Καλησπέρα! Σας παρουσιάζω μία ποιμενική φλογέρα σε τονισμό Ντο# από καλάμι. Έχει οχτώ τρύπες, 7 μπροστά και μία πίσω η οποία βρίσκεται ανάμεσα από τις δύο μπροστινές. Η οχτάτρυπη ποιμενική φλογέρα είναι στην ουσία εξέλιξη της παλιότερης που είχε 6 τρύπες μπροστά. Ο εμπνευστής του οχτάτρυπου ποιμενικού αυλού είναι ο δεξιοτέχνης Αριστείδης Βασιλάρης. Για όσους ενδιαφέρονται δίνω και τις διαστάσεις: μήκος 24.7cm, εξωτερική διάμετρος 2.6cm. Οι αποστάσεις σε cm μεταξύ των κεντρών των οπών και από κάτω προς τα πάνω είναι: 4.7, 2.65, 2, 2.2, 2.2, 1.9, 1.9. Οι αντίστοιχες διάμετροι σε mm είναι: 0.8, 0.8, 0.65, 0.65, 0.6, 0.6, 0.44 και η πίσω 0.42. Έμεινε δύο μέρες σε λαδάκι και περάστηκε με κεραλοιφή εσωτερικά και εξωτερικά.20211220_145010|375x500
Εξαιρετική δουλειά Γιώργο. Είμαι βέβαιος ότι και ηχητικά-μουσικά θα είναι άψογη. Σχετικά με την 8η τρύπα στους ποιμενικούς αυλούς… Είναι γεγονός ότι ο μακαρίτης Αρ. Βασιλάρης έφτιαξε και έπαιξε φλογέρα με 8 τρύπες. Όμως στην ελληνογενή κάτω Ιταλία υπήρχαν από την αρχαιότητα και υπάρχουν ποιμενικά σουραύλια ακόμα και με 10 τρύπες (8+2) π.χ. το friscaletto της Σικελίας και το Zufolo της Καλαβρίας.
Σήμερα, κατασκευάζω πάσης φύσεως Αυλούς: Σουραύλια, Φλάουτα και Φλογέρες με 9 και 10 τρύπες, σε κάθε κούρντισμα, για κάθε κλίμακα και για κάθε είδος μουσικής, από Δημοτική ως Jazz και από Latin ως Συμφωνική. Φυσικά κάθε αυλός χαρακτηρίζεται από απόλυτη μουσική πιστότητα και αψεγάδιαστη μουσική και ορχηστρική συνεργασιμότητα.
Οι παραδοσιακές ελληνικές φλογέρες και τα σουραύλια δεν έχουν αυστηρά στάνταρ ως προς την τρήση τους, επομένως δεν υπάρχει και κανένας συγκεκριμένος που να τα άλλαξε. Ανάμεσα στο αυστηρό μίνιμουμ των 5 τρυπών και το μάξιμουμ των 9 (8+1: δεύτερη για αντίχειρα, δηλ. 8+2, δε συνηθίζεται απ’ όσο ξέρω στην Ελλάδα), όλα παίζουν. 5+1, 6, 6+1, κλπ. Σε άλλα πνευστά τα πράγματα ήταν ανέκαθεν πιο στανταρισμένα, μαντούρες, τσαμπούνας, γκάιντες, νομίζω και ζουρνάδες: εκεί οι τρύπες είναι όσες είναι, ή τουλάχιστον κάθε τόπος έχει αυλούς με δεδομένες τρύπες. Ενώ στα φλογεροειδή φαίνεται ότι ποτέ κανείς (τσομπάνος ή άλλος μερακλής) δεν είχε ενδοιασμούς να ανοίξει μια παραπάνω για να δει τι θα γίνει, ή μία λιγότερη αν δεν τη χρειάζεται.
