Προσέγγιση του Ρεμπέτικου

Κρίμα που έχει χαθεί κάποια απάντηση που είχα γράψει σε ένα άρθρο του Λιάβα, τον πρώτο χρόνο της πολύχρονης συνεργασίας του με την Ελευθεροτυπία. Θα ταίριαζε γάντι στη συζήτηση. Το άρθρο (δεν θυμάμαι τον τίτλο) εξεθείαζε την προσφορά του Μάρκου μέσα από τη θεώρηση (ακριβώς) της μύησης των αστών στο λαϊκό μας πολιτισμό. Ο τίτλος της απάντησής μου ήταν «αφήστε το Μάρκο στη γαλήνη του τάφου του» και αφού εξηγούσα ότι κάποια νέα παιδιά (έ, για δεκαετίες πριν, μιλάμε) πλησιάζουν τον Μάρκο με μοναδικό σκοπό την τέρψη της ψυχής τους και όχι τα χρήματα (ήταν η εποχή της αναβίωσης) προσέθετα πως «προτιμώ λοιπόν να μην τον ξέρουν το Μάρκο παρά μόνο κάποιοι παθιασμένοι (οι «άρρωστοι» του Άρη) παρά να χορεύουν στην πίστα «ζεϊμπέκικο» ενώ η ορχήστρα παίζει χασάπικο (το αντίστοιχο του «όφ αμάν» / τσιφτετέλι). Νομίζω μάλιστα ότι είχα αναφερθεί και στον Νταλάρα, λέγοντας «ας τραγουδάει τα καλογυαλισμένα τραγούδια του και το ρεμπέτικο ας το κρατήσει για τον εαυτό του, μια που του αρέσει».

Υ.Γ. ο Λιάβας την πήρε την απάντηση, ιδιοχείρως από μακαρίτισσα σήμερα φίλη, ψέλισε κάτι του τύπου «πολύ σωστές απόψεις, μπράβο» αλλά συνέχεια φυσικά δεν δόθηκε.

Σίγουρα δεν είναι ευχάριστο να “ξεσκίζει” ο κάθε ατάλαντος τα ρεμπέτικα τραγούδια. Ωστόσο πίσω από όλες τις άθλιες παρενέργειες της ασυδοσίας και τα ακραία φαινόμενα των μεγάλων πιστών υπάρχουν χιλιάδες οριακές περιπτώσεις όπου δεν είναι εύκολο να κρίνεις το πρέπον από το αποτυχημένο. Για παράδειγμα είναι δύσκολο να καταδικάσεις έναν ξοφλημένο μεροκαματιάρη μπουζουξή, που παίζει σε μια ταβέρνα, επειδή δεν έχει τα φόντα και δεν έχει μελετήσει επαρκώς τον Μάρκο για να τον αποδώσει σωστά. Παλαιότερα πίστευα φανατικά ότι όποια κακή, μη πιστή εκτέλεση, από μέτριους μουσικούς κλπ είναι καταδικαστέα και πρέπει να διώκεται με σθένος. Όμως έχω αλλάξει γνώμη, έχω αναθεωρήσει και στενοχωρηθεί που επιτέθηκα άκομψα σε μουσικούς που δεν απέδιδαν όπως ήθελα εγώ το ρεμπέτικο…

Έτσι η αντίδραση μου στις εκτελέσεις που δεν συμπαθώ πλέον είναι ψύχραιμη κι όχι παρορμητική. Απέχω απλά αν διαπιστώσω ότι κάτι δεν μου αρέσει. Δεν θα πάω στο Ηρώδειο για να ακούσω ρεμπέτικα, ούτε στο μέγαρο με 80 ευρώ και το το cd Νταλάρα-Μάρκου θα το προμηθευτώ (αν ντε και καλά μου κατσικώθηκε) συνειδητά από την παρθένα αφρικανική Ήπειρο στην φιλικότατη και “δροσερή” τιμή των 5 ευρώ(χωρίς παζάρι)!!!Όμως πλεον δεν τις αποκηρύσσω πανηγυρικά γιατί νιώθω ότι κάτι μπορεί να προσφέρουν στην προώθηση του ρεμπέτικου.

