Μήπως ξέρει κανείς σε πόσες παραλλαγές κυκλοφορεί και αν αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή το τραγούδι αυτό;
Ευχαριστώ.
Το συναντάμε:
- στη δισκογραφία
-
Σαν της Ωριάς το κάστρο (Ρίτα Αμπατζή, 1934)
-
Καλό ΄ν΄ το κάστρο της Ωριάς (Φτουχίδης λύρα και τραγούδι)
- σε διάφορες παραλλαγές σαν παραδοσιακό (το βρήκα σε κάτι παλιά λαογραφικά/βιβλία μουσικής, αλλά μου διαφεύγει αυτή τη στιγμή πού ακριβώς…αν έχεις κουράγιο, κοίτα εδώ!)
Αυτά από μένα, άλλος τη σκυτάλη…
2 «Μου αρέσει»
Είναι ένα τραγούδι πλατιά διαδεδομένο και ποικιλόμορφο .
Όπως έχει αποδειχθεί, η παράδοση αυτή έχει συνδεθεί με 19 κάστρα, ερειπωμένα σήμερα, και υπάρχει σ’ όλες τις ελληνικές και ελληνόφωνες περιοχές, από τη βόρειο Ελλάδα και τη Μικρασία ως την Κύπρο.
Πρόκειται για την εκπόρθηση ενός κάστρου που μάταια πολιορκούσαν πολλά χρόνια οι Τούρκοι και που το διαφεντεύει μια ωραία κόρη. Μια και δεν μπορεί με πόλεμο να παρθεί, πρέπει να χρησιμοποιηθεί δόλος.
Δύο τύποι υπάρχουν εδώ: στον πρώτο, ένας Τούρκος ντύνεται μοναχός και ζητά να του ανοίξει η κόρη. Καταφέρνει να υπερνικήσει τη δυσπιστία της και να πιάσει τα κλειδιά που του τα ρίχνει. Οπότε, μόλις ανοίγει η πόρτα, ορμούν μέσα χιλιάδες Τούρκοι και, στην απελπισία της, η κόρη πέφτει από έναν πύργο κάτω.
Στο δεύτερο τύπο, ένας νέος Τούρκος ντύνεται σαν γυναίκα ετοιμόγεννη και ικετεύει την κόρη να τον δεχτεί.
Το τέλος είναι όμοιο σ’ όλες τις παραλλαγές, που όλες τραγουδιούνται και έχουν ωραίο μέτρο, υπάρχουν γυρίσματα με χαριτωμένη παρήχηση και επαναλήψεις.
Σώζονται 51 πολύ καλές παραλλαγές.
Νομίζω ότι δεν μπορεί να λεχθεί με σιγουριά ποιο είναι το αρχέτυπο, ποια από όλες τις τοποθεσίες που το διεκδικούν έχει τα πρωτεία. Σίγουρα περιέχει στοιχεία μυθικά και ιστορικά και διαφαίνεται συνάφεια του τραγουδιού αυτού και με τα ακριτικά τραγούδια.
2 «Μου αρέσει»
Σε άπειρες, χωρίς υπερβολή. Είναι από τα παλιότερα δημοτικά τραγούδια και ήδη προ αιώνων είχε ενταχθεί σε τοπικές παραδόσεις όλου του Ελληνισμού. Ηπειρώτικο, ποντιακό, καππαδόκικο, αιγαιοπελαγίτικο, όρεξη να 'χεις!
Έχει αναπτυχθεί πολλή φιλολογία σχετικά. Μέχρι προ ολίγων δεκαετιών η άποψη που επικρατούσε ως η πιο τεκμηριωμένη ήταν ότι πρόκειται για την ιστορία της άλωσης του κάστρου του Αμορίου, κάπου στη Μ. Ασία, που ως ιστορικό γεγονός τοποθετείται γύρω στο 850 μ.Χ. Το κάστρο αλώθηκε φυσικά από τους Άραβες, όχι τους Τούρκους που δεν υπήρχαν τότε, αλλά η λαϊκή αντίληψη αντικατέστησε αργότερα το όνομα του αλλόθρησκου εχθρού με άλλο που το καταλάβαινε πιο άμεσα.
(Αμόριο > Μοριά > Ωριά…)
Ωστόσο υπάρχει και η πιο πρόσφατη άποψη ότι το τραγούδι δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός, αλλά μάλλον απηχεί έναν αρχετυπικό μύθο για το άπαρτο κάστρο που δεν παίρνεται παρά μόνο με προδοσία, κάτι δηλαδή που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε τόπο και χρόνο. Η παραδοχή της δεύτερης άποψης σημαίνει ότι το τραγούδι θα καταταγεί στις παραλογές, ενώ σύμφωνα με την πρώτη ήταν Ακριτικό.
Από μνήμης, χωρίς να ανατρέξω σε βιβλιογραφία (μπορώ αν ενδιαφέρεσαι), νομίζω ότι η πρώτη άποψη ξεκινά από τον Νικόλαο Πολίτη και δουλεύτηκε στην πορεία από πλήθος έλληνες και ξένους μελετητές, ενώ η δεύτερη είναι είτε του Guy Saunier (Γκι Σονιέ) είτε του Αλέξη Πολίτη είτε πιθανώς και των δυο μαζί.
Περίεργο, δεν είχα δει το μνμ της Ελένης παρόλο που δε γράφαμε ταυτόχρονα.
Να προσθέσω ότι σε αρκετές παραλλαγές το κάστρο λέγεται αλλιώς: όχι μόνο της Σουριάς, της Οβριάς, του Μαρού κ.ά., αλλά και με εντελώς διαφορετικά ονόματα όπως Του Ήλ’ (ήλιου).
Κάστρα της Ωριάς υπάρχουν σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Όσο για της Οβριάς ή Οβριόκαστρα / Εβραιόκαστρα κλπ., το τοπωνύμιο νομίζω σημαίνει ότι πρόκειται για αρχαία (προχριστιανικά, άρα …Εβραίικα!) ερείπια.
2 «Μου αρέσει»