Λέξεις που, χωρίς να σημαίνουν τίποτε, παρεμβάλλονται συχνά ως τσακίσματα ανάμεσα στους στίχους, κυρίως στους αμανέδες (μαζί με το αμάν και το μεντέτ) αλλά και σε άλλα τραγούδια.
Προέρχονται από τα τούρκικα yar=αγαπημένε/η, yarem = αγαπημένε/η μου. Το γιαρέι είναι απλή παραφθορά στα ελληνικά.
Μεντέτ, μεντέι:
Λέξη χωρίς νόημα που παρεμβάλλεται συχνά ως τσάκισμα ανάμεσα στους στίχους των αμανέδων, μαζί με το αμάν και το γιαρ / γιαρέμ / γιαρέι.
Προέρχεται από το τούρκικο medet=έλεος. Το μεντέι είναι απλή παραφθορά στα ελληνικά.
Τα παραπάνω αποτελούν πρόχειρη σημείωση που προτείνεται ως αφετηρία για να το φτιάξουμε, και όχι ολοκληρωμένη πρόταση λημμάτων.
Η λέξη έλεος αποδίδεται με το (αραβικής προέλευσης) aman. Η λέξη medet! (το θαυμαστικό έχει προστεθεί δίπλα στη λέξη) σημαίνει βοήθεια!. Η αναφώνηση medet Allah σημαίνει βεβαίως βοήθεια Θεέ μου.
Μεντέι: πολλοί Έλληνες ερμηνευτές αναφωνούν μεντέιτ (- αμάν).
Η λέξη yar (ουσιαστικό) σημαίνει αγαπημένος, εραστής, σύζυγος, φίλος, σύντροφος. Η λέξη yarı (ουσιαστικό) σημαίνει μισό, μισός, μέση, μισο-, ήμι- . Και υπάρχει και η λέξη yarım (επίθετο) με σημασία μισός, ήμισυς, ημιτελής.
Μήπως παρά ταύτα υπάρχει και το yarιm που λέει ο Αλέξανδρος, χωρίς να είναι ξεχωριστό λήμμα αλλά τύπος του yar με κατάληξη κτητική; Γιατί νομίζω ότι πράγματι υπάρχει τέτοια κατάληξη (φωνήεν + -m = «μου»), και μετά από a το φωνήεν που θα ταίριαζε μάλλον είναι το i χωρίς τελίτσα.
Άλλωστε γκούγκλαρα το γιαρέμ με τις δύο ορθογραφίες, του Αλέξανδρου και τη δική μου. Του Αλέξανδρου βγάζει διάφορα τούρκικα τραγούδια, το δικό μου μόνο ελληνικά. Απλώς δεν ξέρω τι σημαίνει στα τούρκικα, «αγαπημένε μου» ή κάτι άσχετο.
Να προσθέσω και κάτι εγκυκλοπαιδικό (όχι λεξιλογικό, άρα δεν είναι απαραίτητο να συμπεριληφθεί στο λήμμα).
Όλα αυτά τα επιφωνήματα, και το μεντέτ, και το γιαρ, και το αμάν αλλά και τα σκέτα αααχ, ααα, κλπ. έχουν πολύ συγκεκριμένο λόγο που περιλαμβάνονται στους αμανέδες:
Όλη η μελωδική ανάπτυξη πάνω σ’ αυτά γίνεται. Οι κανονικές λέξεις του στίχου γενικά εκφέρονται αρκετά γρήγορα και χωρίς πολλή πολλή μελωδία, συνήθως σε μία νότα ή το πολύ σε δυο-τρεις επαναλαμβανόμενες για κάθε απόσπασμα μερικών συλλαβών.
Όλα τα ı χωρίς τελίτσα. Κι εγώ σκέφτηκα όπως κι εσύ, αλλά όταν ο «χώρος» καταλαμβάνεται επισημότατα από ένα επίθετο που το m του δεν είναι κτητικό, δύσκολο το βλέπω. Ούτε περίπτωση διαφορετικής εκφοράς της λέξης βλέπω να χωράει. Θα ρωτήσω το φίλο μου….
Ν. Π.: Yar is “loved one” etc. Yarı is “half”, yarım is also half. How is “my loved one”?
A. F. A.: Yarim, Long a.
Ν. Π.: But it is not included as an entry in the dictionary. What is a “long a”?
