Στον κατάλογο -εκεί που πουλα χορδές γραφει:
Δια τα Ψιλα ήτοι 1η και 3η μεταχειρησθητε καρέλα Ν.1
Μπουργάνες ήτοι μπάσες έκαστη 0,05 Cent
δια Ζίλη μεταχειρησθήτε καρέλα Ν.000.
Οι ερμηνείες μπορούν να ποικίλουν -ωστόσο πιστεύω πως είναι 4 χορδο-Τουλάχιστον ο τυπος του οργάνου που έκανε ο Σταθ.
Γιάννη, εάν αυτό είναι το μόνο στοιχείο, φοβάμαι πως η υπόθεση χρειάζεται περισσότερη τεκμηρίωση.
Τι μπορεί να είναι η «Ζίλη», πρώτη φορά το ακούω !
Εάν επίσης επρόκειτο για τετράχορδο (εκτός και είχε πάαρα πολύ χαμηλό κούρδισμα) θα υπήρχε και στατικό πρόβλημα στο μακρύ μπράτσο, για το οποίο οι Σταθόπουλοι δεν χρησιμοποίησαν κανενός είδους ενίσχυση, όπως σε άλλα όργανά τους ( μαντολίνο, μπάντζο, λαούτο ).Το πλάτος επίσης της ταστιέρας είναι αρκετά φαρδύ μεν για τρίχορδο, πράγμα συνηθισμένο σε όλα τα μπουζούκια και των άλλων οργανοποιών της εποχής, οριακά στενό όμως και γιά τετράχορδο. Κάτι άλλο, πιθανόν, να συνέβαινε ( διπλά καντίνια στη μπουργάνα, εναλλακτική επιλογή αριθμού χορδών από το χρήστη).
Οι Σταθόπουλοι επίσης θα πρέπει να υπήρξαν και ικανότατοι και έξυπνοι έμποροι. Δεν θα παρήγαγαν ένα τύπο οργάνου, σε μεγάλο αριθμό, αν αυτό δεν είχε και την ανάλογη ζήτηση ( άρα και χρήση ! ). Πράγμα γιά το οποίο -επαναλαμβάνω ξανά- θα έπρεπε να υπήρχε και πληθώρα ιστορικών μαρτυριών που να το τεκμηριώνει, όπως αντίστοιχα συμβαίνει για τη χρήση του τρίχορδου.
Νομίζω ότι η ζίλη πρέπει να είναι ψιλή χορδή της Λύρας.Στενό για τετραχορδο δεν είναι αν αναλογιστούμε το πλάτος της ταστιέρας του Μαντολίνου.Η αλήθεια είναι ότι δεν φαίνεται από τις φωτογραφίες ο ακριβής αριθμός χορδών-αν ηταν ο πρωτότυπος θα φαινόταν.Ενίσχυση χρησιμοποιούσαν και στα μπουζούκια αλλά μόνο στα ακριβά όπως αυτό του Σταυρου Κ.
Νομίζω ότι εδώ βρίσκεται η απάντηση στο ερώτημα. Μαρτυρίες για αρμάτωμα με χρήση και των τεσσάρων κλειδιών έχουμε. Όλες όμως όσες ξέρω εγώ είναι από Ελλάδα, με μαρτυρημένο σαφώς και το κούρδισμα ρε λα ρε λα. Στην Αμερική αποκλείω να υπήρξε σημαντική διαφοροποίηση στο αρμάτωμα ή κούρδισμα, διαφορετική από ό τι ήξεραν από την Ελλάδα. Επομένως, ο ευέλικτος έμπορος θα φροντίσει να καλύψει όλες τις πιθανές απαιτήσεις (“τρίχορδο” ή “τετράχορδο”) και αυτό κάνει, κρίνοντας από τις “συμβουλές” για τις χορδές: αφήνει την πρωτοβουλία στον πελάτη και απλά, προσπαθεί να τον αποτρέψει από “πατάτες” που μπορεί να φέρουν το όργανο σε κίνδυνο στρεβλώματος. Ερώτημα για το Νίκο: με ρε λα ρε λα μπορεί να αντέξει το όργανο τις τάσεις για τις οποίες κατασκευάστηκε;
Πρόβλημα μου δημιουργεί, εκτός από τη Ζίλη, και η αρίθμηση: τα νούμερα αναφέρονται σε κάθε μία χορδή, ή σε ζευγάρια; αν ισχύει το δεύτερο, τότε η “2η” αρματώνεται με καρέλα (= καρούλι;
Νο. 000; Αν ναι, και για ρε λα ρε λα, τότε ζίλη πρέπει να είναι το μεσάκι. Επίσης, φαίνεται ότι για ψιλά και ζίλη οι χορδές πωλούνται ως καρούλια, ενώ οι μπουργάνες ως κομμάτια έτοιμα κομμένα. Σωστό ή λάθος;
Τις τυχόν απαντήσεις θα τις διαβάσω μετά από μία εβδομάδα. Προς το παρόν, όλα συντονίζονται με Μουσικό Χωριό!
Αφού έχω μελετήσει προσεκτικά το δικό μου μπουζούκι Α. Σταθ.1910-5 και λαμβάνοντας υπόψη ότι το όργανο είχε να παίξει καμιά 40-50 χρόνια, τα σχόλια μου για αυτό είναι τα εξής:
-Οι χαρακιές που έχει ο πάνω ξύλινος καβαλάρης είναι 12, οι πιο παλιές και πιο σωστά χαραγμένες (με κάθε επιφύλαξη) θα έλεγα ότι είναι 8. δύο στην καντίνι τρείς στην μεσαία και άλλες τρείς στην μπουργάνα.
-Οι χαρακιές που έχει ο κάτω ξύλινος καβαλάρης είναι 15 και αρκετά κατεστραμμένες, δεν βγαίνουν συμπεράσματα, λες και είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε ο παίχτης να τοποθετεί τις χορδές σε όποιες αποστάσεις τον βολεύει… σαν τον καβαλάρη του σέταρ.
-
Τα τάστα είναι λίγο φαγωμένα και διακρίνεται μόνο στην πρώτη χορδή να είναι διπλή.
-
Όταν βρέθηκε το όργανο στα χέρια μου φορούσε 8 παν πάλαιες χορδές, και τα πάχη τους είναι:
1 - 0,33mm γυμνό ατσάλι
2 - 0,33mm »
3 - 0,33mm »
4 - 0,35mm »
5 - 0,35mm »
6 - 0,35mm »
7 - 0,56mm τυλιχτή
8 - 0,56mm τυλιχτή
Αυτές οι χορδές, πιθανών να είχαν τοποθετηθεί από άσχετο, πάντως περίεργη η κατανομή για να κάνει κανείς κούρδισμα ΡΕ ΛΑ ΡΕ ΛΑ. -
Η ταστιέρα, με μικρό μήκος χορδής και φάρδος 2,7cm πάνω και 4cm κάτω, θα μπορούσε άνετα να σηκώνει και να φοράει 8 χορδές.
