https://www.youtube.com/watch?v=jOGE-4_Pxho
Παρακινώ όλους να το δείτε. Κάπως έτσι θα έκαναν και τα μπουζούκια - ταμπουράδες τον 19 αιώνα.
Δεν ξέρω αν οι σχετικοί, έχουν στοιχεία περί τεχνικών της εποχής, άσχετα με το βίντεο, που το παραθέτω γιατί με εξέπληξε.
Πολύ ενδιαφέρον Νίκο.
Φοβερός!!! Σε δύο σημεία φαίνονται τα χέρια του που τρέμουν.
Μην μαγεύεστε.Και στην ΕΛΛΑΔΑ , είχαμε ή έχουμε ακόμα κάποιους τέτοιους μαστόρους.Ο κυρ Γιάννης ΤΟΚΜΑΚΟΓΛΟΥ,(καλή του ώρα),έσκαβε πιο γρήγορα με το σκαρπέλο το καπάκι,για την τοποθέτηση της φιγούρας,από ότι ένας άλλος μάστορας με ρούτερ.Τάκους και μπράτσα,με σκερπάνι,εξαιρετικά ακονισμένο.Ακόμα και τώρα, μετά από δύο εγκεφαλικά,δουλεύει και φτιάχνει σκάφοι μπουζουκιών και λαούτων.Πριν λίγο καιρό τον επισκέφθηκα στο εργαστήριό του,(αυτός μου έδειξε τα πρώτα βήματα στην οργανοποιία ),και τον καλημερίζω.Ο κυρ Γιάννης σημειωτέων,δεν βλέπει πάνω από τριάντα πόντους και είναι και σχεδόν κουφός.φέρνει το πρόσωπό του κοντά και λέει: “καλώς τον γυιό μου”. “τι κάνεις μάστορα;”, “ένα λαουτάκι φτιάχνω”.Έβαζε ντούγιες σε ένα λαούτο,και ενώ εγώ έβλεπα ότι έιχε τέλεια εφαρμογή η μία με την άλλη, - αυτός που έφερε στους δεκαπέντε ποντους το πρόσωπό του , κοντά μου για να με γνωρίσει - , παίρνει την ντούγα,της δίνει μια πολύ ελαφριά πλανιά σε ένα σημείο,σε 2-3 πόντους δέκατο του χιλιοστού,και ταιριάζει την ντούγα ΤΕΛΕΙΑ.Αναρωτήθηκα πως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος που δεν βλέπει,να δουλεύει με αυτόν τον τρόπο.Μετά κατάλαβα.ΗΤΑΝ Η ΜΑΣΤΟΡΙΑ.Μπορεί να μην έβλεπε, ΕΝΟΙΩΘΕ όμως την ντούγα να τρέμει σε εκείνο το σημείο έστω και ανεπαίσθητα,και με αυτόν τον τρόπο την διόρθωσε.Η οργανοποιία όμως δεν είναι πια έτσι.Οι απαιτήσεις ολοένα και αυξάνονται,και τα όργανα πρέπει να είναι,και πιο καλόηχα ,και πιο καλοστολισμένα,και με καλύτερο φινίρισμα.Αυτό που μας μένει,είναι ο θαυμασμός κάποιας τεχνικής,που ήταν τόσο κοντά μας , μα και πλέον τόσο απόμακρη.
Πραγματικά πολύ ενδιαφέρον video. O Gungor φαίνεται να φτιάχνει χειροποίητα όργανα με τον παραδοσιακό τρόπο με τα επαγγελματικά του εργαλεία όπως μπορεί να είναι και ένα κομάτι σπασμένο τζάμι(επαγγελματικό: αυτό που μου κάνει τη δουλειά μου). Παίζει και πολύ ωραία όπως μπορεί κάποιος να δει σε παραπλήσια video στο youtube όπως είναι ramazan gungor 1990 2 . mov
Εγώ δεν καταλαβαίνω πολλά, αλλά ας αναφερθούμε για την ώρα σε ένα μόνο πράγμα: στο οργανάκι που είδαμε, το καπάκι είναι ήδη οριστικά κολλημένο στο σκάφος; γιατί όμως, πρώτα να κολλιέται και μετά να γίνονται οι τελικές επεμβάσεις λειάνσεως της εξωτερικής επιφάνειας σκάφους και μπράτσου;
Για τη θέση των μπερντέδων (ο άνθρωπος δεν έχει το παραμικρό πρόβλημα να “μαρτυρήσει” την τεχνική του δεσίματος των κόμπων!) νομίζω πως λίγο αργότερα τον βλέπουμε να μετακινεί τους μπερντέδες γλυστρώντας τους πάνω στο μπράτσο, προφανώς γιατί το δέσιμο έγινε αρχικά στο περίπου της τελικής θέσης. Μάλιστα, φαντάζομαι ότι αν το “περίπου” είναι προς τα στριφτάρια, με το που θα έρθει ο μπερντές στη σωστή θέση θα σφίξει κιόλας, αφού κατεβαίνοντας προς το σκάφος η διατομή του μπράτσου μεγαλώνει.
