Από πλευράς μελωδίας, νομίζω ότι αξίζει να λάβει κανείς υπόψη του την προτεινόμενη αντιπαραβολή με τα Δάκρυα (βλ. πρώτα μηνύματα εδώ).
Ως προς τους στίχοι, παρόμοιους ή και τους ίδιους ακούμε σε διάφορα τραγούδια και -θα έλεγα- ιδιαίτερα σε μανέδες. Στην εκπληκτική καταγραφή που παραθέτει ο Δημήτρης, ο στίχος «Θε μου μεγαλοδύναμε …τα νιάτα που μας έδωσες γιατί τα παίρνεις πίσω» υπάρχει ηχογραφημένος σ’ ένα σκοπό της Κάσου (δε θυμάμαι ποιον) στο κλασικό σιντί / διπλό βινύλιο με τους Περσελήες, σε άλλο σκοπό της Φολεγάνδρου στο σιντί της Media dell’ Arte, και στην Κάλυμνο (και λογικά παντού) τον τραγουδούν οι γέροντες σε κάθε σκοπό που θα βρεθεί πρόχειρος. Όλοι οι άλλοι, με τα πάθη, τη μαυρισμένη ψυχή, τα βάσανα κλπ. είναι σε κλασικό στυλ νταλκαδιάρικης μαντινάδας είτε για μανέ είτε για άλλου είδους σκοπό. Καλά, ο στίχος με το Φονιάς θα γίνω και τη μετρική ιδιορρυθμία έχει μια μετρική ιδιορρυθμία, δε χρειάζεται να σχολιάσουμε κάτι περαιτέρω.
Νομίζω ότι μυρίζει εντόνως αστική / αστικόφερτη παράδοση.
Σωστά, Περικλή, εκτός όμως από τον πρώτο, που δίνει και το όνομα στο τραγούδι και που είναι ο μόνος που μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ανήκει σε αυτό το τραγούδι και (μάλλον) όχι σε άλλο. Από εκεί εγώ παρασύρθηκα και είπα γενικά για τους στίχους ότι δεν είναι παραδοσιακοί.
Ανεξάρτητα από τη γραμματολογική του κατάταξη, ακούτε τον πρώτο στίχο να εκφέρεται ως “Εγέρασα κι ε - πέρασα…” ή ως “Εγέρασα και 'πέρασα…”, που τον ακούμε πολλοί;
Εντάξει, αυτό βεβαίως θυμίζει “ετίναξα την ανθισμένη αμυγδαλιά” αλλά γενικά συμφωνώ με τον Περικλή, είναι μία ολόκληρη κατηγορία στίχων / διστίχων που έχουν μεν σαφέστατα αστική προέλευση, αλλά “προωθήθηκαν” έντονα στην μη αστική κοινωνία. Πάρα πολλοί μανέδες εντάσσονται σε αυτήν την κατηγορία. Και η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των τραγουδιών είναι ύστερου 19ου και 20ού αιώνα.
Έλα μωρέ, δεν κάνει διαφορά. Το αν θα βάλεις αύξηση ή όχι δεν είναι θέμα γλωσσικού ύφους (διάλεκτος / κοινή ελληνική, δημοτική / καθαρεύουσα κλπ.), αλλά απλώς μια δυνατότητα που έχουν οι λαϊκοί στιχουργοί για να βολεύουν τα λόγια τους στο μέτρο.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 23:38 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 23:31 —
Δεν μπορώ φυσικά να απαντήσω τι εννοεί ο Νίκος, αλλά προσωπικά θα έλεγα ότι αν το είδος συνολικά είναι αστικής προέλευσης και της εν λόγω περιόδου, μετά την εισαγωγή του στους εξωαστικούς χώρους άρχισαν κι εκεί να παράγονται δίστιχα στο ίδιο πνεύμα, και εξακολουθούν ακόμη. Κρητικές μαντινάδες για παράδειγμα, με θέμα το αχ, τα βάσανα, τα πάθη κλπ., δεν έχουν πάψει να βγαίνουν.