Αν εξαιρέσουμε την μπαντούρα που κατά παράδοση κατασκευάζεται με 5 τρύπες, η πλειοψηφία των παραδοσιακών αυλών (σουραύλι, θιαμπόλι, γαβάλ κλπ) κατασκευάζονται με 6 ή με 6+1 τρύπες. Σπάνια ο βοσκός ή ο ερασιτέχνης μουσικός θα έμπαινε στον κόπο να “δυσκολέψει” την ζωή του με 1 ή 2 επιπλέον τρύπες. Ο Βασιλάρης φυσικά και δεν ανακάλυψε τον τροχό, αλλά είναι αυτός που επαναπροσδιόρισε τον όρο ποιμενικη φλογέρα προσθέτοντας τις επιπλέον οπές και έγινε ο μέντορας για πολλούς σπουδαίους σύγχρονους φλογερίστες, οι οποίοι χρησιμοποιούν πλέον και σχεδόν αποκλειστικά την 8τρυπη φλογέρα στα πρότυπα του Βασιλάρη( Πλαστήρας, Νιάρχος, Λάλεζας, Πριλίγκος, Κοκκώνης κλπ). Να σημειώσουμε φυσικά ότι στα χωριά, οι παλιοί εναπομείναντες φλογερίστες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τον εξάτρυπο ποιμενικό αυλό.
Σε νησιά του Αιγαίου, όπου ο ποιμενικός αυλός είναι συνήθως σουραύλι (δηλ. με τάπα και παραθυράκι - αυτο που σφυράει κατευθείαν, χωρίς να χρειάζεται να βρεις την ειδική τεχνική για να βγάλεις ήχο) έχω συναντήσει και 5+1 και το σπάνιο και παλαιινό 5 σκέτες, σαν μαντούρα.
Υπάρχει και μια ηχογράφηση με δύο σημαντικούς θιαμπολάτορες της κεντρικης Κρήτης που παίζουν μαζί, ο πιο συντηρητικός με 6+1 και ο πιο καινοτόμος με 7+1. Πελοπίδας Σαριδάκης και Μπαξές (δε θυμάμαι ποιος είχε το κάθε όργανο).
Μ’ αυτή την οπτική δεν το είχα σκεφτεί ποτέ! Ότι δηλαδή είναι και δυσκολία.
Ε δεν είναι και πιο εύκολο να παίζεις με δύο τρύπες παραπάνω. Όσον αφορά στους δύο Κρητικούς που ανέφερες, τον Μανώλη Φραγκουλιτάκη και τον Πελοπίδα Σαριδάκη, παίζουν και οι δύο με θιαμπόλια 6+1. Κανένας δεν παίζει με 7+1. Απλά ο Φραγκουλιτάκης έχει και μια επιπλέον τρύπα χαμηλά, που μένει πάντα ανοιχτή. Είναι η τρύπα που δίνει τον βασικό τόνο. Η εκπομπή είναι η “Αποσπερίδα” από την ΚΡΗΤΗ TVτου 1995 και την παρουσιάζει ο Γαργανουράκης
Πολύ σωστά όσα γράφεις! Οι παραδοσιακές ποιμενικές ελληνικές φλογέρες και σουραύλιια των 6 δακτυλοπών, καλύπτουν το φάσμα των μουσικών αναγκών της ελληνικής δημώδους μουσικής.
Δεν είναι από εκπομπή, σε σιντί το έχω. Νομίζω η καταγραφή είναι του Γ. Λαγκαδινού, ο οποίος ξεκάθαρα μού έχει μεταφέρει ότι τους είχε ρωτήσει και τους δύο για τις τρύπες και ο ένας είχε ανοίξει μία παραπάνω ενώ ο άλλος έπαιζε έτσι όπως πρωτόμαθε από την αρχή. Επομένως μπορεί αυτό το βίντεο που λες να ήταν πιο παλιά ή πιο μετά, σε διαφορετική φάση των αναζητήσεών τους.
Όπως και να 'χει, η πληροφορία για την τρύπα κουρδίσματος που μένει ανοιχτή (την παροιμιώδη «τελευταία τρύπα της φλογέρας») έχει ενδιαφέρον!
