Στη δική μου όχι: ο μεν Μάρκος έγραψε ένα τραγούδι που πάει ακριβώς «έτσι». Ή θα το παίξεις αυτούσιο ή θα το αλλοιώσεις, και αν το αλλοιώσεις μετά αρχίζει η συζήτηση για το επιτυχές ή όχι, θεμιτό ή όχι κλπ. της αλλοίωσης.
Ενώ σε τραγούδια της προφορικής παράδοσης δεν υπάρχει σταθερή μορφή, οπότε δεν τίθεται θέμα αλλοίωσης. Βασικά (ξέρω ότι θα ακουστεί ακραίο σε πολλούς γιατί έχει ξαναγίνει η συζήτηση) εγώ θεωρώ ότι αν το παίξεις ολόιδιο με κάποιαν από τις ηχογραφήσεις, τότε είναι που το αλλοιώνεις. Του προσδίδεις μια σταθερότητα που δεν την είχε εκ προδιαγραφής.
Με άλλα λόγια: γιατί να παίξω την Έλλη του Βιδάλη ή την Έλλη του Κατσαρού ή την Έλλη της Παπαγκίκα; Μόνο η Παπαγκίκα μπορεί να παίξει την Έλλη της Παπαγκίκα. Εγώ θέλω να παίξω απλώς την Έλλη, πράγμα που οδηγεί αναπόφευκτα στο να παίξω τη δικιά μου Έλλη.
Πολλές φορές με ενοχλεί η τροποποίηση στίχων… μιλάω γενικά. Μπορεί να είναι θέμα ψυχαναγκασμού, δεν έχω προσδιορίσει τί με ενοχλεί… σας δίνω παραδείγματα:
Με ενοχλεί να ακούω τους “λογοκριμένους” στίχους στην Πειραιώτισσα:
“Απ’την ώρα στο λιμάνι που σε μπάνισα, στην καρδιά μου σε είχα κάνει καπετάνισσα”
ή κάποιοους που φέρνουν τα τραγούδια στα μέτρα τους, δλδ:
“Με το μικρό βαρκάκι, γραμμή για το νησάκι, όμορφη Κεφαλονιά” (αντί κι ούτε γάτα ούτε ζημιά)
ή ακόμα και τραγουδίστριες που λένε “Πριν το χάραμα μονάχη… αν και άλλος…”
Ε κάπως έτσι μου την έσπασε και η διασκευή του “Τα νέα της Αλεξάνδρας”… όχι φυσικά επειδή είμαι σεξιστής… η πρωτοβουλία μου άρεσε, ο τρόπος ας πούμε δεν μου άρεσε.
Αναγνωρίζω ότι στην περίπτωση της Έλλης είναι πολύ πιο πετυχημένη η τροποποίηση των στίχων, το σηκώνουν και πιο πολύ όπως λέει ο pepe λόγω δημοτικής παράδοσης το αισθάνομαι πιο καλά.
Το καλό είναι σίγουρα ότι γίνονται πράγματα και ότι τα νερά ταράσσονται.
Ακριβώς.
Εάν είσαι δημιουργικός, θα βρεις τον τρόπο να φτιάξεις το ολόδικό σου τραγούδι (μουσική και στίχο) και να σχολιάσεις/παραπέμψεις διακειμενικά και εκεί που θέλεις. Θες να σχολιάσεις/αντιπολιτευτείς π.χ. το γνωστό τραγούδι «Τα νέα της Αλεξάνδρας», θα βρεις στιχουργικά τον τρόπο να παραπέμψεις εκεί κλπ κλπ
Να φέρω κι ένα προσωπικό παράδειγμα. Στην ιδιότυπη και πολυπληθή «κομπανία» όπου συμμετείχα πριν καμιά τριανταριά χρόνια, δημιουργούσαμε και παίζαμε τα «δικά» μας (νεο-)ρεμπέτικα -και από πλευράς μουσικής και από πλευράς στίχων. Όταν θέλαμε π.χ. να φτιάξουμε ένα τραγούδι που να «αντιπολιτεύεται/σχολιάζει», ας πούμε, ένα γνωστό ρεμπέτικο, όπως π.χ. το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», ο τίτλος του δικού μας τραγουδιού ήταν «Νύχτωσε με φεγγάρι» κλπ κλπ
Αιώνες δημιουργικότητας στηρίχτηκαν στην ανακύκλωση των ίδιων σκοπών με άλλα λόγια και τανάπαλιν.
Αυτός δεν είναι πια ο κυρίαρχος τρόπος δημιουργίας (τι κυρίαρχος, σχεδόν δεν υπάρχει, πλην νησίδων), όμως το θεωρώ εξόχως δημιουργικό να προσπαθήσει κανείς να υιοθετήσει τους παλιούς τρόπους δημιουργίας και να τους χρησιμοποιήσει σαν σημερινός και όχι παλιός άνθρωπος.
Ώρα τώρα ψάχνω να βρω να ποστάρω το Ματζόρε της αυγής, μια ωραία διασκευή που είχα εντοπίσει προ ετών, αλλά έχει παραγκωνιστεί από ομότιτλες νεότερες…
Στην αρχή είπα οχι πάλι πειράγματα. Μ’ έχουν κουράσει. Πριν το ακούσω διάβασα την συζήτηση. Ο κύριος Νίκος με έπεισε να το δω θετικά. Είναι ένα σχεδόν άλλο τραγούδι. Απάντηση στο προηγούμενο. Οχι ανακύκλωση. Την εποχή του “ρεμπέτικου” θα επιτρεπόταν να γίνει σωστά; Γιατί οχι και τώρα. Δεν είχε στερέψει απο δημιουργικότητα, αντίθετα έγινε σκοπίμως. Σε αυτήν την περίπτωση είμαι υπερ
Στο βιβλίο " Από το Βυζάντιο στο Μαρκο" γίνεται αναφορά στίχων που μετρούν πάνω από 2 αιώνες ζωής και με ελάχιστες τροποποιήσεις τα ακούσαμε σε τραγούδια του Μάρκου με συνθέτη και στιχουργό τον ίδιο.
Σύντομα θα φτιάξω και σχετικό νήμα του βιβλίου.
Κι ο Κουνάδης (Μάρκος Βαμβακάρης - Εγώ μάγκας γεννήθηκα) έχει κάνει πολύ καλή δουλειά σ’ αυτό το ζήτημα, εντοπίζοντας ταυτίσεις πολλών στίχων του Μάρκου με προϋπάρχοντες. Αντίστοιχα ισχύουν δε και για τους σκοπούς του. Αλλά γιατί το συζητάμε αυτό; Πιστεύουμε ότι έχει κανείς μας να αποδείξει στον άλλο κάτι που δεν το πιστεύει ήδη ο άλλος πρώτος;
Όπως έχω αναφέρει αλλού, η Ελλη στη Σίφνο έχει ενταχθεί ως σκοπός που παίζεται και τραγουδιέται στις μετακινήσεις των διασκεδαζόντων. Εδώ ένα χθεσινό (10/6/22) ολιγόλεπτο δείγμα για το πώς περίπου γίνεται αυτό (μερικά άλλα στιχάκια, ρυθμός) (Πέθανε ένας πολύ αγαπητός γιατρός της Σίφνου, ο Θωμάς Γ., και τα όργανα παίζουνε ένα από τους αγαπημένους του σκοπούς καθώς τον πάνε προς το νεκροταφείο).