Καλησπέρα, από καιρό σκέφτομαι ότι θα ήθελα να μάθω να φτιάχνω λύρες, δωδεκανησιακές, και ψάχνω ένα guide ουσιαστικά για το πως θα αρχίσω. Τι ξύλα θα αγοράσω, σε τι μήκος, πόσα κομμάτια - και αργότερα τι μήκος πρέπει να είναι το μπράτσο, τα μάγουλα κλπ κλπ κλπ. Επειδή γνωρίζω ότι αυτό που ζητάω είναι πάρα πολλές πληροφορίες, θα θελα να ηξερα αν υπαρχει κάποιο site πέρα από τα βιβλία, για την πιο βατή επεξήγηση της διαδικασίας.
Ίσως το luthier.gr σου φανεί χρήσιμο! πχ εδώ. Δεν ξέρω κατά πόσο θα έχει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι, αλλά είναι μια αρχή!
ρίξε μια ματιά και εδώ, όπως και σε πτυχιακές εργασίες (πχ για κρητική λύρα).
εκτός από τα παραπάνω δες και εδώ, έχει πάρα πολλές πληροφορίες (δεν ξέρω αν έχει τον τύπο που θες, αλλά φαντάζομαι μπορείς να προσαρμόσεις τουλάχιστον τα μεγέθη)
http://www.cretanlyra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=73&Itemid=435ς
ειδικά στο μενού > πηγές > διαθέσιμα αρχεία, κάτω - κάτω έχει ένα αρχείο (.xls) “lyra calculus” με πολλές πληροφορίες για τον σχεδιασμό και κατασκευή.
Νίκο, να υποθέσω ότι το βιβλίο του Παυλίδη το έχεις υπόψη σου; (Όργανα και διασκεδάσεις στην Όλυμπο - περιλαμβάνει και κάποιες οδηγίες, 100% πρακτικά, για τα όργανα.)
Αυτή όμως είναι ολυμπιτικη λύρα. Ακόμα και οι λύρες του Παυλίδη μετά την ΜΙ (σε ΛΑ ΡΕ ΣΟΛ) άρχιζαν να ‘χανουν’. Σήμερα έπαιζα με κάτι φανταστικά λυρακια παλαιού τύπου,δωδεκανησιακα χωρίς γλώσσα. Τρομερή ακρίβεια στις νότες αλλά κλασσικός οξύς ήχος. Καλά και τα λυρακια όμως πλέον αποτελούν απολίθωμα και πέρα από αυτό μια καλόφτιαγμενη δωδεκανησιακη λύρα με δυνατό και γεμάτο ηχο,σαν αυτή του κλαδάκη,έχω υποψίες ότι έχει κάνει κάποια μετατροπή στη λυρα του, προκαλεί πέρα από τρομερό κέφι -ικανοποίηση στον ίδιο τον όργανοπαίχτη.
Όπα ξέφυγα λίγο. … ξανά στο θέμα μας…
ο Παυλίδης έπαιζε ολυμπιτικη λυρα (<>κατωκαρπαθικης) και επειδή έχω θέλω να φτιάξω ροδίτικη έχω φτάσει σε αδιέξοδο
Αν ήμουν ο Κλαδάκης, θα έπαιζα κι εγώ με την καλύτερη λύρα που μπορεί να βρεθεί, και σίγουρα θα άλλαζα πολλές -και θα τις πείραζα ή θα τις πήγαινα για πείραγμα-, και πολλούς μαστόρους, μέχρι να μείνω ικανοποιημένος. Νομίζω ότι αυτό είναι λίγο υπερβολικός στόχος για πρώτη κατασκευή.
Κατά τα άλλα, αν ψάξεις εδώ στα διάφορα θέματα σχετικά με λύρα (νομίζω συγκεκριμένα ικαριώτικη), θα βρεις μια παραπομπή για το σάιτ του Βουγιουκαλάκη (GiannisV), που έχει πολλά για τις 12νησιακές λύρες. Από κει θα δεις για ξύλα, φαντάζομαι. Όσο για διαστάσεις και αναλογίες, πάρε το χνάρι μιας λύρας που παίζει κάποιος και σ’ αρέσει.
Πάντως δεν είναι δουλειά στην οποία μυείται κανείς εύκολα ολομόναχος.
Καλή τύχη. Είναι ωραίο που οι 12νήσιοι εξακολουθείτε την ωραία παράδοση να φτιάχνετε μόνοι σας τα όργανά σας.
