Και εδώ η ματιά της Ιφιγένειας Ιωάννου από την πτυχιακή της εργασία πάνω στην Ρίτα Αμπατζή:
“Γ. Θεματολογία
Εξιστορείται με περιπαικτικό τρόπο και με νοηματικές αντιδιαστολές η έγγαμη ζωή της Μαργαρίτας. Η Μαργαρίτα απορεί πώς την πάτησε και παντρεύτηκε με την προτροπή της μάνας της έναν«πλούσιο» έμπορο που της έταξε μεγάλη προίκα στο όνομά της. Ο θησαυρός όμως αποδείχθηκε άνθρακας, αφού η προίκα δεν είναι άλλο από μια παράγκα με σκεπή 150 φράγκων, ένα τρύπιο μαξιλάρι, μια κούνια και λούσα που δεν τα φοράει άλλη… Ένα φθηνό φόρεμα και μπόλικη «τύχη». Ειρωνικά οι στίχοι περιγράφουν ως εξαιρετικά, τα φθηνά, ευτελή προικιά της Μαργαρίτας που «βάδισε καλά στην πίτα», που την πάτησε δηλαδή και ξεγελάστηκε με τον υποτιθέμενο πλούσιο γαμπρό.”
Σελίδα 88 - 89.
Πηγή: https://apothetirio.lib.uoi.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/5825/357.pdf?sequence=5
Πολύ ενδιαφέρουσα η τελευταία οπτική, το “πρώην” δηλαδή πάει στο “χρεωκοπημένος”;
Τόσα χρόνια έκλινα προς την ερμηνεία “έμποράς της”=“νταβατζής της”, πρώην επειδή την “αποκατέστησε” μέσω του γάμου.
Κι όμως, επιμένω στο σημείο που έθιξα και στο #18: αυτά που δίνει ο γαμπρός στη νύφη δεν ονομάζονται προίκα.
Κατά τα άλλα βέβαια αυτή η ανάγνωση βγάζει μια συγκροτημένη ιστορία. (Και άλλες όμως!)
Μπορεί βέβαια να ισχύει και το πολύ απλό που λέει ο Νίκος Π.: ένα πρόχειρο συμπίλημα που να επιτρέπει να φανταστούμε διάφορες συγκροτημένες ιστορίες, χωρίς όμως καμία να υποστηρίζεται από κάθε λέξη του στιχουργήματος.
Γενικά, νομίζω πως κάπως είναι υπερβολή να ανεβάζουμε το τραγουδάκι σε επίπεδο πτυχιακής εργασίας (να διευκρινίσω, δεν τη διάβασα τη συγκεκριμένη), ή να ψάχνουμε για υψηλά νοήματα, πολλαπλά πρίσματα προσέγγισης και τα παρόμοια. Μία καθημερινή ιστοριούλα, για την οποία ο στιχουργός δεν πρέπει να αφιέρωσε πάνω από καν΄να μισάωρο ή ώρα το πολύ (δεν βλέπω την παραμικρή προσπάθεια χτενισμάτων), σε μία απλοϊκή μουσικούλα να στρώνει το δρόμο για να δημιουργήσει η Ρίτα την (επαγγελματικότατη!) ερμηνεία της, αυτά και τίποτ’ άλλο…
Πάντως πολύ αξιόλογο τραγουδάκι η Μαργαρίτα (για εμένα), και ας είναι και απλοικό σε όλα του.
Συμπλέω με τον Σάλτα: για μένα είναι από τα πολύ ωραία τραγούδια –και από μελωδία και από ερμηνεία και από στίχο. Ωραίο και το σχόλιο της koukidou από το 2009…
Κάποιο «εμπορικό» (κατάστημα) είχε ο γαμπρός, εξ ού και «έμπορας» -μάλλον ξεπεσμένος. Δεν με ξενίζει η λέξη, συνήθης ήταν στο παρελθόν –καμία σχέση με νταβατζή.
