Συζήτηση για το λήμμα ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙ

Κατά πάσα πιθανότητα ήταν κάτι σας μοτίβο:
«στου χ, ψ, την αυλή
σκοτώσαν ένα χασικλή»

και το προσάρμοζαν ανάλογα: άλλοτε ήταν η αυλή του Ζουάνου, άλλοτε του Μπεζεστένη, άλλοτε του Μπαρμπα-Γώγου κ.λπ.

Στο αρσενικό γένος φαίνεται να είναι το όνομα, «ο Μπεζεστένης» και ίσως είναι - και σ’ αυτή την περίπτωση, όπως και στην πιο πάνω ανάρτηση - ψευδώνυμο.

Όσο γι αυτό:
«…Ο Μάρκος Βαμβακάρης, λέει:
Ο πρώτος τεκές, έχω ακούσει, ήτανε του Ζουάνου του Καλοκαιρινού, τα λουτρά…»

Ζουάνος / Τζοάνος; Τι όνομα άραγε να είναι; Ιωάννης; Ή, κανονικό επώνυμο και το «Καλοκαιρινός» παρατσούκλι;

Και για «τα λουτρά» που αναφέρει ο Μάρκος, ποια εννοεί και πού ακριβώς ήταν;

Μήπως πρόκειταιι για τα «Λουτρά Παλαντζιάν» στην Ανάσταση, στο Κερατσίνι;

1 «Μου αρέσει»

Πιθανόν. Δεν έχω ξανακούσει τέτοιο όνομα, αλλά υπάρχουν επώνυμα Τζου(γ)ανάτος, Τζουγανάκης κλπ. Αλλά και η άλλη εκδοχή εξίσου πιθανή, να ήταν επώνυμο και να είχε και το παρατσούκλι Καλοκαιρινός (ή αντιστρόφως).

Ο διάσημος τεκετζής λεγόταν Τζοάνος. Η συνοικία της Δραπετσώνας συνοικία Καλοκαιρινού.

ΥΓ. Με αφορμή την Αυτοβιογραφία του Μάρκου, ένα σχόλιο. Από το 1973 που πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο μέχρι το 1978 που το έβγαλε ο Παπαζήσης πέρασαν 5 χρόνια. Μου κάνει εντύπωση λοιπόν: κανένα μάτι δεν έριξε μια δεύτερη ανάγνωση το 1978 ούτε και μετά; Όπως ακριβώς τυπώθηκε το 1973, με τα όποια λάθη και αβλεψίες, έτσι εξακολουθεί μέχρι σήμερα…

Εγώ έχω την έκδοση του 1978, η υπογραφή του Β. Βαμβακάρη φυσικά τυπωμένη, και την ανατύπωση της Ελευθεροτυπίας, με ακριβώς την ίδια πρώτη εσωτερική σελίδα (Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1978) και την ίδια τυπωμένη υπογραφή. Φυσικά, πρόκειται για φωτοανατύπωση.

Ο δρόμος που χωρίζει γεωγραφικά το Κερατσίνι, τη Δραπετσώνα και τον Πειραιά (Ταμπούρια) ονομάζεται Καλοκαιρινού. Ξεκινάει από τη Λεωφόρο Σαλαμίνος και καταλήγει στη μάντρα της ΚΟΠΗ. Απλά εάν παίζει ρόλο αυτό.
Δύο στενά δυτικότερα από τη μάντρα της ΚΟΠΗ, στα όρια Κερατσίνι - Δραπετσώνας είναι τα Λουτρά Παλαντζιάν. Μετά από πολλά χρόνια έχει γίνει καλλιτεχνικό σχολείο και μάλιστα πρότυπο.

3 «Μου αρέσει»

Προστέθηκαν οι στίχοι από το παραδοσιακό που αναφέραμε στο λήμμα: “μπεζεστένι”.

Προς το παρόν και μέχρι να βρεθούν νεότερα στοιχεία, δεν θα προστεθεί λήμμα
“μπεζεστένης”

4 «Μου αρέσει»

Ακόμα δε, υπάρχει το όνομα Τζοάνος στον Πειραιά, δεν είναι πρωτόγνωρο. Χρόνια στην Βασιλικών (πίσω από του Ρετσίνα), υπήρχε η γνωστή κλινοποιία “Τζοάνου”.