Δε θυμόμουνα σωστά. Βρήκα το λινκ, αλλά είναι υπερβολικά υπαινικτικό.
Κάποτε πέρασε από τα χέρια μου ένα παλιό ολυμπίτικο λυράκι 80ετίας. Προτού ξαναφύγει από τα χέρια μου, του πήρα το χνάρι. Το έδωσα σ’ ένα φίλο οργανοποιό, Κατωχωρίτη (εδώ που τα λέμε δε νομίζω ότι παίζουν τόσο ρόλο αυτές οι γεωγραφικές λεπτομέρειες, αλλά το αναφέρω έτσι για λόγους πληρότητας) για να μου κάνει μια καινούργια λύρα, αλλά εκείνος με προέτρεψε, αντ’ αυτού, να μου δείχνει και να την κάνω μόνος μου. Βάλαμε μπροστά, αλλά πριν τελειώσουμε ήρθε το καλοκαίρι κι έπρεπε να γυρίσω στην Αθήνα. Εκεί αποτελείωσα το όργανο με τη βοήθεια-επίβλεψη ενός άλλου φίλου μάστορα, που αφενός δεν έχει καμιά ειδίκευση στις λύρες και μάλιστα τις 12νησιακές, αφετέρου όμως είναι γενικά βαθύς γνώστης της τέχνης του.
Εκεί αρχίζει και τελειώνει η εμπειρία μου. Αυτό που βγήκε δεν είναι πιστό αντίγραφο του παλιού οργάνου, είναι κάτι σαν δημιουργικό αντίγραφο ας πούμε. Βασισμένο στην παλιά, αλλά με την άποψη και την εμπειρία των δύο μαστόρων, και με το δικό μου άπειρο χέρι. Έχει όντως αυτό το θέμα που λες με την ακρίβεια στις νότες (μέτρια ακρίβεια), αλλά βέβαια είναι και θέμα παίχτη. Εγώ γρατσουνάω, δεν ξέρω κανονικά λύρα (αλλά με λύρες πιο σύγχρονης κατασκευής έχω βγάλει λιγότερο φάλτσο απ’ ό,τι μ’ αυτήν).
Επί της ουσίας, σαφώς και δεν είμαι αρμόδιος να βοηθήσω, απλώς συμμετέχω γιατί έπιασες ένα θέμα που με συγκινεί.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, θα καταθέσω μια ωραία ιστορία που άκουσα στο Όθος (Κάρπαθος):
Μέχρι το '80-'90, όποτε κάποιος οργανοπαίχτης ξεκίναγε να φτιάξει καινούργια λύρα, αυτό ήταν ένα από τα γεγονότα του χωριού. Όλοι οι οργανοπαίχτες, αλλά και άλλοι χωριανοί, παρακολουθούσαν την εξέλιξη της κατασκευής, τη συζητούσαν στο καφενείο κλπ… Το τελευταίο λοιπόν στάδιο της κατασκευής, που ήταν το άνοιγμα των ματιών (μετά το κόλλημα του καπακιού, και όχι αντιστρόφως), ήταν έργο συλλογικό και όχι ατομικό του κατασκευαστή: έβαζε στην «τυφλή» λύρα χορδές και καβαλάρη, και κάθε παίχτης που ήθελε δοκίμαζε τον ήχο, ανεβοκατεβάζοντας τον καβαλάρη μέχρι να βρει το σημείο όπου του φαινόταν ότι σονάρει καλύτερα. Όταν η «συνέλευση» αποφαινόταν για την καλύτερη θέση του καβαλάρη, ο μάστορας τη σημείωνε και με βάση αυτήν άνοιγε τα μάτια.
Μια άλλη πληροφορία που άκουσα στην Κάρπαθο, εντελώς πρακτικού χαρακτήρα, είναι η εξής: όταν μια λύρα είναι τελειωμένη και στοιχειωδώς στρωμένη αλλά ο ήχος δεν ικανοποιεί, ο μάστορας δοκιμάζει διάφορες επεμβάσεις στο καπάκι. Αν εξαντλήσει τους τρόπους που ξέρει και ακόμα δεν είναι ικανοποιημένος, αλλάζει καπάκι και φτου κι απ’ την αρχή. Και μπορεί, λέει, να αλλάξει και δέκα καπάκια μέχρι να το πετύχει.
