Μιας και καταπιαστήκατε με εκφράσεις που μπορεί να προέρχονται από γεγονότα και επεισόδια της Ελληνικής Επανάστασης είναι αλήθεια ότι την έκφραση «θα μου κλ… τ’ αρχ…» (με το συμπάθειο) την πρωτοείπε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης; Το διάβασα σε μια συνέντευξη του μακαρίτη Μπιθικώτση και μου έκανε εντύπωση.
Γενικά, έχει μελετηθεί η ιστορική προέλευση των λεγόμενων “χυδαίων” εκφράσεων που χρησιμοποιούμε (βάζω και τον εαυτό μου μέσα) καθημερινά;
Χαιρετώ.
χαιρετα τα τον Πλάτανο
Τη φράση “χαιρέτα μου τον πλάτανο”, τη λέμε συνήθως, όταν θέλουμε να ειρωνευτούμε κάποιον που μοιράζει απραγματοποίητες υποσχέσεις. Ο ξενιτεμένος από την πατρίδα, πάντα θυμάται με πόνο το γερο - Πλάτανο της πλατείας του χωριού του κι όποιον πατριώτη του συναντήσει να πηγαίνει στο χωριό τους του λέει: “χαιρέτα μου τον Πλάτανο”.
Καραϊσκάκης είχε μάλλον δει ποιος του είχε ρίξει το βόλι που τον οδήγησε στον θάνατο και είπε:
“Αν γίνω καλά θα τον χαλάσω εγώ αυτόν που με βάρεσε. Αν ψοφήσω κλασ.** μου το …‘’
πώντος φίλε κουτρούφι κι απο κάτι άλλα που έχω διαβάσει ο Καραισκάκης τα καντήλια πρέπει να τα χε ψωμοτύρι:019:
Και όχι μόνο ο Καραϊσκάκης: δεν θυμάμαι πιά λεπτομέρειες αλλά κάπου ο Φωτιάδης, αφού παραθέσει επιστολή γνωστού οπλαρχηγού συνεχίζει: Πιάνουνε και του απαντούνε με τούτη δώ τη γραφή: “Κερατά! Ούλοι να σου γαμοίσομεν το κέρατο! Κλπ.”.
Ο καραϊσκάκης ήταν, όντως, ο πιο αθυρόστομος. Η παράδοση λέει ότι, όταν γινόταν η ψευτοδίκη του στο αιτωλικό(1825)-από μαυροκορδάτο και σία-από το πολύ αισχρό που έλεγε, κοκκίνισε η εικόνα της Παναγίας.
Πάντως, όταν πέθαινε είπε …“και τώρα κλάσ… μου τ΄αρχίδ…”.
Αρη και Δημήτρη Ν. αργά το έμαθα…
Όταν ήμουν στην έκτη δημοτικού ο δάσκαλος με έβαλε να υποδυθώ τον Καραϊσκάκη (ατυχής επιλογή γιατί είμαι από τότε χοντρός ενώ ο καημένος ήταν αδύνατος και ασθενικός) σε ένα σκετς επί τη επετείω της 25ης Μαρτίου. Το έργο, θυμάμαι, τελείωνε συγκινητικά με το θάνατό του και τότε έλεγα κάτι εθνεγερτικές σαχλαμάρες. Τώρα, φαντάζομαι ένα χοντρομπαλά φουστανελά που κράταγε ένα φλώμπερ για καρυοφίλι, ενώπιον των αρχών, του κλήρου και του λαού που παρακολουθούσε το έργο, να εκστομεί την πραγματική φράση.
Βασικα απ ότι βλέπω τώρα που τα ψαξα ο Καραισκάκης ηταν ενα αγνό λαικο παιδι!!!:019:
στην πρόταση συμφιλίωσης που του έστειλε το 1824 ο οπλαχηργός της Ρούμελης, Στορνάρης, απάντησε:
«Γενναιότατε αδελφέ καπ. Νικόλα, …είδα όσα με γράφεις. Έχει και τουμπλέκια (: τουρκικά όργανα του ιππικού) ο …ος μου, έχει και τρομπέτες (: ελληνικά όργανα). Όποια θέλω από τα δυο θα μεταχειρισθώ…».