Σίγουρα η αντίληψη του Γανωσέλη για τα ρεμπέτικα είναι “οξυζενέ” για τα δικά μου τα γούστα. Πολύ μετρονόμος και αυστηρός περιορισμός στις μελωδικές γραμμές, τις αξίες, χωρίς υποψία έκπληξης από τους μπουζουξήδες. Τα, τα, του, του, τα, νότα ,νότα στη σειρά χωρίς ανατροπή στην έκφραση, στην ανάπτυξη, χωρίς “βρωμιές” αλά Τσιτσάνη, χωρίς “λάγνες” νότες, “γλειψίματα”. Στρογγυλά όλα χωρίς γωνίες.

Όμως πέρα από την διαφωνία μου νομίζω ότι μένουν πίσω κάποια θετικά. Ας θυμηθούμε τι ακολούθησε τις προηγούμενες συναυλίες του Μάρκου και του Τσιτσάνη. Εκδόθηκαν cd, μεταδόθηκε στην τηλεόραση (από το MEGA νομίζω) η δεύτερη, έδωσε συνεντεύξεις ο Νταλάρας σε περιοδικά για να υποστηρίξει εμπορικά την δουλειά του. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να ακούσουν κάποιοι άσχετοι στην τηλεόραση ότι ο Νταλάρας (που θεωρείται κορυφαίος) τραγουδάει τον Τσιτσάνη, ή να πάρουν κάποιοι ακροατές του Νταλάρα το cd με τον Μάρκο. Αν κάποιοι με αυτό το ερέθισμα ανατρέξουν στις παλιές ηχογραφήσεις ή εμβαθύνουν και ανακαλύψουν πχ τον Κλουβάτο ή τον Τατασσόπουλο είναι θετικότατη εξέλιξη κατά την άποψή μου.

Τελικά αφού η πολιτεία δεν ενδιαφέρεται να στηρίξει τον Πολιτισμό του τόπου μας, αδιαφορώντας κραυγαλέα για το λαικό τραγούδι, πρέπει να εκμεταλλευόμαστε κάθε όχημα που “παρουσιάζει” τα ρεμπέτικα ακόμη και λίγο άνευρα ή αδιάφορα. Το ορθότερο θα ήταν το Υπουργείο Πολιτισμού να αναλάβει την διάσωση και υποστήριξη του λαικού τραγουδιού με έρευνα, συναυλίες από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς καλλιτέχνες και εκπομπές στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, για να μάθει και το τελευταίο ανθρώπινο ρετάλι του Ελλαδιστάν οτι ο Μάρκος ήταν ιδιοφυία κι όχι η Κοκκίνου.

Δεν συμφωνω.
Οι κυριοι συντελεστες του Ρεμπετικου, ειτε το θελεις ειτε οχι, πραγματι ηταν μελη του υποκοσμου. Μην τρελαθουμε κιολας!
Μαρκος, Στρατος, Μπατης, Μπαγιαντερας, Γιαννιτσαρης και οχι μονο ειναι γνωστο οτι υπηρξαν ποινικοι καταδικοι, εξοριστοι και παρανομοι.
Ο Ανεστος ειναι γνωστο οτι υπηρξε “νταβατζης” και “πρεζακιας”, ο Νικος ο Μαθεσης μεγαλος νταης και μαχαιροβγαλτης, ενω οι περισοτερες γυναικες του Ρεμπετικου ηταν αμφισβητουμενης ηθικης.

Ασφαλως και αυτο που ονομαζουμε Πειραιωτικο Ρεμπετικο γεννηθηκε μεσα στις Φυλακες, στους ντεκεδες, τους οικους ανοχης ενω το κοινο του αρχικα περιοριζοταν μεσα στα πλαισια των παρανομων παραμενοντας αγνωστο για το ευρυ κοινο που ανηκε στα Λαικα Στρωματα.

