Σε μια εκπομπή του ΡΙΚ είχαν ένα γέρο που τραγουδούσε παραδοσιακά και ανάμεσα στα άλλα είπε το εξής “τταπαχανιώτικο”:
Καλώς ήρταμεν τζι ήβραμεν την τράπεζα στημένην
τζιαι τζιείνη που την έστησεν άξια προκομμένη
Από την προφορά τταπαχανιώτικο υποθέτω ότι η λέξη μπήκε στα κυπριακά από τα τούρκικα και όχι μέσω Ελλάδας ή Σμύρνης (οπότε θα ήταν με μονό τ, και ίσως με μπ)
//youtu.be/http://www.youtube.com/watch?v=W7uIRW_OkcE
Από την αρχή της συζήτησης, προ τριετίας, απομονώνω ένα ερώτημα που είχε μείνει μετέωρο:
Δε θα υποστηρίξω ούτε τη σμυρναίικη ούτε τη μη σμυρναίικη καταγωγή αυτών των σκοπών. Πρέπει όμως να πούμε ότι στην ερώτηση «μήπως υπάρχουν κι αλλού» η απάντηση είναι ναι. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι βέβαια ο Χαλεπιανός, που η ευρεία κυκλοφορία του δεν είναι κάτι άγνωστο. Ταυτίζεται με το μικρασιάτικο «Σαν πας στα ξένα», με τον κασιώτικο σκοπό «του Εμμανουήλ», στη Σίφνο το παίζουν σε εφτάσημο ρυθμό καλαματιανού, στην Κύπρο το έχω βρει δισκογραφημένο με τίτλο «Τα μελαχροινά» κ.ά.
Υπάρχει ακόμη το Μερακλήδικο πουλί, που το τραγουδάνε στην Κω ως σκοπό «Της Κορδελιάστρας», ενώ παρουσιάζει ανησυχητικές ομοιότητες και με τον νισύργικο σκοπό του Φραντζή («Πάρε Φραντζή τη λύρα σου» ή «Άντε να ρεμπελέψουμε»).
Ανησυχητική επίσης είναι η ομοιότητα (όχι μέχρι ταυτίσεως) του Βαριού Ρεθεμνιώτικου («Δακρύζω με παράπονο») με την «Άπονη Ξανθιά» («Δε με σκοτώνεις»), πάλι της διπλανής Κάσου. Επίσης, η οργανική εισαγωγή του Βαριού Ρεθεμνιώτικου είναι βεβαίως η ίδια με του Μανώλη Χασικλή (άσχετο αλλά μιας και τα μαζεύουμε τώρα εδώ…).
Για την κρητική εκδοχή του Αμάν Ντόκτορ έχουμε ξανασυζητήσει εδώ.
Υπάρχει ακόμη ο σκοπός «Τα δάκρυα», που πιστεύω ότι παρά τις εξωτερικές διαφορές κατά βάθος ταυτίζεται με το «Εγέρασα και πέρασα» από το πολύ απομακρυσμένο Κιούπκιοϊ (σημερινή Πρώτη) Σερρών. (Το βίντεο και οι πληροφορίες είναι άλλα αντ’ άλλων -παίζει το ελληνικό συγκρότημα Εμπειροτέχνες).
Και κάτι άλλο, μια απορία:
Το «Όσο βαρούν τα σίδερα», γιατί το θεωρούμε ίδια κατηγορία με τα υπόλοιπα; Είναι τελείως διαφορετικό τραγούδι. Δεν έχει την περίτεχνη επεξεργασία όλων των άλλων, είναι ένας εντελώς δημοτικότροπος μίνιμαλ σκοπός των 4 ουσιαστικά νοτών και των άπειρων επαναλήψεων. Νομίζω ότι η κατάταξή του ακολουθεί εντελώς δισκογραφικά κριτήρια: Φουσταλιέρης, Μπαξεβάνης, άρα ταμπαχανιώτικο.
Κι ο σκοπός του “Παραπονιάρη” φαίνεται ότι είναι γνωστός στα 12νησα.
(Μια επισημανσούλα: Η εκδοχή του Χαλεπιανού που παίζεται στη Σίφνο είναι προέλευσης Μήλου-Κιμώλου. Οι οργανοπαίκτες στη συγκεκριμένη εκτέλεση είναι Σιφνιοί.)