1 «Μου αρέσει»

Για επώνυμο δε φαίνεται παράξενο. Για μικρό σίγουρα είναι σπάνιο, αλλά θα μπορούσε πάντως να υπάρχει, ίσως κάπου τοπικά.

Αλλά αφού διευκρινίστηκε το θέμα με τον Καλοκαιρινό, μάλλον επώνυμο είναι.

Ναι επώνυμο ήθελα να πω πιο πάνω , όχι όνομα.

Το “Τζοάνος” είναι επώνυμο, όντως.

Το "Καλοκαιρινός", όμως, τι είναι; παρατσούκλι και αν ναι, γιατί να το χρησιμοποιήσει ο Μάρκος, τι νόημα είχε αυτή η συμπλήρωση, ο τεκές αυτός ήταν πασίγνωστος, δεν θα τον μπέρδευαν με κάποιον άλλο.

Ως προς την τοποθεσία αυτού του τεκέ, και αν ταυτίζεται με την οδό “Καλοκαιρινού”, ας βοηθήσουν όσοι γνωρίζουν καλύτερα τα του Πειραιά.

Γιατί σύμφωνα με μια πολύ αξιόπιστη πηγή:

“…εις τήν Πειραϊκήν έλειτούργει άπό τοΰ 1900 τό «πολυτελές καί συγχρονισμένο» χασισοποτεΐον τοΰ Τζοάνου όπου έσύχναζεν «καλός κόσμος»…”

https://www.policemagazine.gr/sites/default/files/pdf/ΑΠ_1961-12-01-0205.pdf [σελίδα 9951]

Η Πειραϊκή στην οποία - σύμφωνα με αυτή την πηγή - βρισκόταν ο τεκές του Τζοάνου, έχει σχέση με την οδό Καλοκαιρινού;

Ας δούμε το συγκεκριμένο παράθεμα από τα «ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» του 1961:

«Ήταν άκόμη τά πάμπολλα κακόφημα κέντρα, άφού είκοσι καί πλέον χασισοποτεία ηρίθμει η περιοχή της Πειραϊκής, μερικά τών οποίων σάς τά επαναφέρω ώσαύτως εις τήν μνήμην. Τό χασισοποτείον του Σερενάκη στήν περιοχή Δημοτικών σφαγείων. 'Ο ντεκές τής κυρά Ρήνης εις μίαν πάροδον τής όδού Κανελλοπούλου της Δραπετσώνας. Τό παρά τον "Αγιον Διονύσιον χασισοποτείον Σωτηράκη. Εις την ’Ακτήν Ξαβερίου τά χασισοποτεία τού Μπαρμπαλέξη. Εις τό χασισοποτείον τού Σάλωνα εις τήν περιοχήν Βούρλων, τό οποίον απεθανάτισεν ό μπαγλαμάς μέ τό κατωτέρω τετράστιχο:

«Θά πάω νά μαστουρωθώ

καί τή χαρά μου νάβρω

μεσ’ τον τεκέ τού Σάλωνα

πούχει τό φίνο μαύρο».

Τέλος εις τήν Πειραϊκήν έλειτούργει άπό τού 1900 τό «πολυτελές καί συγχρονισμένο» χασισοποτείον τού Τζοάνου όπου εσύχναζεν «καλός κόσμος».

Διαβάζουμε λοιπόν στην αρχή ότι θα κάνει λόγο για καμιά εικοσαριά τεκέδες που βρίσκονταν στην «περιοχή της Πειραϊκής». Δεν εννοεί δηλαδή την Πειραϊκή την ακτή που ξέρουμε μέχρι σήμερα και φτάνει μέχρι τη Σχολή Δοκίμων. Εννοεί γενικότερα την «πειραϊκή περιοχή», την περιοχή του Πειραιά. Και πράγματι περιγράφει, και σωστά, άλλον τεκέ να βρίσκεται στα Δημοτικά Σφαγεία, άλλον κοντά στη κεντρική οδό της Δραπετσώνας, την Κανελλοπούλου, άλλον κοντά στον Άγ. Διονύση, άλλο στου Ξαβερίου κλπ. Και τελειώνει με τον Τζοάνο (με το «εις την Πειραϊκήν» εννοείται το «περιοχήν» της αρχής του κειμένου του).