-
Στο ξύλο της ταστιέρας φαίνεται κάτι σημαντικό, σκιαγραφούνται λίγο οι χορδές που φορούσε (τουλάχιστον για ένα διάστημα), κάτι σαν μαζέματα βρομιάς και ιδρώτα, ακατέργαστο ξύλο, πράγμα που σημαίνει ότι ακριβώς από πάνω υπήρχε χορδή. Φαίνονται διπλή χορδή για την καντίνι, διπλή για την μεσαία και τριπλή για την μπουργάνα…
-
Στο καπάκι, περιμετρικά γύρο από την ροζέτα είναι λίγο φαγωμένο από την πένα. Τα σημεία που είναι φαγωμένα είναι τέσσερα, και αυτά που είναι σχεδόν άθικτα ανάμεσα τους είναι τρία, δηλαδή ακριβώς κάτω από τις χορδές, αν ήτανε τρίχορδο…
Σε άλλες περιπτώσεις που έχω δεί σε παλιά λαούτα (τετράχορδα) τα σημεία που είναι φαγωμένα από την πένα είναι πέντε (εξωτερικά και εσωτερικά από τα κενά που έχουν οι 4 χορδές) και αυτά που είναι λιγότερο είναι τέσσερα.
Η απλή λογική προδίδει ότι αυτό το όργανο από παλιά παιζόταν ως τρίχορδο, ασχέτως αν φορούσε περισσότερες από έξι χορδές.
-Κάτι άλλο που παρατήρησα σε ένα κατάλογο οργάνων του Γιώργου Γκέτση του 1915. Στην κατηγορία «μπουζούκια» παρουσιάζει οχτώ μοντέλα βασισμένα σε δύο τύπους μπουζουκιών που κατασκεύαζε [Σχέδιον μαντόλας και σχέδιον λαβούτου (τα κοινώς μισολάουτα) ].
Το μοντέλο μαντόλας είχε έξι κλειδιά στο κεφαλάρι με τρεις διπλές χορδές, με τρύπα οβάλ, γενικά εμφάνιση μαντόλας με μακρύ μανίκι.
Το μοντέλο μισολάουτο ήταν ακριβώς σαν το κλασικό μοντέλο του Α. Σταθόπουλου, είχε οχτώ κλειδιά στο κεφαλάρι με τις βουλίτσες στην ταστιέρα στα ίδια σημεία τοποθετιμένες, ίδια ροζέτα, ίδιο μιζραπλίκι κ.τ.λ… όλα ίδια σαν να τα φτιάχνανε μαζί…
Το σημαντικότερο της υπόθεσης, φαίνεται ξεκάθαρα στην φωτογραφία ότι το όργανο φοράει τρεις διπλές χορδές, με τα δύο ακριανά κλειδιά στο κεφαλάρι να μένουν ελεύθερα…
Και αναρωτιέμαι, αν αυτό ισχύει σε ένα κατασκευαστή που έδρασε στο ίδιο μέρος και σχεδόν στην ίδια περίοδο, γιατί να μην ισχύει το ίδιο και στα μπουζούκια του Α. Σταθόπουλου???
1 «Μου αρέσει»
Ενδιαφέροντα αυτά που παρατηρεί ο Τάσος. Να αναρωτηθούμε μπορούμε και πρέπει, συμπεράσματα ασφαλή όμως δεν βγαίνουν. Τάσο, μήπως ξέρεις, στη διάρκεια του χρόνου από το 1910 – 15 μέχρι σήμερα, ποιοί ήταν οι σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του οργάνου; Αλλαγές ιδιοκτητών, πότε παροπλίστηκε, πότε έρχεται στην Ελλάδα, πότε φτάνει στα χέρια σου, τυχόν γνωστή σημαντική επισκευή πριν έρθει σε εσένα;
Το μπουζούκι αυτό βρισκόταν στην Αμερική, μέχρι που έφτασε στα χέρια μου τον Ιανουάριο του 2008, από ένα ντίλερ. Είχα ζητήσει πληροφορίες σχετικά για αυτό αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν.
Έχει ένα ράγισμα στο καπάκι και ήταν ξεκολλημένο το μέρος του καπακιού που κάνει το τσάκισμα. Προφανώς για αυτό τον λόγο θα είχε μείνει παρατημένο για περίπου 40-50 χρόνια. Δεν νομίζω να άλλαξε πολλά χέρια, πιθανών το έπαιζε ο παππούς, και το έδωσε στον ντίλερ κάποιο μέλος της οικογένειας.
Δεν το έχω αναπαλαιώσει μέχρι τώρα, σιγά σιγά το δουλεύω όταν έχω περίσσιο χρόνο.
Όλα τα μέρη του οργάνου είναι αυθεντικά, δεν του λείπει τίποτα και δεν έχει υποστεί καμία επισκευή ή μετατροπή από οργανοποιό, παρα μόνο από κάποιον ερασιτέχνη (κάτοχο?) που είχε βάλει χέρι στους καβαλάρηδες πάνω και κάτω με ένα πρόχειρο μαχαιράκι για να χαράξει αυτά που ήθελε να χαράξει, και για να μας βασανίζει τώρα…
Κάτω από την ετικέτα κάτι κρύβει, ένα άλλο χαρτάκι… (το είχα δείξει στον Καγιάφα μια μέρα που ήταν στο μαγαζί και στον Φρονιμόπουλο). Κάποια στιγμή θα αφαιρέσω την ετικέτα να δώ τι παίζει. Πλάκα θα έχει να γράφει Γκρέτσης…ο ουρανός σφοντύλι…
1 «Μου αρέσει»
Κάτι άλλο που παρατήρησα σε ένα κατάλογο οργάνων του Γιώργου Γκέτση του 1915. Στην κατηγορία «μπουζούκια» παρουσιάζει οχτώ μοντέλα βασισμένα σε δύο τύπους μπουζουκιών που κατασκεύαζε [Σχέδιον μαντόλας και σχέδιον λαβούτου (τα κοινώς μισολάουτα) ].
Το μοντέλο μαντόλας είχε έξι κλειδιά στο κεφαλάρι με τρεις διπλές χορδές, με τρύπα οβάλ, γενικά εμφάνιση μαντόλας με μακρύ μανίκι.
Το μοντέλο μισολάουτο ήταν ακριβώς σαν το κλασικό μοντέλο του Α. Σταθόπουλου, είχε οχτώ κλειδιά στο κεφαλάρι με τις βουλίτσες στην ταστιέρα στα ίδια σημεία τοποθετιμένες, ίδια ροζέτα, ίδιο μιζραπλίκι κ.τ.λ… όλα ίδια σαν να τα φτιάχνανε μαζί…
Πριν από λίγες μέρες ηρθε σε επαφή μαζί μου ο Φυσικός και οργανοποιός Ι.Κουκουρίγκος.
Στο email είχε επισυνάψει την ερευνα που έκανε και παρουσίασε στο συνέδριο τις Σπάρτης για τα μπουζουκια Σταθοπουλου.
Μετά από έγκριση που πήρα,και πολυ σκεψη, θεώρησα σωστό να την αναρτήσω ολοκληρωμένη στο blog μου, μιας και όπως ο συντακτης της μου είπε ποτε δεν αναρτιθηκε ολόκληρη στο internet.
