Με συγχωρείς αγαπητή μου, αλλά από εμένα ποτέ δεν υπάρχουν υπονοούμενα και μισόλογα !!! Ούτε τώρα, ούτε ποτέ στις σχέσεις μου με τους γύρω μου. Τις αντιρρήσεις μου, τις απόψεις μου και τη γνώμη μου έχω το θάρρος να τις λέω και μάλιστα όχι “συστημένα” από άλλους !!!..
Πολύ ντόμπρα και στα σταράτα υπέδειξα σε όλους, αν δεν έχουν δει την περιβόητη νέα λίστα, με τα συμπληρώματα και τις διορθώσεις πως αγνοήθηκε ο κόπος τους… Και μάλιστα σε πράγματα που, όχι απλώς τα εξαντλήσαμε, αλλά τα ξεχυλώσαμε !
Διόρθωση δεν είναι να παραθέτουμε τα λανθασμένα μαζί με τα σωστά… Όλα στον ίδιο ντορβά.
Αυτό είναι συρραφή απόψεων και παράθεση των εκδοχών τού καθενός.
Αν αυτός είναι ο στόχος, βαδίζει προς την επίτευξή του μια χαρά, λοιπόν, και όλα καλώς !!! (που και έτσι να είναι κι εδώ “μπάζει”…)
Όχι Ελένη, ακόμα περικλείει τα λάθη -που εξαντλήθηκαν σε ατέρμονες αναλύσεις…
Κακώς καταλάβανε οι περισσότεροι τότε. Γιατί, εσένα θεωρούν υπεύθυνη “σύνταξης”. Άρα, “η γκρίνια μου” σαφώς δεν αφορά εσένα, όπως μας τα λες τώρα… αλλά κάποιους “άλλους” που αποφασίζουν !
Η “ομάδα” κάνει τις (ουσιαστικές) παρατηρήσεις της αδίκως και πιξελοχαμένως !!! Όταν υπάρχει μια άλλη υπόδειξη, αντί να συζητηθεί, προσπερνάται πονηρά με μια παράθεση-κατεβατού νέων λέξων.
Θες πρόχειρο παράδειγμα ; Φρατέλλοι… Που βάζω θέμα “αδελφού καταπιεσμένου λαού” (γιατί προκύπτει περίτρανα από τα κείμενα), που μιλώ για ομοιότητες και χαρακτηριστικά “μεσογειακού τύπου”, που κάνω και δύο ερωτήσεις προς έρευνα-τεκμηρίωση (περί ενετοκρατίας, στρατιωτικών στολών και “αδελφάτων”…) και σνομπάρονται επιδεικτικά ! Ούτε βλέφαρο… Αντί διαλόγου, μπούκαρε -για άλλη μια φορά- η δική σου άποψη με το (χαριτωμένο κατά τα άλλα) “αδελφάκια” ! Τσίφτης… Που διαφοροποιώ την σημασία που της δίνεις -αυτή η μικρή διαφοροποίηση περικλείει τη σημασία τής χρήση της στα λαϊκά κείμενα-. Τεκμηριώνω τη λέξη, υποδεικνύω τη ρίζα της (επειδή μου την ανέφερε κι εμένα γλωσσολόγος-τουρκολόγος που τον ενόχλησα -δεν εμπνεύστηκα ! ), παρεμβαίνει η Μάρθα και υπερτονίζει όλο το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο για τη ρίζα τής λέξης και … αγνοούνται όλα παντελώς !
Προσπερνούνται όλα με το γάντι και … Άντε πάμε παρακάτω, μας “ζαλίσατε” !!!
Γιαυτούς τους λόγους αγαπητέ Νίκο, αισθάνθηκα να με “ανεχόσαστε”… Επειδή έμπαινα μέσα στα πόδια σας ! Έγραφα τα κατεβατά μου και έπιανα πολύ χώρο με τη φλυαρία μου και επειδή -δυστυχώς- όλα τα ψιλοκοσκινίζω μπορεί να σας έβαζα κι έγνοιες ή και χρονικά κολλήματα …
Εξ’ ού και η “ανοχή”
(σε εισαγωγικά) !
Αλίμονο Νίκο μου! Δεν θα χαλάσουνε οι καρδιές μας από διαφοροποίηση απόψεων για λεξικογραφικές εργασίες!
Τα κρασιά μας να πίνουμε και να 'χουμε κέφι και υγεία…
(Απλά, ένιωσα πως έχασα το χρόνο μου και βασικά ενοχλούσα σημαντικούς ανθρώπους -γνώστες- για την τεκμηρίωση κάποιων γραφόμενων… Μην τους κουράζω άλλο, αφού εμείς θέλουμε -τελικά- μια πιο “τουρλού” προσέγγιση.)
