[FONT=Trebuchet MS]Αναρωτιέμαι εδώ και κάποιο καιρό για την επίδραση που μπορεί να έχει μια πλευρά του τρόπου ζωής των Μπεκτασήδων με εκείνους τους Ρεμπέτες που κάνανε ναργιλέ
Και εξηγούμαι:
-Ο τόπος συνάθροισης έχει το ίδιο όνομα: Τεκές. Βέβαια για τους Μπεκτασήδες είναι το μοναστήρι, για τους ρεμπέτες είναι το μέρος που πίνουν τον ναργιλέ τους.
-Στο μάγκα που έρχεται στον τεκέ του αποδίδεται συχνά ο χαρακτηρισμός “Δερβίσης”.
«Δερβισόμαγκα» στον Αλανιάρη, «Δερβίση» στον Δερβίση, «Δερβισάκι» στο Εφουμέρναμʼ ένα βράδι. Δερβίσης είναι ένας βαθμός ιεραρχίας στους Μπεκτασήδες.
-Η παρουσία τρίχορδου είναι κοινή και απαραίτητη σε αυτές τις συνάξεις. Βέβαια οι μπεκτασήδες χρησιμοποιούν και άλλα μουσικά όργανα όπως το νέυ.
-Η σύναξη καθεαυτή. Εχει μια μορφή ιεροτελεστίας. Με συγκεκριμένα βήματα, με συγκεκριμένους κανόνες. Παρόλο που το αντικείμενο της σύναξης είναι διαφορετικό.
Αυτά τα κοινά με δεδομένο ότι:
-Τα αλισβερίσια μεταξύ Μπεκτασήδων και χριστιανών ήταν πολύ συχνά, και με βάση αυτά που γνωρίζω οι Χριστιανοί είχαν σε εκτίμηση και σεβόντουσαν τους Μπεκτασήδες. Οι τεκέδες τους ήταν πάντα ανοιχτοί στους Χριστιανούς. Στη Θεσσαλονίκη δε, στο βιβλίο του Βασίλη Δημητριάδη αναφέρεται ότι είχε πάνω από 20 (όχι μόνο Μπεκτασήδων αλλά και άλλους).
-Συνήθως όσοι Χριστιανοί άλλαζαν την πίστη τους είτε εθελοντικά είτε βίαια γινότανε Μπεκτασήδες . Ο εξισλαμισμός στα Βαλκάνια έγινε κυρίως μέσα από τους τεκέδες των Μπεκτασήδων.
Μήπως κάποιος γνωρίζει ένα σύγγραμμα ή έχει κάποιες πληροφορίες γιʼ αυτή τη σχέση;
Μπορεί να θεμελιωθεί μια τέτοια σχέση ή είναι μικρής σημασίας;
Είναι μια σειρά από συμπτώσεις ή κάτι βαθύτερο;
[/FONT]
Αγαπητέ Διονύση, σχεδόν όλα τα ερωτήματα που θέτεις έχουν απασχολήσει και άλλους (και εμένα), μάλιστα κάποιος από αυτούς έγραψε και πολυσέλιδο βιβλίο: Βλαδίμηρος Μιρμίρογλου, Οι Δερβίσσαι, εκδόσεις Εκάτη, Αθήνα (χρονολόγηση δεν βρήκα, ούτε ISBN). Σου το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Θα διαπιστώσεις ότι τα περισσότερα από τα ερωτήματά σου απαντώνται θετικά. Υπήρχε μεγάλη αλληλοεκτίμηση μεταξύ Δερβίσηδων και Χριστιανών. Μάλιστα, στο βιβλίο του Μαζάουερ «Θεσσαλονίκη, η πόλη των φαντασμάτων» αναφέρεται το συγκινητικότατο συμβάν όπου, κατά τη διάρκεια εκσκαφών για ανοικοδόμηση σε χώρο όπου υπήρχε μεγάλος και δημοφιλής Τεκές (μοναστήρι Μπεκτασήδων) η μπουλντόζα χάλασε τον τάφο ενός φημισμένου δερβίση. Ένας Ελληνορθόδοξος παπάς φρόντισε για τη συλλογή και αξιοπρεπή διάθεση των οστών, σύμφωνα με το Ισλαμικό δόγμα.
Ο Frederick Hasluck από τους σκαπανείς της κλασικής αρχαιολογίας βρέθηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα και στη σύντομη ζωή του (πέθανε 42 χρόνων) πρόλαβε να ανοίξει ένα μεγάλο δρόμο. Περιοδεύοντας στην Ελλάδα και στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανακάλυψε πως η μακρόχρονη συνύπαρξη της Ορθοδοξίας και του Ισλάμ είχε οδηγήσει σε απρόσμενες αλληλεπιδράσεις και προσμίξεις στοιχείων της μιας θρησκείας με την άλλη. Και επίσης διαπίστωσε πως αυτή η αλληλεπίδραση ενοχλούσε κατ’ εξοχήν τις επίσημες ορθοδοξίες, χριστιανική και μουσουλμανική.