Αυτό σκέφτηκα κι εγώ όταν το είδα, γιατί πρίν ένα χρόνο σε συζήτηση με έναν οργανοποιό σε εισαγωγικά ερασιτέχνη, μου είχε πεί πόσο δύσκολα στο μαθαίνει κάποιος αυτό. Επικρατεί κάτι σαν μυστήριο.
Φοβερό βίντεο! Σαν ταξίδι στο χρόνο!
Δεν ξέρω αν στην Ελλάδα φτιάχνει κανείς έτσι πια τα ταμπουρομπουζουκοειδή όργανα. Όργανα όμως που έχουν την αντίστοιχη θέση όπως στην Τουρκία τα σάζια, π.χ. λύρες, τουμπάκια, νταούλια, κεμεντζέδες, πνευστά, και σ’ εμάς σήμερα συνηθίζεται (ακόμη) να τα φτιάχνει ο ίδιος ο παίχτης. Όταν συμβαίνει αυτό, τότε:
α) συχνά ακολουθούνται οι πατροπαράδοτες μέθοδοι με τα στοιχειώδη εργαλεία. Τα σύγχρονα εργαλεία και εργαστήρια είναι για να βγάζουν πολλά όργανα σε ρυθμούς που να μπορεί ο μάστορας να κερδίζει τα προς το ζην, ενώ ο λυράρης / σαζίστας / ζουρνατζής που φτιάχνει μόνος του το όργανο δεν έχει τέτοια ζητούμενα.
β) τα τυχόν προβλήματα δεν προλαμβάνονται τόσο όσο θεραπεύονται όταν προκύψουν. Ο επαγγελματίας μάστορας, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα σου δώσει ένα όργανο λειτουργικό, που να μην κολλάν λ.χ. τα κλειδιά στο κούρδισμα. Ο οργανοπαίχτης που φτιάχνει μόνος του το όργανο δεν ενδιαφέρεται τόσο για την πρόληψη. Αφού μόνος του το έφτιαξε, αν και όταν κολλήσουν τα κλειδιά ξέρει να τα διορθώσει.
Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις τσαμπούνες, που έχω προσωπική πείρα, φτιάχνονται αποκλειστικά μ’ αυτή τη λογική. Όποιος απλώς αγοράσει μια τσαμπούνα όπως αγοράζει ένα μπουζούκι, μοιραία αναγκάζεται στην πορεία να γίνει και λίγο κατασκευαστής, ή έστω επισκευαστής. Ενώ ο μπουζουξής αρκεί να ξέρει να περνάει χορδές: για όλα τα υπόλοιπα έχει χωρίσει τις αρμοδιότητες μεταξύ του μάστορα και του εαυτού του.
Το μέγεθος είναι κανονικό. Δεν είναι μινιατούρα μεγάλου σαζιού, είναι σάζι μικρομεσαίου «μοντέλου». Υπάρχουν και μικρότερα, και διάφορες σκάλες μεγαλύτερα.
Για τους μπερντέδες ισχύουν αυτά που λέει ο Νίκος Π.: τους σφίγγει εκεί που σφίγγουν καλά, ανεξαρτήτως τόνου, και μετά τους μετακινεί («κουρδίζει») με το αφτί. Νομίζω ότι πάντα έτσι γίνεται, ακόμη και στα οργανωμένα εργαστήρια.
Ρε παιδιά, το βίντεο έχει ετεροχρονισμένο ήχο ή φταίει η σύνδεσή μου;
Εδώ ο άνθρωπος επίσης παίζει και τραγουδάει. Και στην αρχή προλαβαίνουμε μιά ματιά στον τοίχο του εργαστηρίου του.
Επειδη το παίξιμο του ανθρώπου αυτού μου άρεσε , έκανα μιά μικρή έρευνα στο διαδύκτιο με τα λιγα αγγλικά μου. Φαίνεται λοιπόν οτι ο άνθρωπος αυτός , είναι(ήταν 
από τους σημαντικότερους μουσικούς σ’αυτό το όργανο:Ramazan Gungor. Μπορεί κάποιος με ευχέρεια να το έλέγξει;
Καλημέρα, ο Ramazan Gungor ήταν μουσικός - οργανοπαίκτης μπαγλαμά της λαϊκής μουσικής όπως λέμε της Τουρκίας. Τα είδη του μπαγλαμά ποικίλουν.Απο τον πιο μικρό την Cura, μέχρι το “ντιβάνι” το μεγαλύτερο. Ο Gungor ήταν γνωστός για το είδος μπαγλαμά που έπαιζε στην περιοχή του Τεκέ.(δε γνωρίζω το όνομά του) Η τεχνική του απ’ οτι θα είδατε, εξακολουθεί να είναι το παίξιμο με τα δάκτυλα, χωρίς πένα, κάτι που κρατάει αιώνες νομίζω πίσω.
