Ζοζεφ Τερζιβασιαν

Οργανοποιία
,
1

Το εχει παραθεσει κ ο φιλος νεαπλιωτης απλα εμενα μου εκανε εντυπωση κ θελω κουβεντα…

“Στο μπουζουκι δεν υπαρχει σωστοτητα μεχρι τερμα[…] Ειναι ενα οργανο που αμα το ψαξεις λιγο σωστα ειναι φαλτσο…”

???
Πως?Γιατι?Δεν καταλαβαινω…Ενα οργανο που απο την κατασκευη του ειναι φαλτσο…Σεβομαι απολυτα την αποψη του Ζοζεφ αλλα θελω τεχνικη εξηγηση.Ισχυει για ολα τα εγχορδα με ταστα???..Επισης…Ντροπη στους μπουζοξηδες που μου “κλεβουν” τις οχταβες στο μπαγλαμα…χαχαχαχα…Αυτα που λεει περι σαζι και μποζουκ στεκουν?Γιατι αλλα ξερω…Για μαντολινο και ταμπουρα…Γενικα πιστεω οτι το μπουζουκι εγκειται στο τυχαιο απαντημα της κατασκευης με τη μουσικη αναγκη της εποχης…Γιατι ενας οργανοποιος να σταθει τοσο σε αυτο…???..Αν κατι απο τα προηγουμενα εχει συζητηθει,αν οχι ολα,να κοπει,ακομα κ ολοκληρο το θεμα…Ας μου δοθει η παραπομπη ομως!!!Ευχαριστω πολυ!!!

2

Ολα τα μπουζουκια που ειναι κατασκευασμενα με τον κλασσικο τροπο , δηλαδη εξ ολοκληρου ξυλινη κατασκευη , εχουν ισοβια την εξης συμπεριφορα να μεταβαλεται η κατασταση των ξυλων αναλογα με το ποσοστο υργασιας που υπαρχει στην ατμοσφαιρα .
Οταν ανεβαινει το ποσοστο υγρασιας στην ατμοσφαιρα το ξυλο εχει την εξης ιδιοτητα , ρουφαει υγρασια με αποτελεσμα να διογκωνεται δηλαδη να μεγαλωνει , αλλαζει πολυ λιγο τις διαστασεις του το αντιθετο συμβαινει οταν το ποσοστο υγρασιας κατεβαινει π.χ. εχουμε μια εβενινη βεργα και η ατμοσφαιρικη υγρασια ειναι 50% (μετρηση που μας την δινει ειδικο υγρασιομετρο ) αν μετρισουμε το μηκος της βεργας θα εχουμε ενα μεγεθος Χ . Αν η βεργα παραμεινει σε περιβαλλον με 50% υγρασια δεν θα αλλαξει τιποτα , αν η βεργα παραμεινει για μερικες μερες σε περιβαλλον με 65% υγρασια οταν την μετρησουμε το μηκος θα εχει αλλαξει σε Χ+1 . Οσο αυξανεται το ποσοστο υγρασιας τοσο θα αυξανωνται και οι διαστασεις συνολικα . Οταν το ποσοστο υγρασιας κατεβαινει π.χ. απο 65% σε 40% τοτε η υγρασια που εχει ρουφηξει το ξυλο σιγα -σιγα αποβαλλεται στην ατμοσφαιρα με αποτελεσμα να ξεπρηζεται και ετσι μειωνονται οι διαστασεις του . Αν παραμειναι για μερικες μερες σε 40% υγρασια απο 65% οταν μετρησουμε την βεργα το μηκος απο Χ+1 θα εχει γινει Χ-2 δηλαδη θα εχει κοντινει .
Ολα αυτα για ενα μπουζουκι σημαινουν τα εξης : Ρυθμιζει ο μαστορας το υψος των χορδων σ ενα μπουζουκι που βρισκεται σε περιβαλλον με 55% υγρασια . Οσο η υγρασια παραμενει σταθερη δεν μεταβαλεται τιποτα στο μπουζουκι .Αν η υγρασια ανεβει στο 70% μετα απο καποιες μερες σιγα σιγα το υψος των χορδων απο την ταστιερα θα εχει μειωθει και το κουρδισμα του οργανου θα εχει ανεβει και αυτο συμβαινει γιατι ρουφωντας το μπρατσο του μπουζουκιου την υγρασια που αυξηθηκε αρχιζει σιγα σιγα να πρηζεται να μεγαλωνει στην διαδικασια του πρηξιματος η ταστιερα βρισκοντας αντισταση απο τα ταστα γυριζει το μπρατσο προς τα πισω οποτε χαμηλωνουν οι χορδες και ταυτοχρονα αυξανεται το μηκος της κλιμακας οποτε στις χορδες αυξανεται η ταση και ετσι ανεβαινει το κουρδισμα .Το αντιθετο θα συμβει αν το μπουζουκι παραμεινει σε περιβαλλον με υγρασια με 40% υγρασια το μπρατσο θα αποβαλλει υγρασια στο περιβαλλον θα ξεπριστει το υψος των χορδων απο την ταστιερα θα αυξηθει και το κουρδισμα θα χαμηλωσει γιατι το μηκος του μπρατσου θα μειωθει η ταστιερα δεν θα βρισκει αντισταση απο τα ταστα οποτε ολο το μπρατσο θα ερθει λιγο μπροστα οπτοε το μηκος της κλιμακας θα κοντινει . Μεσα απο αυτη τη διαρκη μεταβολη της κλισης του μπρατσου και του μηκους της κλιμακας λογω υγρασιας το μπουζουκι δεν εχει ποτε την ιδια κλιμακα . Απο την στιγμη που η κλιμακα μεταβαλεται αναλογα με την υγρασια τοτε η ακριβεια του κουρδισματος δεν υπαρχει παρα μονο οταν η υγρασια του περιβαλλοντος ειναι ιδια με την υγρασια που υπηρχε την στιγμη που εγινε η χαραξη της ταστιερας σε ολες τις αλλες περιπτωσεις το μηκος της κλιμακας ειναι διαφορετικο οποτε και η ακριβεια του κουρδιματος .