Ναι, Άρη… έχεις δίκιο. Δεν πρέπει να “κόφτομαι” αν υπάρχουν λάθη. Δεν είναι δα και κανα επιστημονικό σύγγραμμα. Μια πρώτη προσέγγιση στην κατανόηση κάποιων λέξεων για τους μη γνωρίζοντες τη βασική σημειολογία και κώδικες του “ρεμπέτικου”. Μια εισαγωγή. ΟΚ !
Σωστά… Ο καθένας είναι υπόλογος για την εργασία του.
ΥΓ:
Και πραγματικά, εύχομαι για το καλύτερο αποτέλεσμα !
Εγώ αδυνατώ πια να ακολουθήσω αυτή την οπτική και αυτό τον ρυθμό.
Χμ ο δικός μου ήταν ακριβώς στις 2-2-1910, αλλά να μην πούμε και όλα τα οικογενειακά μας, για το θέμα των στολών όποιος ενδιαφέρεται να μάθει ακρίβεια πάει στα υπάρχοντα μουσεία και τα βλέπει με τα ματάκια του. Έναν συγγενή μου πάντως όλοι η ελλάδα τον έλεγε Μαύρο Καβαλάρη αλλά δεν ήταν μπάτσος
και οι ρεμπέτες ευτυχώς ήταν αγράμματοι (πλην ενός αν δεν κάνω λάθος που διάβαζε από Καβάφη μέχρι Χάϊνε) αλλά δεν νομίζω να είχαν αχρωματοψία ΟΚ μερικοί μπορεί να μην έβλεπαν με τα ανθρώπινα μάτια (Αγγελίτσα Παπάζογλου, Μπαγιαντέρας κα)αλλά έβλεπαν με τα μάτια της ψυχής τους, κάτι ανάλογο με τη μάζα των σημερινών τραγουδιών που τα ακούμε βλέποντας.
Αλλά για όνομα, δεν θα σκοτωθούμε για τις ρεμπέτικες λέξεις, τις γράψαμε όσοι γράψαμε, όσοι ενδιαφέρονται τις αξιοποιούν όπως αυτοί νομίζουν.
Μα εγώ δεν είμαι ποιητής/τραγούδια να ταιριάζω/ και μου τα φέρνει ο αργιλές / και τα κατασκευάζω.(Μάρκος στον Ντερβίση, 1933 αν θυμάμαι καλά)
Α, να γειά σας. Ετσι ακριβώς το 'ξερα κι εγώ.
Το χρώμα της στολής ήταν απροσδιόριστα μαύρο.
Το λέει και ο Βάρναλης σε κάποιο πεζό του, νομίζω σε κείνο που κάνει ρεπορτάζ σε ένα τρελάδικο.
Πηγή: Η μνήμη μου κατόπιν συζήτησης με γέρο αγνώστου ημ/νίας γέννησης στην Ιτιά Φωκίδας (στα νιάτα του ήτο αγωγιάτης στην Αθήνα). Παράθεση: “Αυτές οι χολέρες ήτανε σα καλογέροι με τα σώβρακα”
και για να ανεβάσουμε λίγο τον πύχη της τεκμηρίωσης Διαστάυρωση: O aegeos, ο Πολίτης και (ίσως) ο Βάρναλης.
Εδώ λοιπόν προσθέτεις και το μέγιστο Βούλγαρο ερευνητή Ivan Serhanof και το βιβλίο του “Rechnik na gretski gradski pesni” (Λεξικό των ελληνικών λαϊκών τραγουδιών) και αυτόματα το πόνημα παίρνει αξία διδακτορικού.
Επίσης άσχετο: Οι Βούλγαροι το αντίστοιχο λαϊκό τους τραγούδι το ονομάζουν απλά “αστικό”, όπως και τα λεωφορεία της πόλης.
Νομίζω ότι τα "σπερματσέτα ή σπαρματσέτα ήταν ένα είδος λάμπες. Περισσότερα πάρα κάτω, από μια αμερικάνικη ιστοσελίδα.
An improvement in the 18th century on candles made from the waxy “head matter” or spermaceti of sperm whales, increased candlepower. Spermaceti candles shone far brighter than those of tallow, beeswax, or bayberry and became the standard of excellence. Fortunes were made from whaling and its by-products, particularly in such centers as Nantucket, New Bedford, and Sag Harbor. By 1792 Nantucket, alone, had ten candle factories.(7)
An early version of the whale oil lamp, such as the pair in the exhibit, was made with drop-in tin and cork burners, which hold the wick. The amber-color oil in the lamps is from the sperm whale, which cost less than the white, so called, “head matter.”(8) Early whale oil lamps were used like candles, without chimney or shade, as seen in a contemporary engraving.(9) Later burners screwed in and had a support for a glass chimney and shade.
