Καλησπέρα σε όλους. Στη παραπάνω ανάρτηση θα ακούσετε τον Ίσσο χορό παιγμένο με τσαμπούνα.
Ο Ίσσος είναι Δωδεκανησιακος κυκλικός χορός με σταυρωτό κυρίως πιάσιμο, αλλά μπορούμε να το βρουμε και από τις λαβές των χεριών, τους ώμους και αγκαζε. Ο ρυθμός του είναι 2/4.
Για καιρό τώρα όταν άκουγα τον Τσαμπουνιστο ισσο πίστευα ότι απλά οι άνθρωποι ήταν ερασιτέχνες και έπαιζαν λίγο άτσαλα. Έτρωγαν λίγο το ρυθμο δηλαδη, αφού δεν ήταν και επαγγελματίες παίχτες.
Εκανα μεγάλο λάθος όμως, οι Καλύμνιοι τσαμπουνιερηδες έπαιζαν τον Τσαμπουνιστο Ισσο στο σωστό ρυθμό. Απλά αυτός είναι διαφορετικός του βιολίστικου Ισσου.
Ο τσαμπουνιστος Ίσσος έχει ρυθμό 7/8.
Και γιατί είναι σημαντικό αυτό;
Αποτελεί μοναδικό φαινόμενο για ένα χορό που παίζετε σχεδόν σε όλα τα νησιά.
Ίσως μαρτυράει κάποια προηγούμενη μορφή του χορου.
Αλλάζει τι θεωρούμε σωστό και λάθος, εφικτό και ανέφικτο.
Οι σκοποί με την παροδο του χρόνου αλλάζουνε και ρυθμικά και μελωδικα. Στην Καρπαθο οι σκοποί παιζόντουσαν με τον παλιό ρυθμό 4/4, απο ένα σημείο και μετά οι πιο πολλοί ειναι στα 2/4. Βέβαια λέω σκοποί οι οποίοι χορεύονται ως κάτω χορός ο οποίος έχει πολλές ομοιότητες με τον ισσο. Αλλά για τη συγκεκριμένη δημοσίευση μόνο ένα άτομο μπορεί να σου απαντήσει 100%, και είναι ο καλός μου φίλος από Καλοφορνια, ο Μανωλης Χούλης, ένας απίστευτος τσαμπουνιερης. Όχι μόνο στα Καλυμνικα που θεωρείται νούμερο 1 ομόφωνα, αλλά στα πάντα όλα.
Ο καλύμνικος Ίσσος της τσαμπούνας ως επί το πλείστον ακούγεται σαν 7/8. Προσωπικά μ’ αρέσει να το θεωρώ αυτό σαν δύο άνισα τέταρτα! Η βασική ρυθμική διαίρεση είναι πάντα διμερής, την περισσότερη ώρα ο δεύτερος χρόνος είναι όσο τα 3/4 του πρώτου, αλλά και με κάποιες εξαιρέσεις. Παρατήρησε τον Χούλλη, που έχει παίξει πάρα πολλές φορές Ίσσο στο ΥΤ: έχει κάποια σημεία που την πρώτη φορά μπορεί να νομίσεις ότι το χάνει, αλλά όταν ξέρεις ότι ο τύπος είναι βιρτουόζος και μετά τον δεις δεύτερη, τρίτη, τέταρτη φορά να κάνει το ίδιο καταλαβαίνεις ότι δεν το 'χασε καθόλου.
Ύστερα, ίσσος τσαμπουνιστός είναι κι ο σκοπός Παναγιώτης (ή Πεισματικά ή Βοσκαρούι κλπ. - όχι το Αλά Ρούτζια, το άλλο). Αυτό την περισσότερη ώρα ακούγεται σαν 5/8, δηλαδή πάλι δύο κινήσεις αλλά αυτή τη φορά η πρώτη πιο σύντομη, όσο 2/3 της δεύτερης (2/8 + 3/8 = 5/8). Και πάλι, κατά την προσωπική μου ανάγνωση, δύο άνισα τέταρτα. Αλλά έχει μεγάλη ποικιλία (και μετρικά εννοώ) στο πώς ακριβώς παίζεται, και από παίχτη σε παίχτη αλλά καμιά φορά και μέσα στην ίδια εκτέλεση, και ακόμη μεγαλύτερη στο πώς τραγουδιέται. Καμιά φορά μοιάζει λες κι ο τραγουδιστής δεν πατάει πάνω στην τσαμπούνα. Ας πούμε, έχει πολύ ενδιαφέρον αν πετύχεις πουθενά μια ηχογράφηση στον παρακάτω δίσκο, όπου κάνουν διάλογο δυο-τρεις τραγουδιστές, που μοιάζει σαν ο καθένας τους να κάνει κι από μία διαφορετική πολυρρυθμία με την τσαμπούνα:
Δεν είναι τυχαίο ότι τόσα χρόνια στην Κάλυμνο ποτέ δεν έπαιζαν την τσαμπούνα με λαούτο. Το κάνουν τώρα τα Καληδονάκια, κι ενώ σε καλαματιανά ή στη σούστα μπορεί να είναι μια χαρά, στον ίσσο δεν είναι. Το λαούτο είναι αδύνατον να μην κρατάει σταθερό ομοιόμορφο ρυθμό, οπότε αναγκαστικά και η τσαμπούνα προσαρμόζεται σ’ αυτό τον ρυθμό και βγαίνει άλλος ίσσος από αυτόν που θα έπαιζε σκέτη.
Άμα τον ψήσεις να κάνει, θα χαρώ ιδιαίτερα να τον ξαναδώ μετά από τόσα χρόνια…
Edit: Έχει ξαναγίνει η συζήτηση. Βλ. εδώ, όπου και αρκετά ηχογραφημένα δείγματα της ποικιλίας εκτελέσεων του «Παναγιώτη»: Ρυθμοί με άνισες αξίες;
Ναι, και ίδια με τον ίσσο του βιολιού, που είναι σε στρωτό δίσημο. Ο χορευτής δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα: το ότι ορισμένα βήματα μπορεί στη μία περίπτωση να του πάρουν μερικά μιλισεκόντ παραπανω απ’ ό,τι στην άλλη, το κάνουν τα πόδια μόνα τους.
Και οι σκοποί του καρπάθικου κάτω χορού, που λέει ο Βασίλης παραπάνω, είναι δίσημοι ή τετράσημοι αλλά υπάρχουν και μερικοί (τρεις μέσα σε καμιά εκατοστή περίπου) που είναι τρίσημοι, κι ο χορός δεν επηρεάζεται.
Αντίστοιχα και τα συρτά της Καλαμάτας, που άλλα είναι δίσημα και άλλα εφτάσημα, και σε μια έρευνα που κι αυτήν κάποτε την είχαμε δει εδώ οι χορευτές δεν καταλάβαιναν τι εννοούσε ο ερευνητής «μ’ αυτόν ή μ’ εκείνο τον ρυθμό;».