Ωστόσο, πέραν του περιοδικού της Αστυνομίας, οι ασφαλέστερες πηγές είναι πάντα νομίζω οι πηγές της εποχής. Σύμφωνα με αυτές, ο τεκές του Τζοάνου ήταν πλησίον του περίφημου πορνείου των Βούρλων (στη συνοικία Καλοκαιρινού, καθώς ανέφερε ο Μάρκος, αλλά οι επιμελητές φαίνεται του έφαγαν το «στου Καλοκαιρινού» και το άφησαν «του Καλοκαιρινού»):

«Χθες την νύκτα, παρά την συνοικίαν του Αγ. Διονυσίου εν Πειραιεί πλησίον των χαμαιτυπείων δύο χασισοπόται, ο Γ. Σκουλούδης και ο Δ. Πάτερος, αφού ερρόφησαν το μάγον χασίς, το οποίον τους εβύθισεν εις ηδυπαθή όνειρα εις το γνωστόν χασισοποτείον του Τζουάννου, νομίσαντες φανταστικώς ότι ήσαν αντερασταί κάποιου ουρί του παραδείσου των Βούρλων συνεπλάκησαν»

(ΕΜΠΡΟΣ, 22/10/1903)

«εις την απομεμακρυσμένην συνοικίαν του Αγ. Διονυσίου, το καταφύγιον των χασισοποτών και το κρησφύγετον των λωποδυτών, το Ουάιτ Τσάπελ του Πειραιώς, όπου τα πλησίον χασισοποτεία του Τζοάνου […]»

(ΣΚΡΙΠ, 5/1/1909)

1 «Μου αρέσει»

Σύμφωνα με το wikipedia για την Κοπή αναφέρονται τα εξής:

Θέση

Βορειοδυτικά: Κερατσίνι Βόρεια: Ταμπούρια Βορειοανατολικά: Ταμπούρια
Δυτικά: Κερατσίνι Κοπή Ανατολικά: Παπαστράτος
Νοτιοδυτικά: Δραπετσώνα Νότια: Βούρλα Νοτιοανατολικά: Παπαστράτος

Συνορεύει στα νότια με την Δραπετσώνα στην περιοχή της Πειραϊκής συνοικίας Βούρλα με όριο την Οδό Αναπαύσεως, στα δυτικά με το Κερατσίνι με όριο την Οδό Καλοκαιρινού, στα ανατολικά με την συνοικία του Πειραιά Παπαστράτος με όριο την Οδό Ψαρών και στα βόρεια με την συνοικία του Πειραιά Ταμπούρια με όριο την Οδό Αγχιάλου.

Κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα. Δεν ξέρω εάν βοηθάει κάπου και εάν η πηγή θεωρείται αξιόπιστη.

Η γειτονιά που πήρε το όνομά της από την ομώνυμη οδό αποτελούσε μια λίγο διαφορετική γειτονιά από τις υπόλοιπες του συνοικισμού.