Σε ελεύθερη μετάφραση από τα Ελληνικά στα Αγγλικά, πιστεύω πως αξίζει να διαβαστεί και ο καθένας να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα
φιλικα
sdimis
Μιας που την έχεις αναρτήσει, θα ήταν δύσκολο και ένα λινκ με το ελληνικό κείμενο ώστε να διευκολυνθούμε αρκετοί; - με την άδεια του κ. Κουκουρίγκου βέβαια.
Βεβαίως θα προτιμούσα και εγώ να διαβάσω το ελληνικό πρωτότυπο.
Όπως και να γίνει όλο και κάτι χάνεται από το νόημα του πρωτότυπου κατά τη μετάφραση.
Το ίδιο ισχύει βεβαίως και για μεταφράσεις από άλλες γλώσσες στα ελληνικά αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό.
άργησα να μπω στο θέμα λόγω καλοκαιριού, άλλωστε με κάλυψαν οι απαντήσεις των έμπειρων οργανοποιών. κι εγώ θεωρώ πιο πιθανή την χρήση τριών ομάδων χορδών ανά ζεύγη ή ανά τριάδες (μεσαία-μπουργάνα), το πλάτος της ταστιέρας δεν πιστεύω πως χωράει τέσσερις ομάδες χορδών (τουλάχιστον ο σταθόπουλος που είναι στο προφίλ μου). εξάλλου ένα τετράχορδο του κοπελιάδη (1924) που είχα την τύχη να παίξω, είχε ιδιαίτερα χοντρό μπράτσο.
δεν αποκλείω την κατασκευή τετράχορδων μπουζουκιών από τον σταθόπουλο, υπήρχαν εκείνη την εποχή. μια όμως που ο τίτλος του θέματος μιλάει για κούρδισμα, αποκλείω το κούρδισμα “λειψής κιθάρας” ρε-λα-φα-ντο, που αναφέρεται στο πρώτο μήνυμα. το ρε-λα-ρε-λα είναι το πιο πιθανό, είναι συμβατό με τον τρόπο παιξίματος της εποχής. μήπως θα μπορούσε ένα τέτοιο όργανο να κουρδιστεί σαν μαντολίνο ή μαντόλα, σε πέμπτες, αφού η τεχνική του σκάφους προερχόταν από μαντόλα;
θα συμφωνήσω όμως με τον SDimis για την κατά την δυνατόν πιστή αναπαλαίωση των οργάνων, με επαρκή στοιχεία όμως. ο δε κάτοχος οφείλει κατά τη γνώμη μου (και είναι μια καλή ευκαιρία) να ασχοληθεί να ταιριάξει με το όργανο! το καθένα σε παραπέμπει σε άλλα παιξίματα και εκεί αποδίδει τα μέγιστα. ο σταθόπουλος έπαιζε από ντουζένια (μάρκο κλπ) μέχρι χατζηχρήστο (παρ’ό,τι μεταγενέστερος), ενώ ο καραμπάς θέλει πιο λαουτίστικο/παραδοσιακό ρεπερτόριο. δεν εξαρτάται τόσο από τον αριθμό των χορδών, έχει να κάνει περισσότερο με τον ήχο και το κούρδισμα.
Και πόσο μάλλον, εφόσον πρόκειται για ελληνικά ελεύθερα μεταφρασμένα στα αγγλικά που διαβάζοντας τα ξαναμεταφράζουμε ελεύθερα στα ελληνικά
Αν είναι δυνατόν να ονομάσουμε…τενόρο μαντόλες και μαντολοτσέλλα κάποια μπουζούκια επειδή…η θέση κάποιων δεικτών τους είναι διαφορετική ! Όσο και αν το σχήμα (αλλά όχι και το μέγεθος) του ηχείου τους μπορεί να θυμίζει αυτά τα όργανα…
Μερικές απόψεις τις θεωρώ «τραβηγμένες από τα μαλλιά».
Για να ξεστρατήσω λίγο το θέμα, μένοντας όμως στην κυριολεξία του τίτλου:
Το ενδιαφέρον στην κατασκευή ενός τύπου του «μπουζουκιού Σταθόπουλου», όπως είναι το όργανο του Γρηγόρη Σπηλιόπουλου και του Νίκου Πολίτη, είναι το εξής, κατασκευαστικό, επίτευγμα (προφανώς όχι τυχαίο!): Ανεξάρτητα από το πιθανό κούρδισμα των χορδών, ο μάστορας κατάφερα να κουρδίσει την νότα που δίνει ο αέρινος όγκος του ηχείου ( αντηχείο Helmholtz), ακριβώς στη χαμηλή νότα Ρε της τρίτης οκτάβας (146 Hertz) !!! Εκεί που κουρδίζουμε δηλαδή σήμερα τη μπουργάνα μας !
Και αυτό αποτελεί επίτευγμα, δεδομένου του πόσο δύσκολα μπορεί να κουρδιστεί αυτή η νότα σε ένα όργανο που η ακουστική του τρύπα δεν είναι εντελώς ανοικτή, αλλά έχει ροζέτα που κλείνει κάποιο από το εμβαδόν της.
Αυτό θα πεί κούρδισμα (κατασκευαστικό) μπουζουκιού Α.Σταθόπουλου.:088:
1 «Μου αρέσει»
Μετα απο εγκριση που πηρα απο τον κυριο Κουκουριγκο, συντακτη της ερευνας, και αιτηση καποιων μελων του Φορουμ, την παραθετω στα Ελληνικα.
" Κάπου στο γύρισμα του 19ου αιώνα για τον 20ο , κάποια ιδιαίτερα μπουζούκια πραγματοποιούν μια μετεωρική εμφάνιση στο Ελληνικό Οργανολόγιο. Η ιδιαιτερότητά τους συνίσταται σε μια σειρά από χαρακτηριστικά, άγνωστα όχι στα μέχρι τότε Ελληνικά μπουζούκια αλλά και στην Ελληνική οργανοποιία στο σύνολό της.
Η συνολική αρχιτεκτονική του σκάφους, αλλά και ο σχεδιασμός των επιμέρους στοιχείων του, χαρακτηρίζονται από μια ώριμη και απόλυτη μαντολινίστικη άποψη. Σε συνδυασμό με την τεχνική αρτιότητα της κατασκευής του, καταδεικνύουν ένα αντικείμενο μακρόχρονης εξελικτικής διαδικασίας, και παράλληλα αποτέλεσμα συλλογικής δημιουργίας (επώνυμης και ανώνυμης).
Για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα σπάνια και πολύτιμα ξύλα (σγουρό σφενδάμι και βραζιλιάνικος παλλίσανδρος ) και υλικά που συναντιούνται για πρώτη φορά στην οργανοποιία του μπουζουκιού, ενώ η χρήσι τους διακόπτεται ταυτόχρονα με την εξαφάνιση του συγκεκριμένου τύπου οργάνου.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με τις τεχνικές διακόσμησης. Η ενθετική τεχνική που χρησιμοποιήθηκε για την διακόσμηση της κολλάντζας του μπουζουκιού του Ευαγγελίδη, όπου μείγμα ζωικής κόλλας και σκόνης εντίθεται σε κατάλληλες αυλακώσεις, παραπέμπει κατευθείαν σε Ιταλικά εργαστήρια. Εκεί ήταν σε χρήσι από την εποχή του μπαρόκ (Stadivari Helier violin). Η κομψότητα δε του σχεδίου και η αψεγάδιαστη εκτέλεσή της ένθεσης, φωτογραφίζουν προικισμένο αρτιζάνο.