και αν σας γράψω τι έλεγε το 1823, απευθυνόμενος στον απεσταλμένο του αρχηγού του τουρκικού στρατεύματος των Τρικάλων, Σιλιχτάρ Μπόδα:
ο μαστορας δίκαια θα μου κάνει κανα ban out:256:
ΚΑΒΑΛΗΣΕ ΤΟ ΚΑΛΑΜΙ…
Είναι μια έκφραση που ίσως προέρχεται από την Αρχαία Ελλάδα. Οι Σπαρτιάτες το έλεγαν για να πειράξουν τον Αγησίλαο. Ο Αγησίλαος αγαπούσε πολύ τα παιδιά του και όταν ήταν μικρά έπαιζε μαζί τους , καβαλώντας ,σαν σε άλογο, ένα καλάμι . Κάποια μέρα όμως τον είδε ένας φίλος του σε αυτή την στάση και ο Αγησίλαος τον παρακάλεσε να μην πει τίποτα σε κανέναν. Αλλά εκείνος δεν κράτησε τον λόγο του και το είπε σε άλλους , για να διαδοθεί σιγά - σιγά σε όλους και να φθάσει στις μέρες μας , με αλλαγμένη την ερμηνεία του (το λέμε όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι πήραν τα μυαλά του αέρα).
<< Χαιρετα μας τον πλατανο … και Νικολο καρτερει … >> , ετσι ειναι ολοκληρωμενη η ρηση …
Καποτε τα τσιγαρα ΚΑΡΕΛΙΑ , στην πλακε κασσετινα , αναμεσα στις δυο δεκαδες , υπηρχε το
χαρτακι της απαραιτητης διαφημισης τους και ακριβως απο πισω το << απο που βγηκε >> , ασχολουμενοι με
την προελευση και την ερμηνεια των λαικων παροιμιων …
Κοντρα λοιπον στο " ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ " , υπηρχε και κατι ψαγμενο
για να μαθεις , ετσι τουλαχιστον θελω να πιστευω …
<<Του Κουτρούλη ο Γάμος >>
Κατά τη διαπόμπευση κουρεύανε τον "αμαρτήσαντα " , τον έκαναν δηλαδή " κουτρούλη " ( από το κούτρα , που θα πει κεφάλι ) κι ύστερα άρχιζε η περιφορά στους δρόμους :019:και στις πλατείες των πόλεων . Γινόταν πανδαιμόνιο , με τενεκέδες , σάπια φρούτα , λεμόνια που του πετούσαν , τα κουδούνια που του κρεμούσαν , και τις καμπάνες που τις χτυπούσαν , για να τον υποδεκτούν
Παράξενη μου φαίνεται αυτή η ερμηνεία, Άρη. Την έχεις από κάπου; Και βέβαια στη διαπόμπευση έκοβαν τα μαλλιά (κυρίως για τις γυναίκες, αυτό ήταν πολύ υποτιμητικό), και βέβαια τον / την ανέβαζαν σε γάιδαρο ανάποδα (να βλέπει πίσω), και βέβαια του πετούσαν αντικείμενα και κυρίως φούμο, μαύρη σκόνη από το τζάκι. Έτσι μάλιστα γεννήθηκε και η χειρονομία της μούτζας, κατά την εκτόξευση του φούμου από τη γεμάτη παλάμη του χεριού, συνοδευόμενη από το -νάαααα!. Αλλά γάμο δεν θύμιζε το δρώμενο αυτό καθόλου. Άσε που άλλο κούτρα και άλλο κουτρούλη, που εγώ τουλάχιστον δεν ξέρω την ετυμολογία του.
Υπάρχει και το θεατρικό έργο “Του Κουτρούλη ο γάμος”, όπου ο Κουτρούλης κατεβαίνει στην Αθήνα για να πολιτευτεί και παντρεύεται αποσκοπώντας στην κοινωνική καταξίωση.