Οσον αφορα το “Στο μπουζουκι δεν υπαρχει σωστοτητα μεχρι τερμα[…] Ειναι ενα οργανο που αμα το ψαξεις λιγο σωστα ειναι φαλτσο…” εχει δικιο σ αυτα που ειπε ο Ζοζεφ και η εξηγηση ειναι η ποιο πανω .

1 «Μου αρέσει»
3

Αυτό που είπε ο Ζοζέφ, είναι προφανώς σωστό και ισχύει λίγο-πολύ γιά όλα τα έγχορδα με τάστα, όχι μόνο γιά το μπουζούκι. Τα περί οργανολογίας…καλύτερα αφήτε τα!
Για την επίλυση (καλύτερα την ελαχιστοποίηση) αυτού του προβλήματος, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες, όπως για παράδειγμα η διόρθωση που γίνεται στο κόκκαλο του καβαλάρη της κιθάρας .

Με τον Σπύρο και πάλι θα διαφωνήσω. Το φαλτσάρισμα του οργάνου, υπάρχει από κατασκευής και οφείλεται σε άλλες αιτίες !
Κυρίως στη διαφορά πάχους των χορδών και στον μη υπολογισμό της μικρής αύξησης της τάσης της χορδής, όταν πατιέται για να ακουμπήση στο τάστο. Το θέμα είναι πολύ μεγάλο, και έχουν γίνει πολλές μελέτες και πειράματα για το σωστότερο (στα πλαίσια της ανοχής του ανθρώπινου αυτιού) intonation.
Οι διαφορές υγρασίας - θερμοκρασίας έχουν και αυτές μεγάλη επίδραση στα όργανα, όχι όμως τόση στην αλλαγή του μήκους των διαστημάτων της ταστιέρας.
Αν παρατηρήσουμε την αλλαγή των διαστάσεων ενός παραλληλόγραμου κομματιού ξύλου, όταν αυξάνεται η σχετική υγρασία, θα δούμε ότι η κατά μήκος (των κυτταρικών ινών) αύξηση είναι σχεδόν αμελητέα σε σχέση με αυτή που θα γίνει κατά τις δύο άλλες διαστάσεις.

1 «Μου αρέσει»
4

Αυτό ακριβώς είχαν εκμεταλλευτεί οι αρχαίοι Έλληνες στη λατόμευση: με καλέμι και σφυρί έσκαβαν ένα στενό αυλάκι, με μήκος όσο το κομμάτι που ήθελαν να αποσπάσουν από τον βράχινο όγκο. Στο αυλάκι σφήνωναν ένα δοκάρι και, απλά, το έβρεχαν. Η αύξηση της διατομής ήταν αρκετή για να σχίσει το μάρμαρο κάτω από το αυλάκι.