Η ροζέτα του μπουζουκιού του Γκέλη, είναι εντυπωσιακή για την Empire αισθητική της, την καθαρότητα της κοπής και την μικρογλυπτική της. Το pickguard που έχει το όργανο αυτό είναι προϊόν βιοτεχνικής παραγωγής που στηρίζει μια αντίστοιχη δυναμική και ανήσυχη οργανοποιία. Κατασκευασμένη από γαλάλιθο, μοντέρνο βιομηχανικό υλικό της εποχής εκείνης, που αντικατέστησε το ακριβό και δυσεύρετο χελωνόστρακο σε πολλές χρήσεις, εδώ έχει την μορφή της κλασσικής πεταλούδας των Ναπολιτάνικων μαντολίνων.
Στο οργανολογικό επίπεδο συνεχίζεται ο χορός των καινοφανών χαρακτηριστικών. Ιδιαίτερα μικρή κλίμακα για τα μέχρι τότε Ελληνικά δεδομένα, (63 εκ.), οκτώ κλειδιά και ένας εντελώς ιδιαίτερος τρόπος ένθεσης, ξένος και αυτός με την Ελληνική οργανοποιία της εποχής.
Τα δύο παραπάνω όργανα δεν συνιστούν ασφαλές για την εξαγωγή συμπερασμάτων δείγμα. Πιθανά ένας ειδήμονας της ιστορίας της οργανοποιίας του μαντολίνου, να μειδιούσε ελαφρά στον χαρακτηρισμό τους σαν μπουζούκια, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό…και αν είχε διάθεση θα υποδείκνυε και τις οικοτεχνίες που τα κατασκεύασαν.
Η ιδιαίτερη ομοιότητα των οργάνων αυτών με τα όργανα που κατασκευάστηκαν στο εργαστήριο του Αναστάσιου Σταθόπουλου, και ο μεγάλος σχετικά αριθμός οργάνων «Σταθόπουλος», καθιστά νόμιμη κι ασφαλή την στατιστική μέθοδο.
Στο σημείο αυτό θα γίνει μια θεωρητική παρεμβολή, που συνδυασμένη με τα ιστορικά στοιχεία της εποχής θα χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο για την ανάλυση των στατιστικών αποτελεσμάτων Αρχικά θα αναφερθούν οι παράμετροι που και είναι απαραίτητες για τον καθορισμό του είδους ενός έγχορδου μουσικού οργάνου.
Η οργανολογία χρησιμοποιεί τρεις μεγάλες κατηγορίες παραμέτρων.
Η πρώτη έχει να κάνει με το μουσικό όργανο σαν υλικό αντι-κείμενο, και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή και την διακόσμησή του.
Η δεύτερη αναφέρεται στον αριθμό και το είδος των χορδών, στον τρόπο με τον οποίο το όργανο κουρδίζεται και παίζεται.
Η τελευταία κατηγορία έχει να κάνει με το είδος της μουσικής και το ρεπερτόριό του.
Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποια «άυλα» χαρακτηριστικά ενός οργάνου αλλοιώνονται ή γίνονται δυσανάγνωστα με την πάροδο του χρόνου, ενώ μέρη του αντικαθίστανται από άλλα, ξένα προς τα αρχικά. Η σωστή αξιοποίηση των εναπομεινάντων σταθερών χαρακτηριστικών, σε συνδυασμό με μια σωστή γνώση των ιστορικών συνθηκών, βοηθά αποτελεσματικά στην επανάκτηση χαμένων πληροφοριών.
Ένα τέτοιο πολύτιμο είναι η σημειοθεσία , ο τρόπος (θέσεις) δηλαδή με τον οποίο τοποθετούνται τα διακοσμητικά ένθετα, πάνω στην ταστιέρα, με σκοπό την ένδειξη κύριων τόνων για την διευκόλυνση του παίκτη.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή σημειοθεσία ενθέτονται τα τάστα στα οποία αντιστοιχούν οι νότες Do, Re, Fa, Sol, La. Αυτή χρησιμοποιείται σε έγχορδα σολιστικά όργανα με τάστα. Πολλές φορές για λόγους αισθητικής, οικονομίας ή prestige του παίκτη, παραλείπονται κάποια από αυτά, χωρίς όμως να καταστρέφεται η τονική αλληλουχία αυτών που έμειναν
Η Αμερικανική σημειοθεσία ενθέτει τα τάστα, για να υποδείξει την αριθμητική θέση τους πάνω στην ταστιέρα. Χρησιμοποιείται για την ανάγνωση μιας αντίστοιχης κιθαριστικής ταμπλατούρας, και απλοποιεί σημαντικά την εκμάθηση της κιθάρας
Σε όλα τα όργανα που φωτογραφίες τους έχουν ανέβει στο διαδίκτυο, η φόρμα του αντηχείου τους παραπέμπει κατʼευθείαν στο αντηχείο της μαντόλας. Ο dealer Bernuzio μάλιστα έχει αναφέρει στον Γ. Τσουλόγιαννη, την ομοιότητα τους με τις μαντόλες της Washburn, και έτσι μπορεί να εξαχθεί νόημα από τους αφορισμούς του οργανοποιού Καραμπά.
Το μήκος της κλίμακας στα περισσότερα όργανα είναι 65 και σε ένα 64, πολύ κοντά στην κλίμακα του mandocello ή της tenor mandola (63 εκ., όπως του cello).
Τα οκτώ κλειδιά των οργάνων έχουν χρηστική αξία, στην αντίθετη περίπτωση τα έξι της κιθάρας είναι σίγουρα οικονομικότερα, ( βλ. εξάχορδα στην ετικέτα του Θ.Καραμπά).
Από τα έντεκα όργανα τα δέκα υιοθετούν την Ευρωπαϊκή σημειοθεσία ενώ η Αμερικανική υπάρχει μόνο σε ένα (Ιδιοκτησία Στ.Κουρούση). Σε κάποια απʼαυτά δεν είναι πλήρης, (South Dacota museum). Στα πέντε από τα έντεκα υπάρχει μια πλήρης σημειοθεσία, 2, 5, 7,9,12,14,17 . Οι κανόνες της ευρωπαϊκής σημειοθεσίας δίνουν στο δωδέκατο τάστο την νότα Do. Το όργανο που εκείνη την εποχή διέθετε όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά ήταν το mandocello, που το κούρδισμά του ήταν Do, Sol, Re, La. Στα δύο από τα έντεκα υπάρχει πλήρης σημειοθεσία που ενθέτει τα τάστα 2,5,7,10,12,14,17,19 ενώ στο όργανο του μουσείου της Βόρειας Ντακότα ενθέτονται τα 2,5,7,12 και 14. Με χρήσι του ίδιου κανόνα στο 12ο τάστο ανιχνεύεται η νότα Sol. Μια μικρή έρευνα στο τότε οργανολόγιο υποδεικνύει την tenor mandola ή octave mandolin που το κούρδισμά του είναι Sol,Re,La,Mi. Για τα μπουζούκια πλέον του Πολίτη και του Δημητριανάκη είναι άγνωστη η αρχική σημειοθεσία τους, λόγω αλλαγής ταστιέρας, ενώ ο Καρελάς μου ανέφερε για μη «μπουζουκίσια» πριν την αλλαγή της ταστιέρας.