Δεν γνωρίζω όμως αν η έκφραση προέκυψε από το έργο ή προϋπήρχε αυτού.
απ οτι καταλαβα δεν είχε να κάνει με το γάμο απλά ενοούσαν ότι είναι σαν να παντρεύται ένας τύπος σε τέτοια φάση
επίσης μία ακόμα επεξήγηση που βρήκα απο το site του ΤΕΙ κρήτης
1«“Έγινε του Κουτρούλη ο γάμος” ή “Έγινε του Κουτρούλη το πανηγύρι” λέμε οι νεότεροι Έλληνες όταν πρόκειται για θορυβώδη συνάθροιση ή μεγάλη ακαταστασία. Ποιος είναι όμως αυτός ο Κουτρούλης και γιατί ο γάμος του να γίνει παροιμιώδης;
»Ο καβαλλάριος [ιππότης] κυρ Ιωάννης ο Κουτρούλης, που πιθανώς ζούσε στη Μεθώνη, συγκατοίκησε με γυναίκα που είχε φύγει από το συζυγικό σπίτι μετά από σκάνδαλο, όπως φαίνεται. Η μη νόμιμη αυτή συγκατοίκηση τράβηξε την προσοχή της εκκλησίας, η οποία αφόρισε τη γυναίκα. Πέρασαν εν τω μεταξύ δεκαεφτά χρόνια, και ο Κουτρούλης, μη εννοώντας να απομακρυνθεί από τη γυναίκα, πάντοτε προσπαθούσε να του επιτραπεί να την παντρευτεί νόμιμα. Πόσο μεγάλο θα ήταν το σκάνδαλο, και επομένως πόσο γνωστό στη μικρή κοινωνία της Μεθώνης, ο καθένας το φαντάζεται. Ο νόμιμος και πρώτος σύζυγος που αντιδρούσε, για δεκαεφτά χρόνια βασάνιζε τον Κουτρούλη. Τα πράγματα όμως μεταβλήθηκαν το Μάιο του 1394. Ο Πατριάρχης Αντώνιος ο Δ’, στον οποίο η αφορισθείσα παρουσίασε διαζύγιο που είχε γίνει επί του εν τω μεταξύ αποθανόντος επισκόπου Μεθώνης Καλογεννήτου, με το οποίο ο γάμος θεωρούνταν νομίμως διαλελυμένος, αναγνώρισε το δίκιο της και με γράμματά του και προς τον μητροπολίτη Μονεμβασίας και τον επίσκοπο Μεθώνης επίτρεψε την με τις ευχές της εκκλησίας τέλεση του γάμου, εάν όμως αποδεικνυόταν ότι ο Κουτρούλης δεν είχε καμιά ιδιαίτερη σχέση με τη γυναίκα, με την οποία συγκατοικούσε, για όσο αυτή ζούσε με τον πρώτο σύζυγό της. Τι αποδείχτηκε δεν ξέρουμε· φαίνεται όμως ότι η ανάκριση των ιεραρχών πιστοποίησε την αθωότητα του Κουτρούλη και έτσι ο γάμος έγινε. Αν θα γίνει ή όχι ο γάμος, συζητιόταν για δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια, και όταν επιτέλους έγινε, έγινε το ζήτημα της ημέρας. Στα στόματα των γυναικών και των περιέργων θα περιφερόταν αναμφίβολα η φράση “'Έγινε του Κουτρούλη ο γάμος”, όπου όλη η σπουδαιότητα έπεφτε στο ρήμα “έγινε”.
»Κατά το γάμο ωστόσο, που μάλλον πανηγύρι ήταν, είναι φυσικό να έγινε έκτακτο και εξαιρετικό γλέντι, αφενός μεν σε πείσμα του πρώτου συζύγου, αφετέρου δε για ικανοποίηση του πολύπαθου και καταξοδεμένου δεύτερου συζύγου, ο οποίος δεν ήταν κάποιος άγνωστος, ήταν ο εξαιτίας των γεγονότων διαβόητος καβαλλάριος Ιωάννης Κουτρούλης.