A. F. A,: Long a = emphasis on a. Yar-im.
Το μεντέτ σχεδόν σε κάθε αμανέ. Τα διάφορα γιαρ, επίσης στους αμανέδες, πολύ συχνά αλλά -νομίζω- όχι στον ίδιο βαθμό όσο το μεντέτ, επίσης όμως και σε άλα είδη τραγουδιών. Για παράδειγμα, στα ποντιακά είναι πολύ συνηθισμένο ένας 15σύλλαβος στίχος να συμπληρώνεται μ’ ένα γιαρ στο τέλος, που τον κάνει 16σύλλαβο, και να τραγουδιέται σαν να ήταν δύο όμοια 8σύλλαβα ημιστίχια: Έλα πουλί μ’ ας σα μακρά / έλ’ ας σην ξενητείαν γιαρ…
Θα μου πεις, έχουμε φύγει πολύ εκτός ρεμπέτικου. Ε ναι, προφανώς δεν υπάρχει λόγος να λημματογραφούμε ό,τι υπάρχει στα …ποντιακά τραγούδια, ωστόσο έχει κάποιο ενδιαφέρον ο συσχετισμός αυτής της ιδιαιτερότητας του μανέ με άλλα είδη παραδοσιακού τραγουδιού (σε αντίθεση με το μεντέτ, που όσο ξέρω είναι αποκλειστικότητα των μανέδων).
Α, και προσοχή: αν θεωρηθεί ότι οι αμανέδες δεν συμπεριλαμβάνονται στα ρεμπέτικα, ενώ το γλωσσάρι προσδιορίζεται ως ρεμπέτικο γλωσσάρι, τότε δεν θα προστεθούν βεβαίως αυτά τα λήμματα. Αν ρωτιόμουν πάντως εγώ, θα τα συμπεριελάμβανα.
Για να είμαστε ακριβέστεροι, στους αλά τούρκα μανέδες. Σε δυτικότροπους τυποποιημένους μανέδες όπως το Σμυρναίικο Μινόρε, το Τζιβαέρι κλπ. συνηθίζεται μόνο «αμάν» και «ααα, αααχ».
Προσωπικά τους θεωρώ πολύ διαφορετικό πράγμα. Στην ουσία ο μόνος λόγος που συχνά τους συγκαταλέγουμε στο ίδιο ευρύτερο τσουβάλι με τα ρεμπέτικα είναι ότι πολλοί παλιοί τραγουδιστές είχαν γράψει και ρεμπέτικα και μανέδες. Π.χ. ο Παπασιδέρης (που όμως ήταν βασικά δημοτικός), ο Νταλγκάς (που έχει πει λίγο-πολύ κάθε είδος τραγουδιού της εποχής), κλπ.
Ανεπαρκέστατος λόγος.
Στην πράξη όμως αυτή η ομαδοποίηση έχει επικρατήσει. Το σίλαμπς έχει μερικές εκατοντάδες μανέδες. Δίσκοι με επανεκδόσεις ρεμπέτικων από τις 78 στρ πολύ συχνά περιλαμβάνουν και μανέδες. Σημερινοί μουσικοί που να αποτολμούν να αναμετρηθούν με αυτό το είδος, συνήθως έχουν ως κύριο ρεπερτόριο τα ρεμπέτικα. Και εν πάση περιπτώσει και οι ίδιοι οι παλιοί ρεμπέτες (Στράτος, Μάρκος, Μπάτης) έκαναν τις προσπάθειές τους, με τα όποια τέλος πάντων αποτελέσματα.
Οπότε, εύλογο είναι ότι και στο φόρουμ έχουμε πολλά νήματα για τον μανέ, και ότι αν κάποιος αναζητούσε ένα γλωσσάρι για να βρει λέξεις σχετικές με τον μανέ, δε θα απέρριπτε το ενδεχόμενο να κοιτάξει στο ρεμπέτικο γλωσσάρι.
(Το μόνο βέβαιο είναι ότι κάθε ειδολογικό - ταξινομικό ζήτημα έχει αποδειχθεί μέχρι τώρα ιδιαίτερα δυσεπίλυτο…)
τραγουδι του ηλια ποτοσιδη ειναι, ο οποιος οταν γνωρισε τον παπαιωαννου επαιζε μπουζουκι με καραντουζενι εκεινη την ωρα. επισεις και ο παπαιωαννου εχει γραψει αρκετα συρτα…
