Το άρθρο του Νίκου Πολίτη μας δίνει πολλά ενδιαφέροντα στιχοία.Συνεχίζω όμως να μην μπορώ να κατανοώ γιατί από το 1932 και μετά γράφτηκαν τόσα πολλά Ζεϊμπέκικα και Χασάπικα.Απο το 1932 και μετά υπήρξαν αρκετοί οι οποίοι ηχογράφησαν τραγούδια τα οποία ήταν επίσης Ζεϊμπέκικα και Χασάπικα.
Τι τους έκανε άραγε να γράψουν κυρίως Ζεϊμπέκικα και Χασάπικα? Μήπως οι εμπορική επιτυχία του Μάρκου? Είναι δυνατόν αυτή η αδυναμία του Μάρκου (δηλαδή να μην γράφει καρσιλαμάδες,συρτά και τσιφτετέλια) να επηρέασε τόσο πολύ το μέλλον της Ελληνικής μουσικής αλλά και των χορών και των μελοδιών? Πως επηρέασαν την Ελληνική μουσική οι δισκογραφικές εταιρίες και οι διευθυντές τους?
ΥΓ.1 Προσπαθούσα εδώ και καιρό να σκεφτώ αν ο Μάρκος έχει γράψει ποτέ τσιφτετέλι και δεν μπορούσα να σκεφτώ κανένα.
Μα νομίζω ότι στο άρθρο μου απαντάω αρκετά αναλυτικά στην ερώτηση που θέτει ο Gilles, λέγοντας ακριβώς όσα λέει και ο ίδιος παραπάνω. Με λίγα λόγια, για να συνοψίσω: Δεν αλλάζεις τη σύνθεση μιας ομάδας που κερδίζει. Αυτό ακριβώς συνέβη και με τη “μεγάλη ανατροπή” του 1932: ο Μάρκος προτίμησε τους δύο αυτούς χορούς γιατί του άρεσαν περισσότερο από όλους τους άλλους. Η τεράστια επιτυχία του τον προέτρεψε να συνεχίσει έτσι και το ίδιο έκαναν και όλοι οι άλλοι, καθώς ο ένας μετά τον άλλο προσετίθεντο στους καταλόγους των εταιριών. Οι εταιρίες οι ίδιες, το μόνο για το οποίο ενδιαφέρονταν ήταν να επιτύχουν όσο γίνεται περισσότερες πωλήσεις και γι αυτό φρόντιζαν οι διευθυντές τους, επιλέγοντας τους κατάλληλους ανθρώπους. Ο Μάτσας μάλιστα έφτασε στο σημείο να “πουλήσει” τον Χατζηαποστόλου για χάρη του Μάρκου. Δικαιώθηκε πανηγυρικά και κατόπιν τούτου, το πιθανότερο είναι ότι προέτρεπε τους “νεοεισερχόμενους” να μιμούνται το ύφος του Μάρκου, κάτι που μάλλον έκανε και ο Περιστέρης στην ανταγωνίστρια Κολούμπια, αφού πρώτα “ξέθαψε” το Μάρκο και το Μπάτη από τα ράφια.
Πάντως και οι καρσιλαμάδες, τα συρτά, τα τσιφτετέλια, τα “αράπικα” του Τσιτσάνη, μετέπειτα τα Ινδικά, τα “μάγκικα βαλς”, δεν είναι και λίγα στην ελληνική δισκογραφία. Μόνο ο Μάρκος επέμενε, μέχρι τέλους, στους δύο χορούς αλλά είχε και εξαιρέσεις, όπως όλοι ξέρουμε.
Αυτό μου ήρθε κι εμένα στο μυαλό!Οι μεταγενέστεροι του Μάρκου άρχισαν σιγά σιγά να ξεφεύγουν από τους Ζεϊμπέκικους και τα Χασάπικα αλλά και πάλι αυτοί οι δύο χοροί οι βασικοί χοροί.Σίγουρα οι πωλήσεις ήταν αυτό που επηρέασε τις δισκογραφικές.Αλλά μήπως υπάρχουν σχόλια του κόσμου της εποχής για την αλλαγή αυτή?Υπάρχουν σχόλια του κόσμου που μπορούν να μας οδηγήσουν σε άλλο συμπέρασμα?
Δεν έχω εντοπίσει σχόλια της “κοινής γνώμης” (δηλαδή του Τύπου) που να δικαιολογούν διαφορετικά συμπεράσματα. Υπάρχουν βέβαια τα σχόλια εναντίον των “χασικλήδικων” καθώς και των “αμανέδων” (σε αυτούς περιλαμβάνονται συλλήβδην όλα τα μη δυτικότροπα) τα οποία δεν ασχολήθηκαν καθόλου με το είδος των ρυθμών ή χορών, αλλά ήθελαν απλά “κάθαρση” από τα “υποκοσμικά” και τα “ανατολίτικα” στοιχεία του είδους. Τα σχόλια αυτά προετοίμασαν το έδαφος ώστε η μετέπειτα λογοκρισία να γίνει δεκτή μέχρι και με ενθουσιασμό από την “κοινή γνώμη”. Αλλά ούτε η λογοκρισία ασχολήθηκε με τους ρυθμούς κλπ. των τραγουδιών. Δεν πείραξε ούτε ο ζεϊμπέκικος ούτε ο χασάπικος, αφού οι δημιουργοί των σχολίων μάλλον δεν ήξεραν τι σημαίνουν αυτές οι λέξεις και δεν είχαν συνειδητά παρακολουθήσει να χορεύονται τα κομμάτια.
Προσπαθούσα χτες που ανέβηκε το θέμα να σκεφτώ τραγούδι του Βαμβακάρη κυρίως, που να μην είναι χασάπικο ή ζεϊμπέκικο. Υπάρχει; Αυτό εννοείτε με τις εξαιρέσεις που γράψατε;
Τα χασαποσέρβικα, τα ζεϊμπέκικα τα ήξεραν πριν τον Βαμβακάρη και στον Πειραιά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Σε κάθε περιοχή λίγο λιγότερο ή περισσότερο ανάλογα με το ποια ήταν.
Πρέπει να δούμε την παράδοσή μας, απο που έρχονταν όσοι έρχονταν στον Πειραιά, και τέλος τις κομπανίες που απο τα τέλη του 1800 έρχονταν για περιοδίες!!! Τους ήξεραν, αλλα οχι σε τόση διαδεδομένη κλίμακα, ώστε να γίνουν αναπόσπαστο κομμάτι.
Βεβαιότατα υπήρχαν χοροί να χορέψει ο κόσμος. Η ειδοποιός διαφορά είναι η τεράστια μαζική εξάπλωση του δίσκου, στη δεκαετία του ‘30. Μέσα σε ένα μήνα από την κυκλοφορία του, το “εφουμάραμ’ ένα βράδυ” το τραγουδούσε όλη η Ελλάδα, μέχρι και στα χωριά.
κυριε Νικο δεν ξερω τι εγινε στην ελλαδα γενικα αλλα στο χωριο μου εξω απτη καρδιτσα τα πρωτα τραγουδια εφτασαν στα αυτια των χωρικων την δεκαετια του 50 η μαλλον προς τα τελη του 40,τουλαχιστον απο πληροφοριες του πατερα μου.
Βεβαια στις μεγαλες πολεις ερχονταν πολυ πιο γρηγορα.
θα έλεγα ότι σήμερα, η “εμμονή” στον χασάπικο και ζειμπέκικο χορό έχει πάρει (μετά λύπης μου) άσχημη τροπή…
πρώτον γιατί ο χασάπικος χορός έχει πλέον εγκαταληφθεί.
και κατά δεύτερον διότι η… ζειμπέκικη εμμονή χαρακτηρίζεται πια από ένα είδος “ελεύθερου χορού” που αν διακρίνετε το κλάσμα 9/8 στη κίνηση του ποδιού και του σώματος των χορευτών εμένα να μου γράψετε!!!
Πάντως ανεξάρτητα από τη ποιότητα των ζεϊμπέκικων που γράφονται και χορεύονται σήμερα, δεν μπορεί να αμφισβητητθεί ότι οι Έλληνες έχουν λατρέψει αυτόν τον χορό.Η μεγάλη του διάδοση και αποδοχή του,άμεσα συνδεδεμένη με την επικράτηση του πειραιώτικου ρεμπέτικου,δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στα γούστα κάποιων καλλιτεχνών και τα συμφέροντα των εταιρειών,αλλά συνδέεται άμεσα με τους κοινωνικούς και πνευματικούς μετασχηματισμούς που συντελούνται.
Έτσι ο ζεϊμπέκικος ως καθαρά εξατομικευμένος χορός προσωπικής ενδοσκόπησης,αλλά κι επίδειξης ατομικότητας θα εκφράσει κατά τρόπο ιδανικό τον μοναχικό άνθρωπο της πόλης και θα καταστεί ο κατ’ εξοχήν λαϊκός χορός με πανελλήνια απήχηση.
Φυσικά, αυτό έχει ήδη συμβεί. Να επαναλάβω εδώ την τελευταία παράγραφο του άρθρου μου:
“Με τον ζεϊμπέκικο όμως έγινε κάτι πολύ σημαντικότερο: ένας γνήσιος και από αιώνες πατροπαράδοτος πολεμικός χορός της φυλής των Ζεϊμπέκων στη δυτική Τουρκία, χορός με πολύ αυστηρά καθορισμένο τυπικό, ενδυμασίες, ρυθμική αγωγή, μουσικές φόρμες, έδωσε γένεση σε έναν γνήσιο αστικό λαϊκό χορό της Ελλάδας, εστιασμένο στην προσωπική έκφραση του χορευτή και όχι στις κοινωνικές ανάγκες και αυτό μέσα σε ένα έντονα φιλελεύθερο χορογραφικό περιβάλλον. Ένα χορό που γεννήθηκε, εξελίχτηκε και μορφοποιήθηκε σε λιγότερο ίσως από μισό αιώνα, που όμως αγαπήθηκε και χορεύεται ακόμα και σήμερα (με όλες βεβαίως τις αρνητικές επιπτώσεις της εποχής μας) σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπου υπάρχουν και γλεντούν Έλληνες. Και το σπουδαιότερο: ένας χορός που αφέθηκε να εξελιχτεί μόνος του, χωρίς την παραμικρή λόγια ή εμπορική παρέμβαση. Ένα κοινωνικό και χορογραφικό φαινόμενο για το οποίο δεν έχω υπόψη μου, μέσα στον 20όν αιώνα, άλλο τέτοιο παράδειγμα πουθενά στον κόσμο.”
Έχεις δίκιο Άλκη αλλά μην ξεχνάμε πως και οι καρσιλαμάδες,τα τσιφτετέλια και οι μπάλλοι(συρτοί αντικριστοί) είναι επίσης “ελέυθεροι χοροί”.Μπορούν να κάνουν ότι θέλουν οι χορευτές,υπάρχουν όμως και κανόνες.Και επίσης αν οι οργανοπέχτες παίξουν όπως πρέπει,αυτοί οι χοροί είναι πολυ βαριοί και μερακλίδικοι.
Φανταζομαι οτι ο Αλκης θελει να πει πως ο χορευτης οταν χορευει ζεϊμπεκικο δεν πρεπει να κανει την τσιτα (κοινως μαϊμου)! Ειναι ελευθερος χορος απο την πλευρα που δεν εχει στανταρ βηματα, αλλα απο την αλλη οφειλουν οι κινησεις του χορευτη να συναδουν στα 9/8.