»Στη φράση κατόπιν “Έγινε του Κουτρούλη ο γάμος” τονιζόταν όχι πλέον η λέξη “έγινε”, αλλά η γενική “του Κουτρούλη”, η οποία έγινε συνώνυμη με το “θορυβωδώς” και η οποία είναι σήμερα η ιδιαίτερη λέξη όλης της φράσης.
»Όπως είπαμε, ο γάμος επιτράπηκε από τον Πατριάρχη το Μάιο του 1394, τίποτα δεν μας εμποδίζει να παραδεχτούμε ότι ο ανυπόμονος Κουτρούλης παντρεύτηκε την ίδια εποχή, και επομένως όταν άρχιζε ο ΙΕ’ αιώνας ήταν παροιμιώδες το ότι “Έγινε του Κουτρούλη ο γάμος”.»
[Φ. Κουκουλές, “Περί δύο παροιμιών”, Β’ Λαογραφία 2 (1910) σ. 554-556. Απόδοση Χαράλαμπος Γ. Κουτρούλης.
Σημ.: Οι πληροφορίες του Κουκουλέ αντλούνται από δύο πατριαρχικά πιττάκια (επιστολές).]
Άψογος, Άρη! Βλέπεις, όμως, ότι η πρώτη σου ερμηνεία δεν ήταν αρκούντως τεκμηριωμένη. Χαλάλι, η δουλειά σου αυτή σε καταξιώνει!
Υ. Γ. Αυτός ο κύριος Χ. Γ. Κουτρούλης, απόγονος του κυρ Ιωάννη είναι; Μπράβο του και αυτού.
(1) Χέσε Ψηλά Και Αγνάντευε!!!
στα αγγλικά είναι “shit high and gaze”!!!
Επίσης και ΧουΨουΑ (ΧΨΑ) . Αναφέρεται όταν η σύντομη ή επιτυχής διεκπεραίωση μία υπόθεσης είναι κάτι απίθανο.
Λέγεται ότι έρχεται από εποχή τουρκοκρατίας. Ένας αρματωλός μπορούσε να πιαστεί στην πιο ευαίσθητη στιγμή του από τους τούρκους. Οπότε η τακτική ήταν να διαλεγεις ένα μέρος με ορατότητα : ‘χεζε ψηλα κι αγνάντευε’ …
υπάρχει και ο μαθηματικός τύπος φυσικά ΧΨ+Α
πχ:Πότε βγαινεις στην σύνταξη;
ΧΨ+Α
(2) Έκφραση όταν έχουμε φάει της χρονιάς μας…
μου’ δώσαν, μου’ δώσαν, αλλά έφαγα κιόλας!!!
Με το νι και με το σίγμα
Παλαιότερα, όταν τα παιδιά μάθαιναν υποκοριστικά, ο δάσκαλος τους έλεγε ότι η αρχική τους κατάληξη ήταν σε -ιο και ότι στα μεσαιωνικά χρόνια ήταν σε ιον και ιν, για να καταλήξει στο τέλος το απλό ι . Π.χ. παιδίον, παιδίν, παιδί. Επίσης, ότι ο τύπος των θηλυκών τριτόκλιτων ήταν σε ις και κατέληξε να φύγει το τελικό ς. Π.χ. πόλις, πόλι. Όταν στους τελευταίους αιώνες άρχισαν να γράφουν το χέρι, το πόδι, χωρίς το ν και η πίστι, η πόλι. Χωρίς το ς, οι τύποι που είχαν το νι και το σίγμα θεωρούνταν οι πιο σωστοί και οι κομψότεροι. Γιʼ αυτό όποιος μιλούσε με το νι και με το σίγμα, μιλούσε σωστά και τέλεια. Απʼ αυτό, λοιπόν, βγήκε η φράση «του τα είπα με το νι και με το σίγμα».:091:
…για κακή του σύμπτωσις.
Αναβιώνει κάθε χρονιά, την Καθαρή Δευτέρα, στη Μεθώνη.
Τελειώσαμε, μπράβο Ελένη! Η εντοπιότητα είναι τελικά μεγάλη δουλειά…