Η Ιωάννου στην πτυχιακή της παρερμηνεύει τα περί προικός: την «προίκα» έχει στο όνομά της η μάνα της, όχι ο έμπορας…
«Έμπορας» είναι κανονικόταατη λέξη. Το «έμπορά της» είναι που με μπερδεύει.
Εν πάση περιπτώσει καταλαβαίνω ότι οι περισσότεροι κλίνετε προς το μοτίβο της κακοπαντρεμένης που τη δώσανε στον άφραγκο ή/και τσιγκούνη;
δηλ. σε αυτόν, από του οποίου το εμπορικό ψώνιζαν (πριν το κλείσει…)
Μπράβο για το ανέβασμα του τραγουδιού. Όλα τα σχόλια καλά. Η άποψή μου: Το τραγούδι μοιάζει με επιθεώρηση, η ευρηματικότητα των λέξεων στην ομοιοκαταληξία (προίκα απείραχτη) προίκα αφάγωτη λέμε σήμερα, εμένα μου θυμίζει τον Κώστα Σκαρβέλη, τον πολυγραφότατο.
Αν κατάφερε σε λίγα μόνο λεπτά να γράψει αυτό το αριστούργημα, είχε μεγάλη έμπνευση. Η καημένη η Μαργαρίτα, είναι η Ελληνίδα γυναίκα εκείνης της εποχής, που έκανε την Ελλάδα 12.000.000. Σήμερα η Ελλάδα οδεύει στα 8.000.000. Μία παράμετρος…
Εξαιρετικό τραγούδι από όλες τις απόψες, όπως έγραψα και παραπάνω.
Το δε ακροτελεύτιο δίστιχο είναι αέναης επικαιρότητας:
μ’ένα δίφραγκο γυρίζει, πότ’ εδώ και ποτ’ εκεί,
με πενήντα δράμια ρύζι την περνάει την Κυριακή.
Κι εγώ διαφωνώ Νίκο. Από καθαρά τεχνική άποψη, παρατήρησε τις ομοιοκαταληξίες:
Η καημένη η Μαργαρίτα
να ξεφύγει δεν μπορεί,
πως επάτησε στην πίτα
μοναχή της τ’ απορεί.
Την επάντρεψε η μαμά της
με τον πρώην έμπορά της
και της έχει στ’ όνομά της
προίκα απείραχτη, γερή.
(…κλπ, δες το σε όλο το τραγούδι, δεν υπάρχει λόγος να το ξαναγράψω ολόκληρο.)
Επίτηδες το γράφω έτσι, σπάζοντας τα δίστιχα σε τετράστιχα. Μοιάζουν να είναι τροχαϊκά 15σύλλαβα (όπως «θα σε πάρω να γυρίσω Φοίνικα, Παρακοπή», πολύ κλασικό σε ρεμπέτικα), έστω με καναδυό εξαιρέσεις, αλλά όχι, είναι άλλο μετρικό σχήμα, αρκετά πιο σύνθετο. Ίσως όχι και τόσο δύσκολο από μόνο του, αλλά ένα σχήμα στο οποίο δεν υπήρχε καμία παράδοση με έτοιμες λύσεις. Και μόνο το είδος της ομοιοκαταληξίας (κατά βάση πρώτος-τρίτος και δεύτερος-τέταρτος) αμφιβάλλω αν το 1937 είχε προηγούμενο στο λαϊκό τραγούδι.
Είναι λοιπόν προϊόν πρωτότυπης έμπνευσης και κάποιας προσπάθειας. Άμα δεν το βρίσκεις καλό, άλλο θέμα. Προχειροδουλειά όμως όχι.
Η φράση είναι γνωστή ήδη από τα τέλη του 19 ου αιώνα και δεν πρόκειται για ειδικά αργκοτική.
Βάζω την ωραία ερμηνεία από το Λεξικό της Νεοελληνικής του Σταματάκου:
πατώ στην πίτα: επί αποτυγχανόντων εις τι κατά τρόπον γελοίον, επί των αστοχούντων γενικώς εις τας επιδιώξεις των και υφισταμένων ηθικάς ή υλικάς ζημίας