Μια αναφορά στα μουσικά πράγματα των Η.Π.Α. εκείνης της εποχής είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Το μαντολίνο διάγει την χρυσή του περίοδο, παγκόσμια, από το 1895εως το 1915. Η Αμερική την εποχή του Αν.Σταθόπουλου ζει σε μια τρέλα μαντολίνου. Παράλληλα με τις γνωστές μαντολινάτες που μέχρι σήμερα υπάρχουν, μια σειρά λεσχών με άξονα το μαντολίνο ιδρύονται. Δημιουργούνται τα mandolin quartets, κατʼ αντιστοιχία των violin quartets, με ευρύ και πλούσιο ρεπερτόριο που αποτελούνταν από δύο μαντολίνα , μια μαντόλα και ένα μαντοτσέλλο ή μια τενόρο μαντόλα.
Αναπάντεχα συμπεράσματα καθώς ούτε ένα μπουζούκι δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα έντεκα που εξετάστηκαν!! Το target group του Σταθόπουλου ήταν η πολυπληθής Ιταλική μειονότητα, και ένα κομμάτι της ευκατάστατης Ελληνικής. Απʼ ότι φαίνεται αδιαφορούσε ολοκληρωτικά για τους σκυλόμαγκες του καφενείου του Κατσανέβα. Γνώριζε καλά από την περίοδο της Σμύρνης τα τρωτά σημεία των οργάνων αυτών, και πειραματίζεται αυξάνοντας πολλές φορές το μήκος της κλίμακας, ή μεταβάλλει το σχήμα του αντηχείου προκειμένου να πετύχει πιο ισχυρά μπάσα… Η επαγγελματική του επιτυχία δικαίωσε τις επιλογές του. Παρʼόλα αυτά η σημειοθεσία του mandocello προσφέρει την δυνατότητα της αμφισημίας, που αξιοποιήθηκε κατάλληλα από τους μπουζουκτσήδες της Ομογένειας. Μπορούσε να μετατραπεί σε τρίχορδο που το κούρδισμά του είναι Do-Sol-Do. Η αυξημένη κατά δύο εκ. κλίμακα, σε συνδυασμό με το χαμηλό κούρδισμα προσφέρουν μια «μοντέρνα» ηχητική εκδοχή, σε σχέση την πλήρη ρώμης του λαουτομπούζουκου των 72 εκ . Ίσως εδώ να βρίσκεται η αιτία του ιδιαίτερου ήχου που έχει το μπουζούκι σε κάποιες ηχογραφήσεις της Αμερικής.
Κάποια από τα όργανα αυτά συνοδεύουν τους «πετυχημένους» κατόχους τους στο ταξίδι της επιστροφής στην Ελλάδα. Στο Ελληνικό οργανολόγιο τώρα πολιτογραφούνται επίσημα σαν μπουζούκια. Η γοητεία που εξασκούν στους έλληνες παίκτες και οργανοποιούς είναι μεγάλη. Η επιρροή τους φαίνεται ξεκάθαρα στα όργανα του Κοπελιάδη και των Αδελφών Παναγή. Σαν μπουζούκια αντιμετωπίζονται πλέον και στον πάγκο του ΄Έλληνα οργανοποιού. Έτσι η αντικατάσταση της ταστιέρας τους συνοδεύεται με αλλαγή της σημειοθεσίας τους. Με την νέα όπου ενθέτονται τα τάστα 3,5,7,10,12 γίνονται και επίσημα πλέον μπουζούκια, γεγονός που οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα. Βλ. μπουζούκι Πολίτη, Δημητριανάκη κ.α.
Η παραπάνω ανάλυση αποφέρει επιπλέον κέρδη. Τα όργανα των Ευαγγελίδη και Γκέλη είναι σαφώς Ιταλικής προέλευσης. Η σημειοθεσία του πρώτου υποδεικνύει ανενδοίαστα μαντοτσέλλο, Το δεύτερο παρουσιάζει μια καλοδεχούμενη αμφισημία, καθώς η ελλιπής σημειοθεσία τενόρο μαντόλας είναι συμβατή και με κούρδισμα Re-La-Re. Κατασκευασμένα στην Νάπολη για την χρυσή νεολαία της Σμύρνης και της Αθήνας. Και μια εκδοχή, λιγότερο ριψοκίνδυνη από το να αποδοθούν σχεδόν μαγικές ικανότητες σε ένα βαρυποινίτη. Υπήρχε συγγένεια ανάμεσα στον Γκέλη και τον Ευα-γγελι-δη; Οι κρατούμενοι στις φυλακές δημιουργούν παρατσούκλια, συντομεύοντας το όνομά τους. Θα την διάλεγα.
Από τα αριστερά προς τα δεξιά με βάση τους κανόνες της Ευρωπαϊκής σημειοθεσίας.
Μπουζούκι, μαντοτσέλλο, τενόρο μάντολα.
Το κόκκινο περίγραμμα είναι το περίγραμμα του μπουζουκιού του Γρ.Σπηλιόπουλου,
ενώ το κίτρινο αντιστοιχεί στην μάντολα από την αριστερή φωτογραφία. Η διαφορά στο κίτρινο παρουσιάζεται από το μέγιστο πλάτος και πάνω, λόγω κυρίως του τσακίσματος , που είναι κάθετο στο δάπεδο, ενώ το υπόλοιπο τμήμα του είναι πλάγιο λόγω στήριξης (προοπτική) "
Συντακτης Ι Κουκουριγκος, Φυσικος, Οργανοποιος.
Παροτι οτι συμφωνω μετα περισσοτερα απο οσα που ειπωθησανε
Το ερωτημα ειναι πως βλεπαν οι παλιοι μαστορες το μπουζουκι,απο οτι αποδεινυεται οι πολυ παλιοι μαστορες πριν το 1910 το εβλεπαν σαν ενα οργανο που ειχε παραλλαγες και εδω θα ερθω με καποιες απαντησεις οσον αφορα καποια θεματα που διατυπωθηκαν.
Οτι ο Σταθοπουλος εφτιαχνε τα μπουζουκια του για τετραχορδα ειναι συμφωνο συμφωνα με με το ντοκουμεντο του Γιαννη γιατι αναφερει απλα τεσσερα ειδη χορδων,αυτη η πληροφορια ακουγονταν χρονια σαν μυθος αλλα τελικα επιβεβαιωνετε, αλλα ομως υπο ποια μορφη?
Ο Καραμπας απο την αλλη ακομα και σε εκεινη την μακρινη εποχη εχει ενα μοντελο μπουζουκιο με Εξι μονες χορδες!! οσο και περιεργο να ακουγεται εχω επισυναψει φωτο απο μπουζουκι το οποιο ειχα στην διαθεση μου και τωρα ανηκει στον φιλο Liga rosa και η ταμπελα μεσα ειχε διαφορα οργανα με τρεις διπλες και ενα με εξι μονες ,πραγμα που μας παραπεμπει στην φιλοσοφια του ταμπουρα πια.