Αναζητώντας το πώς επιβλήθηκαν στο οθωμανικό μωσαϊκό οι νεότερες θρησκείες στις παλαιότερες, ο Hasluck θα μελετήσει τον μπεκτασισμό και θα εντυπωσιαστεί: «Από όσα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, σε όσες περιπτώσεις ο μπεκτασισμός έχει κερδίσει έδαφος σε βάρος του χριστιανισμού, η μετάβαση αυτή έχει ολοκληρωθεί χωρίς βία ή με διαδικασίες ανάλογες προς τις γνωστές στον αρχαίο κόσμο ως “υποδοχή” του νέου θεού από τον παλιό ή απλώς με την ταύτιση των δύο προσωπικοτήτων».
Ο Βρετανός περιηγητής θα ανακαλύψει έκπληκτος πως σε πολλούς μπεκτασίδικους τεκέδες στις μεγάλες γιορτές συμμετείχαν (και) χριστιανοί και το αντίστροφο. Η αξία του τεκέ είναι λοιπόν διπλή: Και ως σημείο αυτής της μοναδικής συνάντησης δύο θρησκειών, αλλά και διότι τα ίχνη του χαράχτηκαν έξι αιώνες πριν και -έκτοτε- ξαναχαράζονται ανάλογα με τις γεωπολιτικές συνθήκες.
Οι μπεκτασήδες χαρακτηρίζονται από την ανεκτικότητά τους και την έλλειψη δογματισμού απέναντι στις άλλες θρησκείες. Είναι πιο κοντά στον χριστιανισμό με πολλά κοινά σημεία, πρακτικής και δόγματος. Ετσι, ο μπεκτασισμός αποτελούσε τη θρησκεία των γενιτσάρων, με στόχο τον ευκολότερο προσεταιρισμό των χριστιανών των Βαλκανίων και της Μ. Ανατολής.
Ηδη πριν από την Ελληνική Επανάσταση οι μπεκτασήδες θεωρούνταν από την πλειονότητα των μουσουλμάνων (είτε από σουνίτες είτε από σιίτες) ως άθεοι!
Η αυτονόμηση μεγάλων περιοχών εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετέφερε το κέντρο του βαλκανικού μπεκτασισμού στην Αλβανία. Οι ανώτεροι ιερείς ήταν συνήθως Αλβανοί. Αυτοί διόριζαν τους «μπάμπα» στους τεκέδες. Ο πατέρας του Αλβανού ήρωα Σκεντέρμπεη, αλλά και ο ίδιος ο Γκεόργκ Καστριότ άλλαξαν δύο φορές τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, ενώ ο ήρωας φαίνεται να προσηλυτίστηκε στον μπεκτασισμό κατά τη διάρκεια της θητείας του στους γενίτσαρους. Αυτός όμως που έδωσε μεγάλη ώθηση στον μπεκτασισμό στη σημερινή ελληνική επικράτεια ήταν ο μουσουλμάνος Βοναπάρτης, ο Αλή Πασάς. Ακόμη και σήμερα είναι διάχυτη στην Ηπειρο και στη Θεσσαλία η αντίληψη πως οι περισσότεροι τεκέδες ιδρύθηκαν από τον Αλή για καθαρά πολιτικούς λόγους. Ηταν μια θρησκεία ανεκτική που διευκόλυνε τη συμβίωση των υπηκόων του φιλόδοξου πασά. Ο ίδιος φρόντισε να τους προικίσει με μεγάλες εκτάσεις και εισοδήματα.
Frederick Hasluck «Χριστιανισμός και Ισλάμ την εποχή των Σουλτάνων» Αθήνα 2003, εκδ. Εκάτη (δύο τόμοι).
Από βιβλιογραφία, ξεκινάμε από δυο ελληνικά βιβλία, τα οποία αναφέρονται σε μπεκτασικούς τεκέδες που υπήρχαν στη χώρα μας:
Ανδρ. Καρκαβίτσα, “Ο τεκές των Μπεκτασήδων”, εκδ. Γαβριηλίδη.