Να υποθέσω δηλαδή αγαπητέ ότι η “Μοδιστρούλα” ή “Φραγκοσυριανή” το “με έχεις μαγεμένο” τα “μαύρα μάτια μαύρα φρύδια” η “Φαλληριώτισσα” το “Μπαρμπεράκι” οι “Σφουγγαράδες” και τοοοοοσα άλλα τραγούδια της προπολεμικής περιόδου γράφτηκαν απο νταβατζήδες μαχαιροβγάλτες πορτοφολάδες και άλλούς φτωχοδιάβολους που στον ελεύθερο χρόνο τους μελετούσαν μουσική?
Μάλλον έχεις παρεξηγήσει τα πράγματα , το ρεμπέτικο λαικό τραγούδι περιγράφει το περιθώριο δεν το εκφράζει , εκτος βέβαια ελαχίστων εξαιρέσεων σαν τον Μάθεση (που μόνο περιθωριακός δεν ήταν) που είχε παρε δώσε με το νόμο για κάτι πιστολιές , έκτος αν θεωρείς υπόκοσμο αυτούς που ήταν χρήστες κάναβης γιατι σ αυτήν την περίπτωση πρέπει να θυμηθείς ότι μέχρι το 36 ήταν σχεδόν νόμιμη η χρήση της.
Πάντως αυτή η αντίληψη περι υποκόσμου και παρανόμων μουσικών δημιουργών μας κόστισε την ουσιαστική “περιθωριοποίηση” της λαικής μας μουσικής αφορίζοντας την για πολλά χρόνια με πρόσχημα ότι ηταν “ευτελής” μουσική κατάληλη για νταβατζήδες και μαχαιροβγάλτες.
Ευτυχώς που μερικοί αστοί διανοούμενοι και κάποιοι έμποροι της μουσικής ήταν κατ ελάχιστο πιο διορατικοί και της επέτρεψαν έστω κι αργά να δημοσιοποιηθεί και να αρχίσει να παίρνει την θέση της στην συνολική λαική μας παράδοση.

Όσο αντιμετωπίζουμε το λαϊκό μας τραγούδι (ρεμπέτικο) χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα που το δημιούργησε, τόσο θα καταλήγουμε σε εσφαλμένες απόψεις και γενικεύσεις και θα αναμασάμε τις απόψεις περί «περιθωρίου και υπόκοσμου».

Αν δεν έχουμε πάντα υπόψη μας πως το ρεμπέτικο γεννήθηκε σε μια εποχή βίαιης αστικοποίησης και δημιουργίας ενός κράτους που έστελνε στη φυλακή όχι μόνο ποινικούς κατάδικους, αλλά και χιλιάδες ανθρώπους που αντιδρούσαν στην κοινωνική αδικία, θα αναπαράγουμε και εμείς τα βιαστικά συμπεράσματα των παλιών ρεμπετολόγων ή όσων προσεγγίζουν και σήμερα «τουριστικά» το λαϊκό μας πολιτισμό.

Ονόμαζε λοιπόν «περιθώριο» η τότε άρχουσα τάξη τους λαϊκούς πληθυσμούς, μόνο που η αριθμητική τους δυναμική κάθε άλλο παρά «περιθώριο» με την έννοια της μειοψηφίας αποτελούσε.
Το αντίθετο, μάλιστα.

Ούτε ποινικοί κατάδικοι ήταν οι δημιουργοί του ρεμπέτικου και όπως λέει και ο Σώτος μη μας διαφεύγει πως το χασίς φύτρωνε στις αυλές των σπιτιών και ήταν νόμιμη η χρήση του μέχρι και το ΄36.
Άλλο θέμα η ποινικοποίησή του αργότερα και συνάμα ο κατακλυσμός της αγοράς από «άλλες ουσίες».

Επίσης, το ξαναλέμε τραγούδια για ουσίες (φαινόμενο γνωστό και συνηθισμένο της εποχής) γράφτηκαν από πάρα πολλούς δημιουργούς, δεν μονοπώλησε το λαϊκό τραγούδι αυτή τη θεματολογία.

Γιάννη, από ΝΥ, χωρίς καμιά διάθεση να φάμε τα μουστάκια μας, άλλωστε δεν έχω, θα μου επιτρέψεις κι εγώ, όπως κι εσύ, αβασάνιστα, να πω τις θέσεις μου, χωρίς να επιχειρηματολογήσω-τεκμηριώσω:
-Το ρεμπέτικο τραγούδι, έστω κι αν κατά την άποψή σου δημιουργήθηκε απ΄τον υπόκοσμο, παράνομους, εξόριστους!!! κλπ κλπ, αγαπήθηκε από τον ελληνικό λαό, αγκαλιάστηκε και τελικά έγινε κομμάτι της ζωής του.