Συμπληρώνω μερικά - εντελώς άχρηστα αλλά εξαιρετικά γαργαλιστικά - σε όσα σωστά παρέθεσε η evaba.
Ετυμολογία: Σπαρματσέτο < Spermatceti < Sperma + ceti < Σπέρμα + από Κήτη (το κήτος, τα κήτη).
Είναι αμφότερες ελληνικές λέξεις, άρα πρόκειται για αντιδάνειο.
Αρχικά, η λευκή ή κεχριμπαρένια κολλώδης και λιπαρή ουσία που βρέθηκε στο γιγαντιαίων διαστάσεων κεφάλι της θεωρήθηκε ότι είναι σπέρμα! Φαντασία ε; Για μόνο το λόγο ότι δεν ήταν ο Αρης εκεί, οι ψαράδες είπανε “Σπέρμα Κήτους” και έμεινε forever καθώς, απ’ ότι φαίνεται, ήδη από κείνα τα χρόνια ότι λέγεται den ξελέγεται.
Αποδεικνύεται αργότερο ότι η φάλαινα χρησιμοποιεί αυτή την ουσία ως εξάρτημα ενός ευφυέστατου ειπείν καταδυτικού και αναδυτικού μηχανισμού. Οσοι αρέσκεσθε σε τέτοιες λεπτομέρειες, αναζητήστε τον όρο buoyancy και θα μείνετε άφωνοι.
Στο θέμα μας τώρα: Η ουσία spermaceti απεδείχθη ότι καιόμενη παράγει μιαν ιδιαίτερα λαμπρή & λευκή φλόγα, την χρησιμοποιούσαν δε μόνον όσοι άντεχαν να την πληρώσουν ως καύσιμη ύλη για τα λυχνάρια τους και για κεριά, δεδομένου ότι - εκτός των άλλων, πρόκειται και για κορυφαίας ποιότητας λιπαντικό, διατροφικό συμπλήρωμα κ.λπ.
Αρα: “Τα κεριά τα σπαρματσέτα” πάει να πει “το κερί το απλό και το κερί το ακριβό”.
Που είστε κ.κ. Πολίτη & aegeos;
Σκίζει η ομάδα!
:107:
Γειά σας φίλοι(ες). Και λίγη ετυμολογία. Η εξήγηση που παράθεσες Evaba είναι σωστή. Τά σπαρματσέτα ηταν κεριά από λίπος που βγάζαν τότε απο τις λεγόμενες Sperm Whales. Το κεφάλι τους περιέχει ένα ιδιαίτερο υγρό το οποίο νόμιζαν οτι ήταν το σπέρμα του κήτους. Εξ ου και sperma-ceti (σπερμα κήτους). Το υγρό αυτό μάλλον δέν το χρησιμοπειούσαν για κεριά, γιατι είναι σχετικά πολύτιμο. Μάλλον το λίπος ήταν η βάση γιά τα κεριά. Δέν γνωρίζω το είδος της φάλενας στα Ελληνικά, αλλά μειάζει μέ τις χαρακτηριστικές απεικονίσεις του Moby Dick (μεγάλο κεφάλι, μικρό σε ύγκριση στόμα). Ελπίζω να μήν το παράκανα:112:!
“…Μάγκες πιάστε τα βουνά και θυμηθείτε τα παλιά,
γιαρές δε γίνεται παιδιά, βρʼαμάν-αμάν,
παμʼ να το πιούμε στη σπηλιά,
παμʼ να το πιούμε στη σπηλιά,
γιαρές δε γίνεται παιδιά…”
Προφέρεται και “γιαρές” και λέγεται κι έτσι σε ορισμένες εκτελέσεις.
1η εκδοχή: από το τουρκ. yara=τραύμα, πόνος.
Κατ΄επέκταση, σημαίνει “ψυχικός πόνος”.
Επίσης, “γιαρές” είναι “ερωτικό ανατολίτικο τραγούδι που τραγουδιέται με πάθος”.
(Εδώ, όμως, νομίζω πως δεν ταιριάζει αυτή η ερμηνεία).
2η εκδοχή: “γιαρές”= “δουλειά”. Άγνωστη η ετυμολογία, όπως και από το πού προκύπτει η ερμηνεία.
(Με αυτή την έννοια απαντά στη λογοτεχνία και νοηματικά νομίζω πως ταιριάζει εδώ).
3η εκδοχή: Στη Μάνη λέγεται η λέξη αυτή (Άρη, την έχεις ακούσει και εσύ, μήπως;) και σημαίνει “δύναμη”.
