείς να μη βρεθεί)». Ακούγοντάς τον διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για το Σμυρναίικο Μινόρε, και ότι ο στίχος λέει βέβαια «απ’ τα μάτια μου» (άλλωστε αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλους μανέδες με το ίδιο δίστιχο).
Αφού η ηχογράφηση δεν υπάρχει στο Σίλαμπς, η εύλογη υπόθεση είναι ότι ο ανεβάστορας του ΥΤ (λογαριασμός «MarikaPapagika») διαθέτει ο ίδιος αντίτυπο της πλάκας και το ψηφιοποίησε για να το ανεβάσει. Βέβαια μπορεί να το βρήκε και σε καμιά επανέκδοση σε σιντί, αλλά τότε το πιθανότερο θα ήταν να έχει ανέβει και στο ΣΛ, χωρίς βέβαια να είναι και υποχρεωτικό αυτό. Άλλα στοιχεία δε δίνει το ΥΤ.
δ) Μια ακόμη ηχογράφηση, πάλι του 1929, που την παραδίδει μόνο ο Μανιάτης, κι αυτός με στοιχεία λειψά και πιθανώς εσφαλμένα: τίτλος «Μανές του πόνου», αριθμός δίσκου ακριβώς ο ίδιος με του προηγούμενου, και από δίστιχο μόνο την αρχή: Μην παίζεις με τον πόνο μου… (προφανώς φθαρμένη πλάκα που δεν ακούγεται παρακάτω).
Εφόσον αυτή η τελευταία ηχογράφηση δεν είναι διαθέσιμη για να την ακούσουμε, δεν ξέρουμε μήπως μοιράζεται την ίδια μελωδία με μια από τις δύο πρώτες (αυτή ήταν η επιφύλαξη που έλεγα στην αρχή). Σ’ αυτή την περίπτωση θα ξέραμε ότι ο τίτλος «Μανές του πόνου» πράγματι σημαίνει μια συγκεκριμένη μελωδία μανέ, έστω κι αν παράλληλα έχει χρησιμοποιηθεί και για άλλες μελωδίες.
Υπάρχει όμως ολωσδιόλου αυτή η ηχογράφηση; Είναι βέβαιον ότι είτε έχει άλλο αριθμό δίσκου, και από παραδρομή του Μανιάτη περάστηκε ο ίδιος όπως στην (γ), είτε το αντίστροφο. Εντωμεταξύ η (γ) παραδίδεται από τον Μανιάτη με άσχετο τίτλο, «Μανές Γιανίκ», που, αν είναι σωστός, καθιστά λιγότερο πιθανή τη σύγχυση μεταξύ των δύο καταχωρίσεων, ταυτόχρονα όμως οι ΡΔ έχουν αυτή την ηχογράφηση, τη (γ), με τον ίδιο τίτλο όπως η (δ) και οι άλλες δύο - άρα ή οι ΡΔ έχουν λάθος τίτλο ή ο Μανιάτης. Το γεγονός δε ότι το φυλλάδιο και η βάση του Σίλαμπς αγνοούν και τις δύο ηχογραφήσεις (γ) και (δ) δε μας καθιστά σοφότερους.
Μπερδεμένα πράγματα…
Ένα επιπλέον μπέρδεμα είναι ότι στο ΥΤ ο σύνδεσμος για τον πρώτο από τους 4 μανέδες δίνει ένα βίντεο με το σωστό μεν κομμάτι, αλλά με τον τίτλο «Του Πόνου Μανές (Karapetah Nevah)». Αυτό θα εξετασθεί σε επόμενο μήνυμα.