Πέθανε το 2004.
Κυκλοφορεί κι ένας δίσκος του.
Καλημέρα
Ψάχνοντας για τον Ramazan Gungor μπορεί κανείς να βρει πολλά
ταινιάκια στο ίδιο είδος.
Όπως αυτό το ζεϊμπέκικο λχ, χωρίς τον Ramazan Gungor αυτή τη φορά:
Για να συνεννοούμαστε: οι Τούρκοι λένε μπαγλαμά αυτό που εμείς λέμε σάζι. Είναι γενική κατηγορία, με πολλά μεγέθη. Το ότι εμείς λέμε μπαγλαμά το πιο μικρό μπουζουκοειδές, δεν πρέπει να μας μπερδεύει. Το cura διαβάζεται τζουρά και σημαίνει το πιο μικρό σαζάκι (ενώ σ’ εμάς σημαίνει το μεσαίο μπουζουκοειδές).
(Η ονοματολογία του Νίκου Φ. είναι ακριβής. Δε διορθώνω, διευκρινίζω.)
Και με μονές χορδές!
Αυτό είναι και το Üç telli saz που βλέπω σε ταινιάκια όπου παίζουν μπαγλαμά σαν του Ramazan Gungor;
Üç telli (είναι το “ικετέλι” που ακούγεται και σε κάποια τραγούδια σαν επιφώνημα;;;), θα πει μονόχορδο, όπως τσιφτετέλι θα πει (νομίζω) διπλόχορδο, άραγε;
Νομίζω πως ικιτέλι σημαίνει επίσης διπλόχορδο. Δεν ξέρω τούρκικα: σε μια άγνωστη γλώσσα δεν είναι απίθανο παρόμοιες έννοιες να δηλώνονται με διαφορετικές λέξεις. Πάντως, αν δεν κάνω λάθος, υπήρχαν ελληνικά ταμπουροειδή, όχι διπλόχορδα αλλά δίχορδα (δύο μονές χορδές) που λέγονταν ικιτέλια ή κιντέλια. Τσιφτετέλι όντως σημαίνει διπλόχορδο, και αφορά σε μια συγκεκριμένη τεχνική παιξίματος βιολιού σε δύο χορδές ταυτόχρονα, που την ακούμε και από παλιούς (λ.χ. Σέμσης) αλλά και από σημερινούς (υπάρχουν ηχογραφήσεις από Λέσβο). Μ’ αυτή την τεχνική έπαιζαν κυρίως ταξίμια και τσιφτετέλια, γι’ αυτό και το όνομα γενικεύτηκε και δηλώνει και τον χορό. Αλλά παράλληλα υπάρχει και το τσιφτελί, δίχορδο (όχι διπλόχορδο) ταμπουροειδές της Αλβανίας.
[Για τα τούρκικα σάζια υπάρχουν δύο παράλληλες πραγματικότητες. Αφενός, σε κάθε τοπική παράδοση υπήρχε κάποια συγκεκριμένη παραλλαγή του οργάνου, με δικό της μέγεθος, αρμάτωμα, κούρδισμα, τεχνική, ρεπερτόριο και όνομα. Ο Ραμαζάν μού φαίνεται ότι εκπροσωπεί αυτή την πραγματικότητα, και κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν από τους τελευταίους εκπροσώπους της. Αφετέρου, η αναγόρευση του σαζιού σε «εθνικό όργανο», στο πλαίσιο της κεμαλικής αναζήτησης της τούρκικης εθνικής ταυτότητας, οδήγησε σε μια τυποποίηση, πιθανώς (προσωπική μου εικασία) κατά το πρότυπο της ευρωπαϊκής οικογένειας βιολί-βιόλα-βιολοντσέλο-κοντραμπάσο: το σάζι, όπως διδάσκεται στην οργανωμένη μουσική εκπαίδευση, είναι «ένα» όργανο, που βγαίνει σε διάφορα μεγέθη που το καθένα κουρδίζεται με όλους τους πιθανούς τρόπους, παίζεται με όλες τις πιθανές τεχνικές, και παίζει όλο το ρεπερτόριο. Κάτι ανάλογο έχει γίνει εδώ σ’ εμάς με τα μπουζουκοειδή: ο τζουράς και ο μπαγλαμάς είναι απλώς μικρά μπουζούκια, με το ίδιο κούρδισμα, άκρες μέσες την ίδια τεχνική, και αρκετά (αν και όχι απολύτως) σαφή όρια μεγέθους και μορφής. Ενώ παλιότερα δεν ήταν έτσι: ο Μάρκος στην αυτοβιογραφία του αναφέρει ότι οι μπαγλαμάδες ήταν σαφώς άλλο πράγμα από τα μπουζούκια, είχαν δικά τους κουρδίσματα και γενικά δικό τους «χαρακτήρα», ενώ τη λέξη «τζουράς» τη χρησιμοποιεί με τελείως διαφορετική έννοια από τη σημερινή.]