Οι τεσσερις χορδες μπηκαν για τις διαφορες τριπλες χορδες ,αυτο ακριβως ειναι που μας δειχνουν τα σημαδια στα οργανα και στα αυθεντικα κοκκαλακια τριπλα ζευγη σε μεσαια και μπουργανα σε ολα μαλιστα τα οργανα ,ο Σταθοπουλος το ηξερε καλα αυτο οτι το εκαναν και το εβαλε και επισης δεν απεκλεισε το γεγονος οτι καποιος μαντολινοπαιχτης θα ηθελε να κανει και την αλλη εκδοχη του μαντολινου σε μπουζουκι ,απο την στιγμη που στον Καταλογο δεν διαφημιζει κουρδισματα μπουζουκιου αλλα μονο Λαουτου συμφωνα παντα με Την πληροφορια απο τον Γιαννη Τσουλογιαννη τοτε μας οδηγει στο συμπερασμα οτι θα εκαναν οτι τι ηταν πιο συνηθισμενο για εκεινη την εποχη αρα δεν προκειται για 4 χορδα μπουζουκια αλλα καθαρα πια για παραλλαγες τριχορδου κουρδισματος.η Ζιλη ειναι η πιθανως η ζηλια δηλαδη ψιλη χορδη ,το αν το κουρδιζε καποιος τετραχορδο το μπουζουκι του Σταθοπουλου η οχι ειναι φυσικα καθαρα προσωπικη επιλογη ,στην εποχη εκεινη υπηρχανε οι τριπλες οποτε και τα μεγεθη που παρουσιαζονται θα μπορουσανε να κανουνε ενα ειδος τριχορδου ,αρα οχι απαραιτητα καθαρα τετραχορδο,παρο ολα αυτα τα μεγεθη που διαφημιζονται ειναι ολα πολυ ψιλες χορδες .
Αναφορες σε τετραχορδα φυσικα εχουμε απο Μαρκο Βαμβακαρη για τους Μανετα και Σκουρτη και μιας και εχουμε τρεις ηχογραφησεις απο Μανετα ακουμε καθαρα τριχορδο κουρδισμα ,για μενα το ρε-λα-ρε-λα ειναι καπως ανορθοδοξο και παλι μια πληροφορια που δεν υπαρχει σε ντοκουμεντο καταγεγραμενη απο καποιον παλαιοτερο μουσικο
Το προβλημα ειναι οτι δεν μπορω να εντοπισω τοσο ψιλα μεγεθη χορδων παρα μονο σε ταμπουροειδη και παλι ομως αυτα του Σταθοπουλου ειναι πιο ψιλα ,τι εννοει ας πουμε 000 ζιλη ?Καρελα νο1 εννοει το Καρουλι που κυκλοφορουσε ως χυμα χορδη ?
Οσον αφορα λιγο την εκθεση του Φιλου Γιαννη Κουκουριγκου ,θα συμφωνησω μονο στο σημειο οτι ονως ο Σταθοπουλος δεχτηκε ιταλικες επιρροες καθαρα στα οργανα του .
Το μαντοτσελλο ειναι ομως ενα τελειως διαφορετικο οργανο αρκετα μεγαλυτερο ,εχω δει ελληνικα μαντοτσελα παλια και μαλιστα προσφατα ενα του Αυγερη του 1900 και δεν εχουν σχεση με το μπουζουκι ,εκτος και αν γινει σμικρυνση αρκετα αλλα και παλι θα ειναι καπως χοντρα και εξω απο το πνευμα του μπουζουκιου,οσο για τα μπουζουκια στην Αμερικη δεν υπαρχει καποιος ιδιατερος ηχος πραγματικα.
Αν εξαιρεσεις τις ηχογραφησεις του Καραπιπερη ο οποιος παιζε κουρδισματα του Ταμπουρα λα-ρε-σολ κλπ οι υπολοιποι απλα παιζουν οργανα με μεγαλη τσακιση οπως ολα εκεινης της εποχης και αργοτερα .
Ακομα και για το Εριβαν το οποιο εχει συζητηθει τοσο πολυ ειναι τελικα ενα ειδος οργανου για το οποιο ο Ζοζεφ ειχε παρει συμφωνα με πληροφοριες απο την γυναικα του ενα διπλωμα ευρεσιτενχιας και το ειχε καταχωρησει ως δικη του ανακαλυψη το οποιο δεν ηταν κατι αλλο απο ενα σκαφος μικρης κιθαρας σε μεγεθος μπουζουκιου ,αλλοτε ειχε 5 ,4 και αλλοτε τρεις ,εχω δει τρια τετοια οργανα μεχρι σημερα τα δυο απο κοντα και ενα απο παλια φωτο το οποιο ειχε τρεις μπουργανες μονες και δυο ζευγη ψιλων (2 και 3η),
αρα κατ εμε Τετραχορδο Σταθοπουλου δεν υφισταται αλλα και ουτε φυσικα αποριπτεται ι
Οι “τσαμπουκάδες” της ταστιέρας
Με αφορμή την συζήτηση που είχε ξεκινήσει στο Συνέδριο της Σπάρτης είχα προσπαθήσει να μελετήσω το όλο ζήτημα της τοποθέτησης των οδηγών της ταστιέρας (ο όρος «σημειοθεσία» δεν νομίζω ότι αποδίδει πλήρως το νόημα). Όσο κι άν είχα ψάξει στο Internet δεν είχα βρει κάποιο τεκμηριωμένο άρθρο πάνω στο θέμα. Έτσι προσπάθησα να βγάλω κάποια συμπεράσματα μελετώντας αρκετές εκατοντάδες (αν όχι χιλιάδες) φωτογραφίες οργάνων από όλες τις εποχές παλαιές και νεότερες. Παρακάτω αναφέρω τα βασικά συμπεράσματα.
Επειδή αναγκαστικά θα είμαι μακροσκελής (ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη) θα σπάσω το μήνυμα σε δύο συνέχειες για να γίνουν τα πράγματα λίγο πιό ευανάγνωστα. Δεν βάζω τις αντίστοιχες φωτογραφίες για να μην απλωθεί πολύ το κείμενο.
Γενικές αρχές
Οι οδηγοί της ταστιέρας γενικά έχουν δύο σκοπούς. Αφενός τον εύκολο προσανατολισμό του μουσικού πάνω στην ταστιέρα και αφετέρου την διακόσμηση μιας συνήθως ολόμαυρης ταστιέρας που πολλές φορές επιτυγχάνεται μέσα από την συμμετρία απλών οδηγών (π.χ. τελείες από όστρακο ή άλλο αντίστοιχο υλικό). Είναι λογικό οι οργανοποιοί να προσπαθούν να πετύχουν και τους δύο σκοπούς. Το κομάτι της ομορφιάς και της συμμετρίας είναι πολύ σημαντικό και αποτελεί ίσως ένα κεφάλαιο από μόνο του. Όσο για τον προσανατολισμό πάνω στην ταστιέρα τα βασικά συμπεράσματα είναι τα παρακάτω:
1) Η δύναμη των βαθμίδων I-IV-V(Τονική- Υποδεσπόζουσα-Δεσπόζουσα)
Δεν υπάρχει δυτικό χορδόφωνο όργανο με τάστα (διαχρονικά και ανεξάρτητα από το κούρδισμά του) που να μην έχει οδηγό σε τουλάχιστον μία θέση στις βαθμίδες V (δεσπόζουζα) και VIII (τονική). Στη συντριπτική πλειοψηφία εκτός από τις V και VIII έχουν οδηγό και στη βαθμίδα IV(υποδεσπόζουσα). Βέβαια υπάρχουν αρκετά όργανα που έχουν οδηγό μόνο στην VIII (12ο τάστο), ή μόνο στην V (7ο τάστο). (Σημείωση: Μιλάμε πάντα για όργανα που έχουν οδηγούς ταστιέρας).