Ήταν η γειτονιά των νησιωτών, των συμιακών και των άλλων δωδεκανήσιων που έφτασαν στον Πειραιά εγκαταλείποντας τα νησιά τους λόγω της ιταλικής διοίκησης και αναζητώντας καλύτερη τύχη. Στην ίδια γειτονιά κατοικούσαν επίσης σαντορινιοί και άλλοι κυκλαδίτες που είχαν αφήσει τα νησιά τους στην προσπάθεια να βρουν εργασία. Το λιμάνι και οι βιομηχανικές μονάδες της περιοχής απορρόφησαν το εργατικό αυτό δυναμικό από τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι συμιακοί, οι σαντορινιοί και οι νησιώτες συνολικά έμεναν σε καλύτερα σπίτια που είχαν νοικιάσει ή κατασκευάσει μετά την αγορά του οικοπέδου. Ο παππούς της Δικαίας Βεζύρη έφυγε από τη Σύμη στα τλελη της δεκαετίας του 1910, έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες με 19 δολάρια –όπως καταγράφεται στα αρχεία του Ellis island– και επέστρεψε στην Ελλάδα 10 περίπου χρόνια αργότερα. Δεν γύρισε στη Σύμη αλλά αγόρασε στην οδό Ψυτάλειας ένα μεγάλο οικόπεδο το οποίο χώρισε σε 5 ισομερή τμήματα. Αρχικά σε ένα από το τμήματα έχτισε ένα σπίτι για την οικογένεια του, τη γυναίκα και τα τέσσερα παιδιά του που ήρθαν από τη Σύμη και σιγά-σιγά ολοκλήρωσε και τα υπόλοιπα σπιτάκια, τα οποία αρχικά νοίκιασε και στη συνέχεια τα παραχώρησε στα παιδιά του μετά από το γάμο τους. Οι δυο γιοι του ο Βασίλης και ο Γιωργάς εργάστηκαν σαν τεχνίτες στα Λιπάσματα ενώ ο Μιχάλης ως ξυλουργός σε ένα μικρό ιδιωτικό εργαστήρι που στεγαζόταν στο οικόπεδο της οικογένειας. [1]

[1] Προφορική συνέντευξη της Δικαίας Βεζύρη, 9.11.2010.

http://synoikismoi.eie.gr/kalokairinou.html


Άρα κάπου εκεί πρέπει να ήταν ο τεκές του Τζοάνου (η συνοικία του Αγ. Διονυσίου, πού ήταν;)… Τώρα πώς αυτό συνδέεται με το Μπεζεστένι/του Μπεζεστένη/Μπεζεστέν, μένει να το ψάξουμε περισσότερο…

Η συνοικία Αγ. Διονυσίου είναι εκεί στο νούμερο 9 όλο δεξιά, που δεν περιλαμβάνεται στον συγκεκριμένο χάρτη

http://synoikismoi.eie.gr/index.html

Δεν νομίζω να συνδέεται, η κουβέντα το έφερε να πέσουμε πάνω στον Τζοάνο…

Η συνοικία Αγ. Διονυσίου δεν είναι γύρω από τον ομώνυμο ναό, στην ακτή Κονδύλη, στο λιμάνι;

Το μόνο που υποδεικνύει κάποια σύνδεση, είναι αυτό…

Ε, ναι, έτσι ήταν από πάντα. Απλώς τότε ήταν και νεκροταφείο, και τα άκρα “σύνορα” του κατοικημένου Πειραιά.

1 «Μου αρέσει»

Γράφει το άρθρο στο οποίο παρέπεμψα:

“…έρρύθμιζον έν πολλοΐς τάς τύχας του Πειραιώς οί ποικιλώνυμοι μάγκες καί κακοποιοί τής Τρούμπας, τής Πειραϊκής καί τής ’Ακτής Ξαβερίου…”

Γίνεται μια διάκριση των περιοχών.

Και στο τέλος, ξεχωριστή αναφορά γίνεται για του Τζοάνου [περιοχή Πειραϊκής].

Άνθιμε, οι παραπομπές που δίνεις από τις εφημερίδες, αναφέρονται “στην απομακρυσμένη συνοικία του Αγίου Διονυσίου”, δηλαδή, κοντά στο ναό, του Αγ. Διονυσίου;

Μήπως ήταν άλλος ο τεκές του “Καλοκαιρινού” και άλλος του Τζοάνου;

Μια σκέψη κάνω…
Η συγγραφέας και ο επιμελητής να ξέχασε να βάλει ένα κόμμα, στα λεγόμενα του Μάρκου;

Στο σημείο αυτό σωστά τις διακρίνει τις περιοχές. Επίσης πολύ σωστά εντοπίζει τους τεκέδες και τις αντιστοιχούσες περιοχές. Στον Τζοάνο θεωρώ ή ότι κάνει λάθος (αν εννοεί την Πειραϊκή ακτή) ή ότι τον έχει βάλει απλώς εντός περιοχής Πειραιά…