Ρώτησα λοιπόν πώς μπορούν να είναι σίγουροι ότι φταίει μόνο το καπάκι. Η απάντηση ήταν: «Δεν είμαστε σίγουροι, αλλά δεν πετάς στα σκουπίδια ένα σκάφος με όλη τη δουλειά που κουβαλάει! Το σκάφος σου είναι αυτό που είναι, μόνο στο καπάκι έχεις περιθώρια βελτίωσης.»
Αν και ούτε εγώ είμαι αρμόδιος να βοηθήσω, γράφω γιατί χαίρομαι όταν ξεκινάει κουβέντα για λύρες. Τραβιέμαι 2-3 χρόνια τώρα να μάθω Πολίτικη και , από τα πρώτα πράγματα που τελικά άρχισα να ανακαλύπτω, πριν ακόμα αποκτήσω καλό έλεγχο στο όργανο, είναι το στήσιμο.Ο λυράρης χρειάζεται να είναι και λίγο μάστορας.
Κάθισα λοιπόν και μαθαίνω σιγά σιγά με συμβουλές και ερωτήσεις, ορισμένες αρχές που προσωπικά με βοηθούν να στήσω τα όργανα μου. Πλέον έχω το κουτάκι με τους καβαλάρηδες μου,τις χορδές μου, ψυχές, γυαλόχαρτα κλπ.
Στην λύρα απο ότι καταλαβαίνω επικρατεί η αρχή: Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά
Δηλαδή μπορεί να έχεις μια χορδή που να σκοτώνει αλλά αν η διπλανή της έχει μισό ήχο, θα πρέπει να “χαλάσεις” λίγο την καλή για να ταιριάζουν. Αυτό γίνεται είτε με λαστιχάκι, είτε με χορδές είτε με καβαλάρη.
Είχα μια λύρα παλιά που θεωρούσα πως έχει “πραγματικό” λύκο στην νεβά χορδή, μετά απο πολλές δοκιμές με χορδές, καβαλάρηδες κλπ. Μέχρι που την έπιασε ένας λυράρης και της πέρασε καβαλάρη πλάτανο και τώρα παίζει σωστά.Δεν το φανταζόμουν πως υπήρχε τέτοια λύση. Αυτό που έμαθα τότε λοιπόν είναι πως, δεν είναι θέμα συγκεκριμένου ξύλου. Σε κάθε όργανο δοκιμάζεις τα πάντα μέχρι να βρεις κάτι να δουλεύει.
Πριν από 3-4 μήνες έκανα την μετάβαση σε έντερο. Και πάλι από την αρχή έπιασα να μάθω την συμπεριφορά (αλλά και την σχετική παράδοση) που χρησιμοποιείται με αυτό το στήσιμο.
Διαπίστωσα το εξής: Το παλιό έντερο,ως ήχος και ύφος δεν πολυπαίζεται πλέον. Ο ήχος τύπου Παράσχος/Λάμπρος κλπ έχει περάσει λίγο στο περιθώριο. Ο άνθρωπος που καθόρισε τον σύγχρονο ηχογραφημένο ήχο της λύρας είναι ο Οζγκέν, που δίκαια θεωρείται ένας από τους πατέρες της σύγχρονης σχολής.
Η ιδέα Οζγκέν (ε πώς να την πω) είναι η κατασκευή μεγάλων σχετικά οργάνων και δυνατές και χοντρές χορδές οι οποίες παράγουν έναν ήχο ίσως ποιο κοντά στο νέυ, με πολλές δυνατότητες σε χρωματισμούς, ειδικά στις περισσότερο μαλακές δυναμικές.
Διαπίστωσα επίσης πως το έντερο θέλει άλλους καβαλάρηδες, άλλο δοξάρι και ΠΟΛΥ ρετσίνι!
Παρατήρησα με ενδιαφέρον το σχόλιο του Νίκου για “παλιό οξύ λυράκι” και αναρωτιέμαι αν τελικά οι εξελίξεις και απαιτήσεις σε μικρόφωνα κλπ, άλλαξαν την αισθητική και στα 2 όργανα.
η τελευταία εμπειρία που ήθελα να γράψω ήταν η επίσκεψή μου σε έναν χορδά εδώ Αγγλία που πουλάει εντέρινες για όργανα μπαρόκ κλπ. Αυτό πραγματικά ήταν σεμινάριο γιατί ο άνθρωπος υπολόγισε τις τάσεις κάθε χορδής και με βάση αυτές και το τονικό ύψος όρισε την ισορροπία του συγκεκριμένου οργάνου (με μεγάλη επιτυχία).