2) Η κλίμακα Ντο. Ενώ οι παραπάνω βαθμίδες αποτελούν την σταθερή επιλογή των οργανοποιών, χρησιμοποιούνται και κάποιοι επιπλέον οδηγοί που διαφοροποιούνται από όργανο σε όργανο και μάλιστα πολλές φορές για το ίδιο όργανο παρατηρούμε διαφοροποιήσεις στις διάφορες εποχές. Σε όλες τις περιπτώσεις οι οδηγοί βρίσκονται σε θέσεις που αντιστοιχούν στην κλίμακα Ντο μείζονα που έχει όλες τις νότες καθαρές χωρίς αλλοιώσεις.
3) Η νότα βάσης. Σαν νότα εκκίνησης για την τοποθέτηση των οδηγών επιλέγεται η νότα που αντιστοιχεί στην ελεύθερη χορδή με την υψηλότερη νότα ανάλογα με το αντίστοιχο κούρδισμα. π.χ. στο μαντολίνο η χορδή Μι, στο τρίχορδο μπουζούκι η χορδή Ρε, στην μπαλαλάϊκα η Μι, κ.ο.κ.
4) Αφαίρεση και συμμετρία. Παρόλο ότι ενίοτε απαντώνται όργανα που έχουν οδηγούς σε όλες τις νότες της κλίμακας Ντο, οι περιπτώσεις αυτές είναι ελάχιστες. Συνήθως η λογική της κλίμακας Ντο χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την αφαίρεση κάποιων οδηγών, με συνηθέστερους εκείνους που αντιστοιχούν στις νότες που σχηματίζουν ημιτόνια με τις διπλανές τους, δηλαδή στις θέσεις που αντιστοιχούν στις νότες Σι-Ντο και Μι-Φα. Η συμμετρία των οδηγών αποτελεί επίσης μια βασική σχεδιαστική επιλογή σε σχέση με το ποιοί οδηγοί αφαιρούνται κάθε φορά.
5) Οικογένειες οργάνων. Στις οικογένειες οργάνων (π.χ. μαντολίνο, μαντόλα, μαντοτσέλα) φαίνεται ότι οι θέσεις των οδηγών δεν αλλάζουν μεταξύ των μελών της οικογένειας, παρόλο ότι πολλές φορές έχουμε διαφορετικές χορδές και διαφορετικό κούρδισμα. Για παράδειγμα, στα δύο πρώτα όργανα της οικογένειας του μαντολίνου, οι χορδές κουρδίζονται στις νότες Σολ, Ρε, Λα, Μι με διαφορά μιας οκτάβας (στην Αμερική η μάντολα κουρδίζεται σε Ντο, Σολ, Ρε, Λα), ενώ στο μαντοτσέλλο κουρδίζονται στις νότες Ντο, Σολ, Ρε, Λα. Από την εξέταση δεκάδων φωτογραφιών τόσο σύγχρονων όσο και παλαιότερων οργάνων, προσωπικά δεν βρήκα ούτε ένα όργανο που να διαφοροποιείται σε σχέση με την διάταξη που έχει το ίδιο το μαντολίνο.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 22:31 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 22:20 —
Η περίπτωση του οδηγού στο 2ο τάστο (παλαιά μπουζούκια Σταθόπουλου και Ευαγγελίδη)
Δύσκολα συναντά κανείς άλλα όργανα που να έχουν οδηγό στο 2ο τάστο. Τα μπουζούκια αυτά σύμφωνα με τον κατάλογο των οργάνων που κατασκεύαζε ο Αναστάσιος Σταθόπουλος (που δημοσιοποίησε ο Γιάννης Τσουλόγιαννης) είχαν τέσσερις διπλές χορδές. Το κούρδισμά τους δεν το γνωρίζουμε, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη δεν είχε ακόμα τυποποιηθεί. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις χρησιμοποιούντο διάφορα κουρδίσματα.
Από την εξέταση 9 τέτοιων μπουζουκιών (που υποθέτουμε ότι δεν έχουν υποστεί νεότερες επεμβάσεις στις ταστιέρες τους), τα οκτώ κατασκευάστηκαν στην Αμερική από το 1910 μέχρι το 1922 από το οργανοποιείο του Αναστάσιου Σταθόπουλου και ένα του Γ. Ευαγγελίδη που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα το 1904, παρατηρούμε τα εξής:
α) Μπουζούκι και μπαλαλάϊκα
Σύμφωνα με τον κατάλογο του Α. Σταθόπουλου εκτός των άλλων οργάνων, κατασκεύαζε και μπαλαλάϊκες Το ενδιαφέρον είναι ότι η μπαλαλάϊκα είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις οργάνων που έχουν οδηγό στο 2ο τάστο. Η μπαλαλάϊκα έχει τρείς χορδές (συνήθως διπλές) και το παραδοσιακό της κούρδισμα είναι Μι, Μι, Λα. Όλα τα όργανα της οικογένειας αυτής έχουν οδηγούς στα τάστα 2, 5, 7, 10 12. Από την εξέταση αυτής της διάταξης, διπιστώνουμε ότι οι οδηγοί ακολουθούν την λογική της κλίμακας Ντο (όπως εξηγήθηκε παραπάνω) ξεκινώντας από τη νότα Λα (που είναι η νότα της υψηλότερης ελεύθερης χορδής). Υπάρχει το στοιχείο της παράλειψης των οδηγών που δημιουργούν ημιτόνια με τους διπλανούς τους, και έτσι έχουν παραληφθεί οι οδηγοί στις νότες Ντο (3ο τάστο) και Φα (8ο τάστο).
β) Τα 5 από τα 8 μπουζούκια του Σταθόπουλου έχουν οδηγούς στα τάστα 2, 5, 7, 9 και 12. Αν εφαρμόσουμε την ίδια λογική όπως και στις μπαλαλάϊκες που κατασκεύαζε ο Σταθόπουλος, οι οδηγοί που υπάρχουν στα μπουζούκια αντιστοιχούν στις νότες της κλίμακας Ντο που ξεκινούν από ανοικτή χορδή Ρε. Δηλαδή στο 2ο τάστο (Μι), στο 3ο ο οδηγός για τη Φα(ημιτόνιο) παραλείπεται , στο 5ο (Σολ), στο 7ο (Λα), στο 9ο (Σι), στο 10ο η Ντο(ημιτόνιο) παραλείπεται, και στο 12ο (Ρε).