Περιμένω τις απόψεις σας…
[Για το “φρατέλοι”.
Μετά από ψάξιμο βρήκα πως με αυτή τη φράση [“φρατέλοι = αδελφοί”] ονομάζονταν οι Ιταλοί στρατιώτες (χωρίς καθόλου να έχει τη σημασία κάποιου τίτλου στρατιωτικού η λέξη) κατά το Β΄παγκ.πόλεμο, για να φανεί η σύμπνοια, η συναδέλφωσή τους.
Έτσι κατέληξα σε αυτή την εκδοχή.
Όσον αφορά στο “τσίφτης”, προηγήθηκε κατά πολύ η αλβανική λέξη, που αρχικά σήμαινε “γεράκι” και αργότερα χαρακτήριζε τον πανέξυπνο άνθρωπο.
Ως δάνειο πέρασε και στα τουρκικά, αργότερα].
Δεν ρωτάω πια για την ετυμολογία της λέξης, αλλά θα ήθελα να μάθω τι ξέρουμε για τους τσίφτηδες?
Από τα βιβλία και άρθρα που διάβασα πήρα την εντύπώση ότι αυτοί ήταν μια ξεχωρισμένη ομάδα όπως και οι κουτσαβάκηδες και οι μάγκες και μάλλον και άλλοι (δεν ξέρω αν ήταν έτσι). Υπόπτομαι ότι ξεχώρισαν οι ομάδες αυτές στο ντύσημο, αλλα πιθανώς και σ’ άλλα σημεία.
Όχι Μάρθα, οι τσίφτηδες δεν είναι ομάδα όπως οι κουτσαβάκηδες, με κοινά χαρακτηριστικά, ντύσιμο κλπ. Όπως λέμε για ένα άτομο «αυτός είναι έξυπνος» ή «αυτός είναι εντάξει» έτσι θα πούμε και «αυτός είναι τσίφτης», εννοώντας αυτό ακριβώς που λέει η Ελένη: έξυπνος, ξύπνιος. Όπως το γεράκι, που μπορεί να μην έχει την αρχοντιά του αητού αλλά εξυπνάδα και αντίληψη έχει.
τσίλια (κρατάω ή φυλάω τσίλιες): παραφυλάω μήπως παρουσιαστεί αστυνομικό ή άλλο εποπτικό όργανο, την ώρα που συνεργάτης ή συνεργάτες μου κάνουν κάτι παράνομο ή παράτυπο, ώστε να τους ειδοποιήσω έγκαιρα.
[ιταλ. ουδ. ciglio βλεφαρίδα, βλέφαρο] τσιλιαδόρος : 1. αυτός που κρατάει τσίλιες, που φυλάει σκοπιά, που φρουρεί συνήθως για να γίνει κάποια ύποπτη, παράνομη δουλειά
2. αυτός που παραφυλάει για κάτι.
ντερτιλής : [τουρκ. dertili < derti = βασανισμένος] αυτός που έχει ντέρτι, πόνο, καημό.
νταγιαντίζω και νταγιαντώ : υπομένω, αντέχω.
[τουρκ. Dayand, από το ρ. dayan- στηρίζομαι, αντιστέκομαι]
μυτιά : εισπνοή ναρκωτικής ουσίας σε σκόνη καθώς και η αντίστοιχη ποσότητα.
μετζίτι : [τουρκ. mecidiye ή mecit ] παλιό τουρκικό χρυσό νόμισμα, που ισοδυναμεί με την τουρκική λίρα. Αργότερα έγινε αργυρό, ίσο με το πέμπτο της τουρκικής λίρας και πήρε το όνομά του από το σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ
Και το “τσακάλι” είναι έκφραση για πανέξυπνο και καταφερτζή άνθρωπο, όχι ομάδα. Αλλά βασικά είναι ζώο, μου διαφεύγει η γερμανική λέξη, ας βοηθήσουν οι εν Γερμανία διατρίβοντες.
Πάντως, Μάρθα, και η αλεπού παίζει ως έκφραση για έξυπνους και «έξυπνους»: «Αυτός είναι μάγκας κιʼ αλεπού, όλα τα καταφέρνει». Το στοιχείο της επικινδυνότητας όμως οι Έλληνες δεν το έλαβαν υπόψη για το τσακάλι.
Και για να γελάσουμε, έχει υποστηριχθεί σοβαρά σε κείμενο ίσως του 19ου αιώνα, ότι το γερμανικό Fuchs δάνειο από τα Ελληνικά είναι! Οι διαδοχικές ανά τους αιώνες μεταπτώσεις: