Κάθε τόπος και τραγούδι - Άννα Σαρρή Καραμπεσίνη

Κυριακη πρωι ειχε στην εκπομπη “καθε τοπος και τραγουδι”(ετ3) αφιερωμα στην Αννα Καραμπεσινη…ειπε πολλα πανεμορφα τραγουδια.Ειδε κανεις την εκπομπη αυτη;
Ξερει κανεις πως θα βρουμε τα τραγουδια αυτα;

Ενα απο ολα ελεγε…(σκορπιοι στιχοι που θυμαμαι)

Μαρουλι τι τα φορεις τα μαυρα,Μαρουλι

Η θαλασσα και η Μπαρμπαρια
βγαλε τα μαυρα Καλυμνια
παντρεψου τωρα που’σαι νια

και πετρα ριξε πισω

Το ξερει κανεις;

Είναι το παραδοσιακό Καλύμνικο τραγούδι “Το Μαρούλι” τωρα με τους συγκεκριμένους στίχους δεν ξέρω αν υπάρχει κάπου, αν θες θα ρωτήσω την ίδια, έπαιξα και εγώ σε αυτήν την εκπομπή λαούτο.

Ιπποκράτη εσύ ήσουν με το λαουτάκι ? μπράβο ρε φίλε.
Είδα την εκπομπή και συγκινήθηκα με την κυρία Καραμπεσίνη, με την οποία λόγω δουλειάς μιλάω πού και πού στο τηλέφωνο. Είναι απίστευτο πως μερικοί μεγαλύτεροι άνθρωποι έχουν τεράστια καρδιά και δεν ξεχνούν. Να είναι πάντα καλά!

“Το Μαρούλι” (ο τίτλος στα παραδοσιακά τραγούδια είναι συμβατικός και νεώτερος χρονικά, μπορεί να υπάρχει ηχογράφηση του ίδιου τραγουδιού και με άλλον τίτλο κάπου αλλού) είναι από τα πιο γνωστά καλύμνικα τραγούδια. Όπως πολύ καλά ξέρουν οι αναγνώστες του φόρουμ από συχνές σχετικές συζητήσεις, ένα παραδοσιακό τραγούδι κάθε φορά που ηχογραφείται δεν έχει πάντα τους ίδιους ακριβώς στίχους. Κάθε φορά ο εκτελεστής θα επιλέξει, από τις συνήθως αρκετές παραλλαγές, τους στίχους που θα χρησιμοποιήσει. Μιαν άλλη φορά, ο ίδιος τραγουδιστής μπορεί να ξανατραγουδήσει το τραγούδι με στίχους (ή τίτλο) αυτή τη φορά κάπως διαφορετικούς, σε τμήματά τους κυρίως.

Κάτι αντίστοιχο μπορεί να γίνει και με τις μελωδίες, και έχει και αυτό συζητηθεί: σε μία υπάρχουσα μελωδία μπορεί, σε άλλη, μεταγενέστερη χρονική στιγμή, να συνδεθούν στίχοι από τελείως διαφορετικό τραγούδι, ακόμα και ένας συμφυρμός από δύο (ίσως και περισσότερα) τραγούδια τελείως διαφορετικής μεταξύ τους θεματολογίας.

Ας είναι καλά, για πολύν καιρό ακόμα, η συμαπθέστατη Κώτισσα κυρία Άννα Καραμπεσίνη! Από τους τελευταίους, δυστυχώς, επιζώντες άξιους εκπροσώπους της παλαιάς δωδεκανησιακής παράδοσης…

Εισαι πολυ τυχερος που εχεις παιξει μαζι της.
Θα χαρω πολυ να τα βρω αυτα τα τραγουδια!(παιγμενα λιτα και ομορφα οπως στην εκπομπη)
Για καποιο λογο βουρκωσαν τα ματια μου ακουγοντας τα.
Πολυ ομορφη εκπομπη και η κυρια Αννα ζωντανος θησαυρος.

Στο τραγουδι με το μαρουλι νομιζω οτι ελεγε και “Πελαγιουλα μου” σε καποιο σημειο.

Το τραγουδι “Πελαγιουλα” ειναι αλλο αυτο υπαρχει ηχογραφημενο αν και αυτο θα το βρεις με διαφορους στιχους σε γλεντια οπως ακριβως τα εξηγει ο κυριος Νικος,
Φιλε Μπαμπη παιζω και εγω αν και δεν με δειχνει πολυ στις συγκεκριμενες λειψεις, περισσοτερο φενεται ενας αλλος λαουτιερης ο φιλος ο Γιωργος οπου τραγουδαει και μαζι με την κυρια Αννα το Μαρουλι.

Το σκοπό “Μαρούλλι” τον έχει δισκογραφήσει και η Δόμνα, σε μια εκτέλεση όμως πολύ συμπιεσμένη: απαλείφει όλες τις επαναλήψεις και τα τσακίσματα, σε σχέση με την συνήθη καλύμνικη εκτέλεση, με αποτέλεσμα να κυλάει ακριβώς 4 φορές πιο γρήγορα. Πιθανόν αυτό να είναι στάνταρ για την κώττικη ή τη λέργικη εκτέλεση. Τραγουδάει ο Νίκος Οικονομίδης. Το πρώτότυπο της συγκεκριμένης εκτέλεσης, με την Αιμ. Παπαστεφάνου, υπάρχει στο σιντί “Αυθεντικά νησιώτικα του '50”, με τίτλο “Μαρούλι”.
Το έχει πει επίσης και ο Μάρκος Μελκόν, με τίτλο νομίζω “όσο πλατειά είν’ η θάλασσα” (??). Δε νομίζω ο Μ.Μ. να είχε πολά πάρε δώσε με τα 12νησα, άρα ο σκοπός ήταν είτε μικρασιάτικης προέλευσης είτε κοινή παράδοση στα 12νησα και τη μικρασιατική ακτή.

Η Πελαγιούλα ή Παναγιούλα είναι πιο διαδεδομένη: εδώ είναι στάνταρ ότι υπήρχε και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Mια σύγχρονη απόδοσή της είναι από τους Σαζ Γκουρουπού (Saz grubu: Παπαπετρόπουλος, Μπαραμπούτης κ.ά.) στο δίσκο Μωβ Πρόβατο. Επίσης υπάρχει στο ΛΠ του Σ. Καρά “Τραγούδια του Μάη και της Άνοιξης” ως “Βασιλικός θα γίνω”, μυτιληνιό. Υποθέτω ότι τόσο ο Καράς παλιά όσο και οι Σαζ Γκουρουπού πιο πρόσφατα θα γοητεύτηκαν από τον σπάνιο δρόμο του κομματιού (Φεραχνάκ, Ήχος Βαρύς) και από το γεγονός ότι όλα τα ιδιώματα του δρόμου (αλλοιώσεις και αναιρέσεις) εκδηλώνονται μέσα σε μία σύντομη και καθόλου φορτωμένη λαϊκή μελωδία. Προτείνω σε κάθε μακαμίστα να το ψάξει, είναι σκοπός πολύ ανταποδοτικός σε όποιον πάει να τον παίξει.

Και οι δύο σκοποί υπάρχουν επίσης σε διάφορους δίσκους από την Κω, τη Λέρο, την Κάλυμνο ή γενικώς τα 12νησα. Οι σκοποί χωρίς σταθερά λόγια πολλές φορές ονομάζονται από το τσάκισμά τους, αν αυτό είναι σταθερό. Εδώ είναι (Μαρούλλι / Παναγιούλα), κι έτσι, τουλάχιστον στην Κάλυμνο, αυτές οι ονομασίες έχουν επικρατήσει και εξυπηρετούν πολύ τη συνεννόηση. Αλλού όμως μπορεί κάποιος να το έχει δισκογραφήσει ή ανεβάσει στο ΥΤ με τίτλο ό,τι λέει ο πρώτος στίχος, οπότε δε θα είναι εύκολο να εντοπιστεί…

Μαρούλλι είναι βέβαια υποκοριστικό της Μαρίας, όχι το ελάχιστα λυρικό ζαρζαβατικό.