γ) Το μπουζούκι του Γ. Ευαγγελίδη που μάλιστα είναι παλαιότερο (1904), έχει οδηγούς που ταιριάζουν με τα παραπάνω 5 μπουζούκια του Α. Σταθόπουλου. Με την ιδιαιτερότητα ότι έχει ένα επιπλέον οδηγό στο 10ο τάστο (που ο Σταθόπουλος τον παραλείπει) που συμπληρώνει την κλίμακα Ντο ξεκινώντας από τη νότα Ρε (ανοικτή χορδή). Συνολικά έχει οδηγούς στο 2, 5, 7, 9, 10 και 12. Έτσι λοιπόν έχουμε μια επιπλέον απόδειξη ότι η διάταξη των οδηγών στα 5 όργανα του Α. Σταθόπουλου, είχαν ως βάση τη νότα Ρε στην ψιλή χορδή.
δ) Τα 3 υπόλοιπα μπουζούκια του Σταθόπουλου έχουν οδηγούς στα τάστα 2, 5, 7, 10 και 12 (δηλαδή διαφοροποιούνται στο ότι υπάρχει οδηγός στο 10ο τάστο αντί για το 9ο ). Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι ο Α. Σταθόπουλος έβαζε οδηγό πότε την θέση 9 και πότε την θέση 10. Ο λόγος που λογικά το έκανε, δεν είναι άλλος από το διαφορετικό αρμάτωμα και κούρδισμα των χορδών. Η διάταξη των οδηγών στα συγκεκριμένα μπουζούκια παραπέμπει στις νότες που ξεκινούν από ανοιχτή χορδή Λα, άρα και σε αντίστοιχο κούρδισμα.
Η πιθανότητα να τοποθέτησε με αυτή τη διάταξη τους οδηγούς ο Α. Σταθόπουλος για να διευρύνει την εμπορική του πελατεία, απευθυνόμενος σε εκείνους που είχαν συνηθίσει την ταστιέρα του μαντολίνου ή της κιθάρας, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή με βάση την σκέψη ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα έπρεπε να είχε μετακινήσει και τον οδηγό από το 2ο διάστημα, στο 3ο διάστημα.
ε) Μια επιπλέον απόδειξη για κούρδισμα της ψηλότερης χορδής στη νότα Λα αποτελεί ένα μπουζούκι της ιδίας περιόδου που κατασκευάστηκε επίσης στην Αμερική από τον οργανοποιό Γεώργιο Γκρέτση το 1910. Το όργανο αυτό έχει οδηγούς στις θέσεις 3, 5, 7, 8, 10 και 12. Παρόλο οι θέσεις διαφοροποιούνται από τα 3 μπουζούκια του Α. Σταθόπουλου, με προσεκτικότερη παρατήρηση φαίνεται ότι στο μπουζούκι του Γ. Γκρέτση η νότα βάσης της ανοικτής χορδής είναι επίσης η Λα. Απλώς ο οργανοποιός αντί να παραλείψει τον οδηγό στη νότα Ντο (3ο τάστο), επέλεξε να παραλείψει τον οδηγό στη νότα Σι (2ο τάστο). Για να σιγουρέψει ότι αυτό δεν θα γίνεται αντιληπτό με λάθος τρόπο, προσθέτει και έναν επιπλέον οδηγό στο 8ο τάστο που αντιστοιχεί στη νότα Φα.
Σημείωση:
Την παραπάνω λογική (της κλίμακας Ντο με νότα βάσης το υψηλότερο καντίνι) ακολουθούν και οι λιγοστές κιθάρες που έχουν οδηγό στο 10 τάστο. Οι περισσότερες όμως σύγχρονες κιθάρες ακολουθούν μια διαφορετική λογική που φέρνει τον οδηγό στο 9 τάστο και όχι στο 10. Αν χρειαστεί θα επανέλθω.
Και πάλι συγγνώμη για το “σεντόνι”.
Όχι, Παναγιώτη !
Το έχω ξαναγράψει, το θέμα χρειάζεται περισσότερη τεκμηρίωση.
Ο Γιάννης είναι προσεκτικός και γράφει «…ωστόσο. πιστεύω πως ήταν τετράχορδο» και σε επόμενο μήνυμα σημειώνει πως οι φωτογραφίες του καταλόγου είναι θολές και δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Μου τις έστειλε ηλεκτρονικά και απ`ότι προσπάθησα να καταλάβω μεγαλώνοντάς τις, για το ένα από τα δύο όργανα μπορούμε να υποθέσουμε πως μάλλον πρόκειται για τρίχορδο !
Επίσης υπάρχει η πιθανότητα να ήταν οκτάχορδα (με οκτώ χορδές) η επτάχορδα και όχι τετράχορδα (με τέσσερα ζεύγη).
Βεβαίως, μπορεί κάποια από αυτά να ήταν και τετράχορδα.
Υπάρχει όμως ακόμη δρόμος, για να τεκμηριωθεί η όποια υπόθεση!
Νϊκο, απλώς έκανα μια αναφορά παρεπιπτόντως. Αλλά αν είχες το κουράγιο να διαβάσεις όλο το σκεπτικό και την ανάλυση που έκανα, σε καμιά περίπτωση δεν στηρίζεται σε αυτή την παραδοχή.
οι φωτογραφίες του καταλόγου είναι θολές και δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Μου τις έστειλε ηλεκτρονικά και απ`ότι προσπάθησα να καταλάβω μεγαλώνοντάς τις, για το ένα από τα δύο όργανα μπορούμε να υποθέσουμε πως μάλλον πρόκειται για τρίχορδο !
Αγαπητε κυριε Φρονιμόπουλε ή φιλε Γιαννη ,
Εαν δεν σας κανει κοπος, θα μπορουσατε να μου τις στειλετε. Εχω καποια ψηφιακα προγραμματα, που μπορουν να κανουν ρε-σαμπλε, και με καποια φιλτρα να καθαρισουν λιγο οι φωτογραφιες, η να διμιουργησουν ενα negative, στο οποιο μπορει να μπορεσουμε να διακρινουμε κατι περισσοτερο.
Επί της ουσίας, η έρευνα του Παναγιώτη είναι ,όπως πάντα, εις βάθος και εμπεριστατωμένη ! Τα περισσότερα συμπεράσματα με βρίσκουν σύμφωνο και δημιουργείται η σωστή βάση για μια παραπέρα συζήτηση. Διατηρώ όμως την επιφύλαξη για το κούρδισμα της ψιλής χορδής στη νότα Λα.
Το- κάπως ηχηρό- όχι, αφορά μόνο τη συγκεκριμένη αναφορά. Στο διαδίκτυο, πολλές φορές γράφονται πράγματα που στη συνέχεια αναπαράγονται από τρίτους, θεωρώντας τα αυταπόδεικτα !
Αγαπητέ Σωτήρη, για λόγους δεοντολογίας, όπως καταλαβαίνεις δεν μπορώ εγώ να σου στείλω τις φωτογραφίες. Αποτελούν κομμάτι της έρευνας του καλού μου φίλου Γιάννη Τσουλόγιαννη, που είχε την καλοσύνη να μου τις στείλει, στα πλαίσια προσωπικής μας συζήτησης για το συγκεκριμένο ζήτημα. Ελπίζω να μην καταχράστηκα της εμπιστοσύνης του, κάνοντας δημόσια αναφορά.