Με βάση τη συνέντευξη του Αντρέα Σκούλλου (σελίδα 22) νομίζω ότι στην Κύπρο κάποιος που ήξερε να παίζει πιθκιαύλι μπορούσε να περάσει εύκολα στο ζορνέ, οπότε οι τρύπες πρέπει να ήταν οι ίδιες. Αλλά δε ξέρω τα όργανα και είναι λογικό τα πιθκιαύλια να τα έφτιαχνε ο κάθε βοσκός όπως ήθελε, με ότι γνώσεις είχε.
Μπρε! Δεν το είχα προσέξει όταν το πόσταρες Γιώργο. Καλό βίντεο: είναι η εκπομπή από την οποία προέρχονται διάφορα κομμένα βιντεάκια με τον Μπαξέ, που είχα δει παλιότερα χωρίς να ξέρω πού είχαν παιχτεί, νομίζω δε και κάποια που δεν τα είχα ξαναδεί.
Σ’ ευχαριστώ! Κάτι τέτοια τα μαζεύω ρώγα-ρώγα. Έχω γράψει και μια μελέτη για τον Μπαξέ (μέρος Α, μέρος Β.)
Ευχαριστώ! Λίγο ψύλλοι στ’ άχερα είναι εδώ που τα λέμε. Αυτό που τελικά κατάλαβα μετά από όλη αυτή την ανάλυση, όπως μπορώ να πω τώρα που έχει περάσει κάποιος καιρός, είναι αρκετά πιο απλό. (Αλλά δε θα έφτανα ποτέ να το καταλάβω αν δεν πέρναγα πρώτα από το περίπλοκο!)
Σχεδίαζα μια πιο ολοκληρωμένη μελέτη, έκανα μάλιστα και συνεντεύξεις με μερικούς συνεργάτες του Μπαξέ, αλλά δεν την προχώρησα μέχρι τώρα.
Ναι. Από κει, από κει τον είχα ‘κούσει ‘γω αλλά… μου το ‘φτιαξε ‘νας άλλος, ο γέρος δε μου ‘φτιαξε, , επαίζανε τότε με τις πέντε τρύπες, σκέτο.
Εσύ δεν παίζεις με πέντε τρύπες;
Με έξε. Δυστυχώς δεν παίζω μ’ εφτά που παίζ’ ο Μανώλης. Είχα μάθει έτσι κι έχω κάνει μπρόβες κι έχω κάνει και χαμπιόλι με εφτά τρύπες και δε μπορώ α το βρω. Έχει αυτό το δάχτυλο, το τρίτο δε με πιάνει.
Συνέντευξη του Πελοπίδα Σαριδάκη στον Γ. Λαγκαδινό το 1990, αδημοσίευτη απ’ όσο ξέρω. Ο Μανώλης που αναφέρεται είναι ο Φαραγκουλιτάκης (ο Μπαξές).
Η φράση «το τρίτο δε με πιάνει» πρέπει να σημαίνει ότι τον παράμεσο του πάνω χεριού δεν τον έχει γυμνάσει. Άρα οι έξι τρύπες θα ήταν 5 και μία πίσω, που για τις 5 μπροστά χρησιμοποιούνται δύο δάχτυλα στο πάνω χέρι και τρία στο κάτω. Με τις 7 (6 + μία πίσω) επιστρατεύεις κι ένα καινούργιο δάχτυλο.
Ο πιο συντηρητικός, ο Πελοπίδας, 5+1, ο πιο καινοτόμος, ο Μπαξές, 6+1. Αλλά ωστόσο και του Πελοπίδα οι 5+1 είναι καινοτομία, με 5 σκέτες το πρωτογνώρισε.
Και φυσικά ο καθένας την κούρδιζε με τον δικό του τρόπο. Ο Σαριδάκης έπαιζε με το δεξί χέρι από πάνω και με δύο δάχτυλα. Έχω δει μερικούς παλιούς να παίζουν έτσι. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα κρητικά θιαμπόλια τα φτιάχνανε από χοντρό καλάμι. Το μόνο μειονέκτημα με τα μεγάλης διαμέτρου καλάμια είναι ότι δυσκολεύονται να πιάσουν τις ψιλές (δεύτερη οκτάβα) στις πάνω τρύπες. Το πλεονέκτημα είναι ότι έχουν γεμάτο και μεστό ήχο.