  • Η συντριπτική πλειοψηφία του ρεμπέτικου θεματολόγιου, δεν έχει σχέση με τις ουσίες και την παρανομία, αν και η παρανομία για κείνες τις εποχές, ίσως και για σήμερα, δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή σε όλες της τις μορφές.
    -Να τρελαθείτε, να τρελαθείτε. Ποινικός κατάδικος είναι ο καθένας που έφαγε ποινή. Βέβαια, άλλο το πταίσμα, άλλο το πλημμέλημα, άλλο το κακούργημα. Δεν ξέρω πόσους κακούργους συντελεστές του ρεμπέτικου ξέρεις, εγώ κανέναν. Αν και σε τέτοια ακόμα περίπτωση, πρέπει να κρίνουμε το δημιούργημα και όχι τον δημιουργό.
    Τραγούδι, θεματολογία, συντελεστές. Εκείνο το “εξόριστοι” όπως το “πέταξες”,
    μου χάλασε όλη τη διάθεση. Να υποθέσω ότι “ξέφυγε”? Θανάσης
    ΥΓ: Βάσιμα λέω, ότι θα πάρεις πολλές απαντήσεις. Χωρίς τονίζω καμιά διάθεση για παρεξήγηση, κατάφερες και “συσπείρωσες” και “αντιφρονούντες”.

Δεν επανέρχομαι στη θέση “περί περιθωρίου” γιατί το έκανα παραπάνω και πιστεύω ότι ήμουν σαφής.
Ομως θα ξαναβάλω το θέμα των λανθασμένων στοιχείων (πληροφοριών κλπ.).

Ο Μάρκος και ο Στράτος καταδικάστηκαν σε μερικούς μήνες φυλακή (για χασισοποτεία). Για τον Μπάτη ακόμη συζητιέται το αν μπήκε φυλακή, κι αν μπήκε, μιλάμε πάλι για μερικούς μήνες. Αυτό του κάνει “ποινικούς κατάδικους”; Πολύ αυστηρή τη βλέπω την ηθική σου φίλε Ιωάννη. Προσωπικά στα είκοσί μου είχα ξεπεράσει σε σύνολο κατά πολύ τα δύο χρόνια φυλακή, άσχετα με το αν το σύγχρονο δικαστικό σύστημα σού δίνει το δικαίωμα να μην μπαίνεις “μέσα”.
Ακόμη όμως κι αν δεχτούμε το επιχείρημα περί “ποινικών κατάδικων”, σου διαφεύγει κάτι: Ολοι αυτοί που αναφέρεις, με εξαίρεση τον Μπαγιαντέρα, πήγαν φυλακή (όσο πήγαν κι αν πήγαν) ΜΕΤΑ το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '30 και πιο συγκεκριμένα μετά το '36, αφού ήδη είχαν αναδειχτεί ως λαϊκοί δημιουργοί.

Ολοι οι ρεμπέτες στις βιογραφίες τους είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο θέμα αυτό. Επειδή η γκόμενα του Ανέστου ήταν “επαγγελματίας”, όλοι φροντίζουν να ξεκαθαρίσουν ότι ο Ανέστος δεν της “τα 'παιρνε”. Αλλωστε, δεν ξέρω αν το 'χεις υπόψη σου, ο “αγαπητικός” δε γίνεται αυτόματα και νταβαντζής. Χρειάζονται κι άλλα προσόντα (να “μετράς” στους τσαμπουκάδες της πιάτσας), τα οποία ο Ανέστος δεν είχε. Ας μη φορτώνουμε και το χαρακτηρισμό “νταβαντζής” σε μια τόσο τραγική προσωπικότητα.

Ε τώρα αυτό πώς να σχολιαστεί; Ημαρτον!

Κατα βαση, δεν νομιζω οτι η διαφωνια μας ειναι και τοσο μεγαλη ουτε και τοσο σημαντικη.

Ασφαλως, εχεις δικιο οταν λες οτι οι προαναφερθεντες Μεγιστοι Λαικοι Δημιουργοι, πληρωσαν μικροσφαλματα πταισματικες παραβασεις που δεν πιστοποιουν καποιον σαν “εγκληματια”, και ποτε κανεις βεβαια δεν ισχυριστηκε κατι τετοιο…

Τελικα τα αριστουργηματα τα οποια μας αφησαν, σιγουρα και αγκαλιαστικαν απο το συνολο σχεδον του Λαου μας, εγιναν μερος του Πολιτισμου μας και θα ειναι μαζι μας παντοτινα.

Ευχαριστω για τα σοβαρα επιχειρηματα που παρατεθηκαν, αν και κατα την αποψη μου υπαρχει ακομα πολυ υλικο για ερευνα και μελετη, υπαρχει ακομα αρκετος χωρος να καλυφθει οσον αφορα τις καταβολες αλλα και την εξελιξη αυτου που ονομαζουμε ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ

Εννοείται φίλε μου. Αλλιώς θα το είχαμε κόψει αυτό το φόρουμ ή το πολύ-πολύ να το είχαμε μετατρέψει σε chat.