Ταμπαχανιώτικος ονομάζεται και εδώ στην Χαλκιδική ένας οργανικός σκοπός που τον χορεύουν συρτό, εξαιρετικά δημοφιλής. Χορός για μερακλήδες.
Μόλις άκουσα στη εκπομπή “Αλάτι της γής” την άποψη, οτι τα ταμπαχανιώτικα δεν κατάγονται τόσο απο την Σμύρνη, αλλά απο την Μεσόγειο - Βόρεια Αφρική, γενικά τόνιζε ο ομιλιτής της ανδαλουσιανή-μεσογειακή καταγωγή τους. Ειδικά στην μουσική.
Το είδα και εγώ και μου έκανε εντύπωση αυτή η άποψη γιατί πρώτη φορά την άκουσα. Πάντως ο κύριος που το ισχυριζόταν δεν έλεγε ότι τα τραγούδια δεν έχουν ανατολίτικη καταγωγή αλλά ότι ο δρόμος που ήρθαν στην Κρήτη ήταν μέσω της Δύσης. Ενδιαφέρον άποψη για ψάξιμο.
Κάτι ανάλογο με την (κατά τα άλλα πολύ περίεργη) άποψη αυτή για τα τραγούδια, φαίνεται να συνέβη όντως, με την διάδοση του λαούτου. Είναι αποδεδειγμένο ότι το όργανο αυτό, που το όνομά του προδίδει την αραβική του καταγωγή, ήρθε στην Ευρώπη μέσω Αφρικής, παρακολουθώντας την επέκταση των Αράβων στις χώρες του Μαγκρέμπ και τελικά στην Ισπανία. Μάλιστα, εξελίχθηκε στην Ευρώπη χωρίς αραβική πλέον επίδραση και έχουμε λαούτο αναγεννησιακό, μπαρόκ κλπ. Είναι πολύ πιθανό να προχώρησε και νοτιοανατολικότερα, να ήρθε στην Ελλάδα δηλαδή μέσω Ευρώπης και μάλιστα δια θαλάσσης, αφού δεν βλέπουμε να πέρασε και να έμεινε σε άλλες βαλκανικές χώρες. Από αυτά, όμως, μέχρι το σημείο να ισχυριζόμαστε ότι τα “ταμπαχανιώτικα” (είναι σαφές ότι ο όρος είναι νεωτεριστικός) έχουν ανδαλουσιανή καταγωγή υπάρχει μεγάλη απόσταση. Φλαμένκο στην Κρήτη, δηλαδή;
Το κούρδισμα του αναγεννησιακού λαούτου όμως ήταν σχεδόν σαν της κιθάρας. Το σημερινό λαούτο είναι πιο πολύ σαν μεγάλο σάζι με επιπλέον ζευγάρι χορδών και πιο μεγάλο σώμα, για να μπορεί να συνοδεύσει βιολί.
Υπάρχει αυτό το ρουμάνικο όργανο
Το ελληνικό λαούτο, τουλάχιστον κατά μία άποψη, θεωρειται υβρίδιο μεταξύ των μακρυμάνικων λαούτων (ταμπουράδων) και των κατεξοχήν λαούτων:
Αυτή η παράγραφος τεκμηριώνεται από μαρτυρίες; Π.χ. δέχομαι ότι πήγαιναν σε ωδεία και μάθαιναν τα συγκεκριμένα όργανα με ασκήσεις και ρεπερτόριο για αρχάριους και μπορεί να έπαιζαν και κανένα ντουέτο στη συναυλία του ωδείου μια φορά το χρόνο, ή να συμμετείχαν σε κάποιο πιο μεγάλο «εκπαιδευτικό» σύνολο π.χ. μαντολινάτα, αυτό εννοούμε μουσική δωματίου; Γιατί για μένα υπονοεί τρίο, κουαρτέττο κλπ, με το σοβαρό τους κλασσικό ρεπερτόριο. Οι ελληνικές παρτιτούρες ήταν κυρίως «δημώδη», αθηναϊκό τραγούδι/καντάδα κλπ.
Αυτά εδώ τα έχεις υπόψη σου Στέλιο; Ίσως δίνουν απαντήσεις:
https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=225030&return_url
https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=225031&return_url
Αγησίλαος Αλυγιζάκης, Η μουσική οδύσσεια του βιολιού στο Μεγάλο Κάστρο (1880-2000+) (2011) και Όπερες, μαντολινάτες και καντάδες, βαλς και συρτός στα παλιά Χανιά (2018).