Το τραγούδι “Βασιλικός θα γίνω” πρέπει να είναι πολύ γνωστό και στη Χίο, όπου φαίνεται ότι τους αρέσει πολύ ο Ήχος Βαρύς. Θυμάμαι τον αείμνηστο δάσκαλό μου Βασίλη Νόνη να μας λέει, χαρακτηριστικά, “-Στη Χίο, καλημέρα να σου πούν, σε ήχο βαρύ θα στο πούν”.

Περικλή, γιατί “Μαρούλλι”; Το Μαρώ, το Μαρούλι, όπως το κρυφτό, το κρυφτούλι.

Δεν ξέρω γιατί. Έτσι το προφέρουν. Πιθανόν να παίζει κάποια απώτατη προέλευση όλων αυτών των υποκοριστικών σε -ούλης -ούλα -ούλι(κο) από λατινικές καταλήξεις με δύο λάμδα. Στα κοινά νέα ελληνικά ποτέ καμία γραμματική, οσοδήποτε συντηρητική, δεν τα είχε με δύο λάμδα. Αλλά από τη στιγμή που οι ντόπιοι το προφέρουν έτσι, αν το γράψουμε κιόλας Μαρούλλι αποτρέπεται ίσως λίγο η παρανόηση ότι πρόκειται για μαρούλια.

Α, κατάλαβα τώρα: νότια προφορά του λ!

Στα 12νησα, όπως και στην Κύπρο, τα διπλά σύμφωνα προφέρονται ως διπλά. Αφενός εκεί καταλαβαίνει κανείς γιατί ταλαιπωρούμαστε ως μαθητές να μάθουμε να γράφουμε γράμμα, θάλασσα, παπάς αλλά παππούς. Αφετέρου όμως μπερδεύεται όταν παρατηρήσει ότι προφέρουν διπλά και μερικά που τα γράφουμε μονά, όπως σ’ αυτή την περίπτωση του Μαρουλλιού, ή σε ρήματα όπως πίννω.
(Μάλιστα ως δάσκαλος στην Κάρπαθο είχα διαπιστώσει ότι αυτό εφαρμόζεται μόνο στις λέξεις της δικής τους προφορικής παράδοσης: οι μαθητές πρόφεραν τον Οδυσσέα με ένα σίγμα, γιατί ήταν λέξη του σχολείου -δεν έχουν Οδυσσείς στην Κάρπαθο- αλλά τη θάλασσα με δύο, είτε διάβαζαν είτε μίλαγαν προφορικά. Επίσης μου είχε κάνει εντύπωση που άκουγα να αναφέρουν τον πολιτικό Β. Πολύδωρα ως Πολλύδωρα, επειδή το πολύς στην άγραφη τοπική γραμματική έχει πάντα δύο λάμδα!)

Μαρούλι:
Αμαλία Παπαστεφάνου

Όσο βαθειά είν’ η θάλασσα:
Marko Melkon

Πελαγιούλα:
Άννα Σαρρή - Καραμπεσίνη

Βασιλικός θα γίνω(?):

Δύο ωραίες ηχογραφήσεις τουΜαρουλλιού όπως λέγεται σήμερα στην Κάλυμνο:

Με το Θοδωρή Χαλιπίλια

Με τον Αντώνη Βαζανέλλη

Το πρώτο πρέπει να είναι από κάποιο καινούργιο δίσκο που δε γνωρίζω. Το δεύτερο είναι από έναν ιστορικό διπλό δίσκο του Λυκείου Ελληνίδων που κυκλοφορεί ακόμη, “Κάλυμνος: σκοποί, τραγούδια και χοροί” (2 σιντί + βιβλιαράκι).

Εν τω μεταξυ,μια μελωδια που υπαρχει μεσα στο μαρουλι μου θυμιζει εντονα τη μελωδια ενος ταμπαχανιωτικου απο Κρητη…για ακουστε και πειτε μου!

Πράγματι, το πρώτο γύρισμα και στους δύο σκοπούς είναι ουσιαστικά το ίδιο.