Τα λόγια βολεύονται και με τους δυό τρόπους στο ίδιο μέτρο, αλλά τα συγκεκριμένα λόγια, νομίζω και κατά την τουρκική παράδοση, χρησιμοποιούνται για να τιτλοφορηθεί το τραγούδι.
Συμφωνώ. Αυτό ήθελα να πω. Ότι ο στίχος έχει αστική και όχι λαϊκή προέλευση. Εγώ πίστευα ότι θα είχε δισκογραφηθεί επώνυμα το τραγούδι αυτό, καθώς ο μπαρμπα-Γιώργης μου είπε ότι το έχει μάθει “από κασσέτα”. Αλλά από ό,τι κατάλαβα από τις τοποθετήσεις, μάλλον μιλάμε για ανώνυμη δημιουργία.
Νομίζω ότι η διαφορά ηχητικά είναι τόσο λεπτή που δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει το ένα ή το άλλο. Και τα δύο θα μπορούσαν να βρίσκονται στο μυαλό ενός τραγουδιστή του.
Μέχρι την εποχή που πλέον έχει ουσιαστικά πάψει να παράγεται ανώνυμος και κατά το δυνατόν πρωτότυπος λαϊκός στίχος, δηλαδή κατ’ εμένα μέχρι (πολύ χοντρικά) το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, κατά τον Περικλή μέχρι σήμερα και για πολλές δεκαετίες που θα έρθουν ακόμα.
Σύμφωνα με το εναρκτήριο μήνυμα της Πακοκατ, η ηχογράφηση των γερόντων από τον Μελίκη κυκλοφόρησε στη δεκαετία '60. Αυτή μπορεί κάλλιστα να είναι η “κασέτα”.
Ακουστικά η διαφορά “κι επέρασα” / “και πέρασα” δεν είναι λεπτή αλλά ανύπαρκτη. Ο τραγουδιστής το πιθανότερο είναι να μην έχει καν αναρωτηθεί, ούτε καν υποσυνείδητα. Αν όλο το ζήτημα είναι πώς θα γράψουμε τον τίτλο, θεωρώ και τις δύο εκδοχές απολύτως εξίσου νόμιμες.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 00:14 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 00:03 —
Θυμίζω ότι ο Μελίκης οργάνωνε τους «Λαϊκούς χειμώνες», όπου ντόπιοι ερασιτέχνες από τα χωριά της Β. Ελλάδας παρουσίαζαν την παράδοσή τους σε θέατρο της Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι δίσκοι του προέρχονται από αυτές τις εκδηλώσεις. Λογικά η επιστροφή της μουσικής από την πόλη στον τόπο παραγωγής, επενδεδυμένης με όλο το σχετικό κύρος, θα είχε μεγάλη απήχηση.
Πιο απλά: η κασέτα με τραγούδια της Πρώτης Σερρών θα παίχτηκε σε πολλά αγροτικά όλων των νομών, άρα και της Χαλικιδικής.
Για λόγους τάξης και για διευκόλυνση, να σημειώσω ότι οι πληροφορίες μου για τον χρόνο (1965) και άλλα στοιχεία της ηχογράφησης προέρχονται από δεύτερο χέρι και ψάξιμο. 'Εχοντας μάθει για το τραγούδι γύρω στο 2000, δεν γνωρίζω δυστυχώς το παραμικρό για τον πρώτο ή πρώτους τρόπους που μπορεί να έχει κυκλοφορήσει το περιεχόμενο του Λαϊκού Χειμώνα 7 (LP ή κασσέττες), πλην της κυκλοφορίας των LP “Ας είν΄η ώρα η καλή” και “Μήλο μου κόκκινο” στη δεκαετία του '90, επίσης από δεύτερο χέρι/ψάξιμο.