Το πρώτο το έχω και μπορώ να ρίξω μια ματιά αργότερα…
Ευχαριστώ, δεν τα ήξερα, ειδικά το δεύτερο με βάζει σε πειρασμό 
Έψαξα στο aerakis.net που έχει κάτι άλλα βιβλία και cd που με ενδιαφέρουν αλλά έχει μόνο δυο βιβλία του Αλυγιζάκη για κρητικούς χορούς. Είναι κρητική ιδιωτική έκδοση, δεν υπάρχει περίπτωση να τα βρω από βιβλιοπωλείο εκτός Κρήτης;
Είμαι ο τελευταίος που θα ήξερε να σ’ το πει αυτό. Στο Μεγάλο Κάστρο ζω, και εδώ το αγόρασα (σε γενικό βιβλιοπωλείο). Το αν βρίσκεται και αλλού δεν είχε χρειαστεί μέχρι τώρα να το κοιτάξω! 
(Παρεμπιπτόντως, το όνομα είναι Αλιγιζάκης. Λάθος το έγραψα με ύψιλον.)
Αντιγράφω από την Αύρα Ξεπαπαδάκου, στο βιβλίο Music in Greek salons of the 19th century που διαβάζω τώρα:
in Greek salons of the 19th century, the ultimate salon music repertoire of central Europe, the Lied and instrumental chamber music were relatively uncommon. Instead, during the last decades, it was music for the light musical theatre, i.e. the juicy hits of the French operettas, and, even later, the hits of Greek operetta and revue, as far as decency permitted, that captured public taste.
Το βιβλίο του Αλιγιζάκη είναι διαθέσιμο σε βιβλιοπωλεία, σου στέλνω π.μ.
Πάντως, επειδή το έχω και εγώ, μπορώ να βοηθήσω, αν κάτι συγκεκριμένο αναζητείς.
Ευχαριστώ και δημόσια!
Λοιπόν, από τις παλιές ελληνικές εκδόσεις για κιθάρα, των αρχών του 20ου αιώνα υπάρχουν κάποια σολίστικα κομμάτια της φιλολογίας του οργάνου, σονατίνες Καρκάσσι και Καρούλλι αλλά από κει και πέρα κυρίως βλέπουμε συλλογές πολυσυλλεκτικές, με δημώδη, καντάδες, τραγούδια από οπερέττες κλπ. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, η ευρωπαϊκή μουσική που ενδιαφέρει και τον εκδότη και προφανώς τους πελάτες, είναι η όπερα και οι χοροί: βαλς, πόλκες κλπ. Υπάρχει και κανένας Μπραμς, Σούμπερτ, Σοπέν για δείγμα αλλά η έμφαση είναι στην όπερα. Και από άλλες πηγές, π.χ. τη διατριβή της Αγγελικής Κουφού για το ταγκό, θυμάμαι ότι σε συναυλία της ορχήστρας του Eduardo Bianco στην Αθήνα, όταν παίζει ένα σόλο ο κιθαρίστας Πετορόσσι, παίζει μια διασκευή από την Cavalleria Rusticana. Και στις μεθόδους, υπάρχει η «κλασική» μέθοδος Καρούλλι και οι ελληνικές μεθόδοι με έμφαση στους ευρωπαϊκούς και ελληνικούς χορούς.
Και από το βιβλίο της Ξεπαπαδάκου αυτό συμπεραίνω, ότι ήδη στα Επτάνησα πριν την Ένωση η ευρωπαϊκή μουσική που τους ενδιαφέρει είναι κυρίως η ιταλική όπερα που την βλέπουν στο θέατρο και την αναπαράγουν στο σαλόνι, και το ίδιο συμβαίνει και στην Αθήνα, όπερα σε διασκευές, ποτ πουρί κλπ και χορευτική μουσική, και προς το τέλος του αιώνα η οπερέττα.
Οπότε το ερώτημα είναι, στα κρητικά σαλόνια συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, παίζονται μελωδίες από όπερες και χορευτικά κομμάτια; Ή υπάρχει μια πιο γερμανοτραφής τάση με κουαρτέττα, σονάτες κλπ;
για ολα τα “ανωτέρω λεχθέντα”, για την Αστική Μουσική της Κρήτης και φυσικά και τα Ταμπαχανιώτικα, στο γνωστό άρθρο των
Ρηγινιωτη-Βασιλακη,
με πολλές φωτογραφίες και ενημερωμένα link για τα μουσικά παραδείγματα.