Όποιος γνωρίζει τούρκικα ας μας δώσει τα φώτα του σχετικά με το Üç telli, το iki telli και το çifte telli!
Λοιπόν:
1: bir (ένα) , για παράδειγμα το Μπιρ Αλλάχ του Παπαιωάννου που σημαίνει ένας Θεός
2: Iki (δύο) , από εκεί βγαίνει και το ικιτέλι που σημαίνει δύο χορδές (tel: χορδή)
3: Üç (τρία), προφέρεται Ουτς, αλλά το ου είναι το γαλλικό ü.
Çift είναι το ζευγάρι γενικά, λένε για παράδειγμα ότι αυτός ο άντρας και η γυναίκα είναι ωραίο ζευγάρι (çift)
Πιστεύω ότι το Çift και το Iki πρέπει να είναι το ίδιο πράγμα δηλαδή δύο διαφορετικές χορδές (ενδεχόμενα και διπλές όπως το μπουζούκι) διαφορετικής τονικότητας, εκτός εαν υπήρχε όργανο με μία μόνο διπλή χοδή στον ίδιο τόνο. Αυτό κατα τη γνώμη μου θα επρεπε να λέγεται tek telli, δηλαδή μονόχορδο.
Üç telli είναι το τρίχορδο. Κατά τη γνώμη μου δεν υπολογίζουν εάν σε μία τονικότητα έχουνε δύο ή τρείς χορδές με τον ίδιο τόνο, όπως ακριβώς στο μπουζούκι. Εμείς λέμε μπουζούκι τρίχορδο, παρόλο που στη πραγματικότιτα το όργανο έχει 6 χορδές.
Ετσι, ένα μακρυμάνικο τρίχορδο σάζι (uzun sap saz, tambura) έχει 3+2+3= 8 χορδές ενώ ένα κοντομάνικο τρίχορδο σάζι (kısa sap saz, bağlama) έχει 2+2+3=7 χορδές.
uzun, μακρύ
kısa κοντό
sap μανίκι
Οσο για τις ονομασίες είθισται πλέον να λένε μπαγλαμά και το μακρυμάνικο και το κοντομάνικο. Αλλά το μακρυμάνικο ένας δάσκαλος θα σας πει ότι η ονομασία του είναι ταμπουρά, παρόλο που ο ίδιος το λεει μπαγλαμά…
Το πιο ωραίο βέβαια είναι το 4, dört που προφέρεται περίπου σαν ντόρτ. Τα ντόρτια σας θυμίζουν τίποτα;
Σωστός! Ένα τέτοιο έχω σπίτι,δώρο φερμένο εξ’ ανατολάς, αλλά δεν έχω κάνει ακόμα τον κόπο να το ψάξω πιο σοβαρά σαν όργανο.
Συμφωνώ με τον Διονύση, μόνο να διευκρινίσω ότι το Çift telli ή Iki telli σημαίνει μικρό ταμπουροειδές όργανο με δύο μονές χορδές, διαφορετικά κουρδισμένες αναμεταξύ τους, όχι 2 ζευγάρια χορδών.
Παράδειγμα: http://www.theodorakis.name/pop_up/00040.html
Όπως και το Üç telli είναι όργανο με τρεις μονές χορδές διαφορετικά κουρδισμένες αναμεταξύ τους.
Σήμερα συγγενικά όργανα με διπλές και τριπλές χορδές καθιερώθηκαν πια με άλλες ονομασίες.
Ωραία διευκρίνηση Τάσο. Αρα λοιπόν Çift telli ή Iki telli και Üç telli είναι όνομα και πράμα! Οσα λές τόσα έχεις!!
Δηλαδή υπάρχει κάποιο είδος σαζιού που ονομάζεται «τρίχορδο», παρόλο που τα περισσότερα σάζια είναι τρίχορδα! Πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία. Προφανώς δείχνει ότι το συγκεκριμένο όργανο προέρχεται από μια παράδοση όπου δεν υπήρχαν άλλα παρόμοια όργανα, και άρα δε γινόταν σύγχυση τύπου «ποιο απ’ όλα τα τρίχορδα εννοείς;».