Καταλήγοντας λοιπόν,στην μάλλον άχρηστη συμβολή μου εδώ, θα ήθελα απλά να τονίσω την τεράστια σημασία που έχει το τελικο set-up στον ήχο της λύρας, όπως γίνεται κυρίως απο τον ίδιο τον λυράρη και όχι απαραίτητα απο τον μάστορα.
Οταν λοιπόν βλέπω κάποιον να παίζει με ήχο που με ενθουσιάζει, πάντα πηγαίνω και ρωτάω και …πραγματικά κανείς δεν έχει αρνηθεί μέχρι τώρα να με βοηθήσει και να μου προτείνει λύσεις στα θέματα που ψάχνω.
Και καμιά φορά οι λύσεις έρχονται απο κει που δεν το περιμένεις: ένας φίλος αργυροχόος μου έφτιαξε ένα χορδοστάτη απο κράμα ασημιού που έβγαλε κάτι όμορφο στον ήχο. Και ένας μάστορας μου έκανε μια ψυχή από παλιό κατράνι που πάλι έβαλε κάτι θετικό.
η αλήθεια δεν έχω ασχοληθεί καθόλου με πολίτικη, δεν είναι του στυλ μου, αλλα δεν ηξερα οτι εβαζαν εντερινες και σε αυτη. Τις εντέρινες εδώ τις βάζουν στις μικρές λύρες, όχι στις λύρες του γλεντιού. Σε κανά καφενείο ή σε σπίτι θα παίξουν με εντέρινες. Εδώ στη Ρόδο, δεν παίζουμε καθολου με εντέρινες-δεν απαγορεύεται-αλλά δεν συνηθίζεται. Οι καρπαθιοι είναι που παίζουν παντού με εντέρινες, ενώ οι κασιώτες και με τα δύο.
Όπως και να 'χει, καθε αλλαγή η προσθήκη αλλάζει τον ήχο. Οι εντέρινες χορδές βγάζουν άλλο ήχο. Εγω ανέκαθεν πειραματιζόμουν με τα όργανα, πάντα τα “χαλούσα”. Και επειδη τυχαίνει να έχω μια αποθήκη με μουσικά όργανα από την οικογένεια μου, είχα φτιάξει ένα χαλασμένο κεμεντζέ, ένα παλιό 12χορδο κεμανέ με εντέρινες χορδές, δοκίμαζα να τα φτιάξω ακούγοντας από το youtube κάτι παλιά βίντεο. Μέχρι και στο πλατύ ημαθίας πήγα για να ρωτήσω πως ταιριάζουν τον κεμανέ.whatever, σχετικά με τον ήχο ακολουθώ την αρχή των 27-28 εκατοστών. Έχω μια παλιόλυρα, βασανισμένη και σκαλισμένη η οποια δεν μου εβγαζε καλό ήχο. Οι χορδές ακούγονταν σαν να τριβεις χαρτόνι.Πριν λίγες μέρες που δοκίμασα τα λυράκια που αναφέρω στο πρώτο μου σχόλιο, αποτύπωσα τις αποστάσεις καβαλάρη και κορυφής, καθώς και το πόσο χαμηλά ήταν τα μάτια τους σε σχεση με τη δικιά μου που εχει σχεδόν το μισό μέγεθος ματιών. έτσι γύρισα σπίτι, έσκαψα τη μεσαία θέση του καβαλάρη για να χαμηλώσω το ίσο, σήκωσα λίγο την πρώτη χορδή και τράβηξα τον καβαλάρη να φτάσει κοντά στα 27 εκατοστά(πιο κάτω δεν είχε κενό το ματι-φανταστείτε κακοκατασκευή!). Αμέσως ο ήχος καθάρισε, άρχισαν να καθιερώνονται σταθερές σχέσεις μεταξύ των φθόγγων, και απόλαυσα επιτελους σούστα. Επεισή όμως, ακόμα κατι…κατι δεν παει καλα, αποφάσισα να φτιάξω μια λύρα όπως αυτή με 2-3 αλλαγές-πιο μεγάλα μάτια, 27,5 ή 28 εκατοστά έκταση χορδών κλπ.
Σχετικά με το Όθος που ανέφερες pepe, αυτές οι λύρες όμως φτιάχνονται για να είναι γλυκές όχι τόσο καθαρές. Απο τη στιγμή που πήγες κάρπαθο μπορείς να καταλάβεις αυτό που εννοώ, πότε μια λύρα είναι παρείστικη και πότε πανηγυριού.
έχεις κάποιο κανάλι στο youtube να μας ανεβάσεις το λυράκι από τη κάρπαθο;