Παν. Τσιακουμή «Ο τεκκές των Μπεκτασήδων στο Ιρένι Φαρσάλων», Λάρισα 2000
Και ξένη βιβλιογραφιά:
G. Brown, The Dervishes or Oriental Spiritualism, London 1868
Besim Atalay, Bektaşilik ve Edebiyatı,. İstanbul, 1340
Muhammed Seyfeddin Ibn Zulfikari Derviş Ali; Bektaşi İkrar Ayini, Kalan Publishing, (Translated from Ottoman Turkish by Mahir Ünsal Eriş), Ankara, 2007 (Turkish)
[LEFT]Κρήνη στον τεκέ των Δερβίσηδων (Mevlevi hane tekkesi) έξω από τα δυτικά τείχη Θεσσαλονίκη 1900 - 1917. Δήμος Θεσσαλονίκης. Γ. Μουτσόπουλος. Εκδ. Μ. Μόλχο[/LEFT]
Εγώ πιστεύω πως είναι ο ηγούμενος του μοναστηριού.
<<…
Όπως οι Έλληνες έχωμεν τα μοναστήρια και οι Τουρκαλβανοί έχουν τους τεκέδες. Μας εδέχθη ο [b]ηγούμενος/b, ένας γλυκύτατος γέρων, με τους μοναχούς του, ο Φασίτ Μεχμέτ. Είναι μία αίρεσις μουσουλμανική, η των Μπεχτασήδων (Δερβίσηδων) λεγομένη. Αφανάτιστοι, πράοι, φιλάνθρωποι. Φορούν επιμήκεις λευκές πουκαμίσες και ένα κυλινδρικό καλυμαύκι με χρωματιστές ταινίες μεταξωτές. Ο γέρων ηγούμενος ωμιλούσε πέντε-έξ γλώσσες: τουρκικά, αλβανικά, βουλγαρικά, σερβικά, ρουμανικά και ολίγον την ελληνικήν. Φαντάζεσθε τι επιδρομαί έγιναν εκείθεν διά μέσου των αιώνων, διά να ομιλή ο αγράμματος, αλλά άκακος γέρων ηγούμενος, τόσες γλώσσες. Εις τον περίβολον της πλουσίας άλλως μονής είδομεν αιωνόβιον πανύψηλον και πολύκλαδον δένδρον, τον κορμόν του οποίου αμφιβάλλω αν θα αγκαλιάζουν έξ άνδρες. Κάτι το υπερφυσικόν. Ο Τεκές ήτο σημαιοστόλιστος και η Ελληνική σημαία ήτο δίπλα εις την Αλβανικήν, μέσω των άλλων σημαιών των Βαλκανικών Κρατών. Μας εξήγησε την ιστορίαν του Τεκέ, ιδρυθέντος τω 1796 υπό του Μπαμπά Μίμη και τα της ιδρύσεως του Τάγματος των Μπεκτασήδων υπό του σεϊχη Χατζή Μπεκτάς επί σουλτάνου Οσμάν παρά την Αμάσειαν. Οι Μπεκτασήδες διακρίνονται διά το φιλελεύθερον πνεύμα της θρησκείας των, την προς τους Χριστιανούς ανοχήν και το φιλόξενον αυτών. Κέντρον αυτών είναι η εν Καππαδοκία κωμόπολις Κιρ Σεϊρ, ένθα υπάρχει μέγα μοναστήριον αυτών και ξενών διά τους οδοιπόρους. Εις το Τάγμα τούτο εκαυχάτο ότι ανήκε και ο Αλή πασσάς των Ιωαννίνων. Τεκέδες Μπεκτασήδων είναι εις την Αλβανίαν αρκετοί και δύο πλησίον του Αργυροκάστρου…>>
Γ.Π. Παρασκευόπουλου “Η Μεγάλη Ελλάς Περιηγήσεις ανά την Ρωσσίαν, Ρουμανίαν, Βουλγαρίαν, Σερβίαν, Τουρκίαν, Μακεδονίαν” 1898.
Ιδρυτής του τάγματος των ήταν ο Σεγιτ Μουχαμέτ Μπεκτάς. Γεννήθηκε το 645 έτος Εγείρας (σωτηριον ετος 1247) .Οι Μπεκτασσιδες συνδέονται μεταξύ τους με στενούς δεσμούς αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Δεν αποφεύγουν καμία θυσία προκειμένου να μην αποκαλύψουν τα μυστικά τους. Πολλοί έδωσαν τα κεφάλια τους για να μη δώσουν τα μυστικά τους. Οι γυναίκες γίνονταν ελεύθερα δεκτές στον Μπεκτασσισμό .Εδω είναι ένα σημείο που αξίζει προσοχής. Απαγορευόταν το διαζύγιο, εφ΄οσον δεν υπήρχε ηθικό θέμα, μοιχεία πχ. Σε εποχή πολυγαμίας οι Μπεκτασσίδες δε μπορούσαν ,όποτε ήθελαν να χωρίζουν τις συζύγους των.