(το χειμώνα, απλά γέμιζαν το αυλάκι με νερό. Το σχίσιμο γινόταν από την ανάλογη αύξηση του όγκου όταν το νερό παγώνει)

5

Και πως εξηγεις το οτι ενα σωστα κατασκευασμενο και ρυθμισμενο οργανο με αυξηση της υγρασιας πατωντας με την ιδια δυναμη στο δωδεκατο ταστο η οκταβα ειναι λιγο πιο ψιλα και οταν η υγρασια επανελθει στην υγρασια της ρυθμισης η οκταβα ειναι ακριβως??

Γιατι το μπρατσο με αυξηση της υγρασιας παει προς τα πισω και με ελατωση της υγρασιας παει μπροστα ???
Η αλλαγη του μηκους απο την υγρασια ειναι οντως μικροτερη απ οτι των αλλων δυο διαστασεων .

1 «Μου αρέσει»
6

Σπύρο, κατ`αρχήν δεν λέω ότι και αυτό που περιγράφεις, σε κάποιο βαθμό, δεν συμβαίνει.

Η κύρια αιτία της προς τα εμπρός και πίσω κίνησης του μπράτσου, βρίσκεται στη συμπεριφορά του ως διμεταλλικό έλασμα. Το μπράτσο είναι ένα σύστημα από διαφορετικά ξύλα κολημμένα μεταξύ τους, με διαφορετικό συντελεστή συρρίκνωσης κατά τους τρείς άξονες, με τη μεταβολή υγρασίας-θερμοκρασίας. Γιαυτό και όσο περισσότερες κόντρες έχουμε, τόσο πιό σταθερό είναι και το μπράτσο. Εξάλλου ο έβενος είναι ένα από τα ξύλα που παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερη μεταβολή του πλάτους σε σχέση με το μήκος του, με την πρόσληψη υγρασίας.

Οι μεταβολές στις διαστάσεις του ξύλου, δε συμβαίνουν μόνο στο σύστημα μπράτσο-ταστιέρα-κόντρες, αλλά και σε ολόκληρο το σώμα του οργάνου. Αυτό που αλλάζει με τις μεταβολές υγρασίας-θερμοκρασίας, είναι η απόσταση της χορδής από τα τάστα. Εκεί κυρίως οφείλεται το όποιο φαλτσάρισμα (και στην προς τα εμπρός η πίσω κίνηση του μπράτσου, βέβαια) και πολύ λιγότερο στη μεταβολή του μήκους των διαστημάτων μεταξύ των τάστων, που είναι ελάχιστη.

Έχω όμως την αίσθηση ότι ο Ζοζέφ δε μιλούσε γι`αυτό, αλλά για το εγγενές φαλτσάρισμα μεταξύ των χορδών, που είναι και το σημαντικότερο !

Δύο πειράματα (για να το καταλάβουμε καλύτερα), σε ένα όσο το δυνατόν «σωστότερο» όργανο, υπό ιδανικές συνθήκες:

  1. Κουρδίζουμε τέλεια , ανοιχτά, την μπουργάνα με το καντίνι της. Πατάμε στο δωδέκατο τάστο και παίζουμε τις δύο χορδές, μία-μία. Εάν η οκτάβα της ψιλής χορδής βγεί τέλεια, η οκτάβα της χαμηλής χορδής θα είναι πάντα υψηλότερη.

2.Παίζουμε ρε, στο πέμπτο διάστημα της λα χορδής, μαζί με το ανοιχτό ρε στο καντίνι. Έστω ότι ταυτίζονται. Αν διαθέτουμε και μεγάλα δάκτυλα, αρχίζουμε να ανεβαίνουμε ημιτόνιο-ημιτόνιο και στις δύο χορδές και παρατηρούμε τι συμβαίνει : Όσο ανεβαίνουμε, οι δύο ίδιες νότες από (διαφορετικές χορδές) αρχίζουν να παρουσιάζουν διακρότημα, που σταδιακά αυξάνει . Ανεβαίνοντας ακόμη ψηλότερα, το διακρότημα θα αρχίσει να μειώνεται.

Και ένα ακόμα:

Έστω ότι σε ένα όργανο λόγω μεταβολής των συνθηκών (υγρασία-θερμοκρασία), παρατηρούμε αυτό που περιγράφει ο Σπύρος : φαλτσάρισμα στη δεύτερη οκτάβα. Αλλάζουμε θέση στον καβαλάρη, ώστε να διορθώσουμε αυτή τη διαφορά. Δοκιμάζουμε και τις άλλες οκτάβες και διαλέγουμε την ιδανικότερη θέση. Όσο (σχετικά) σωστό ήταν το όργανο αρχικά, θα γίνει, λίγο-πολύ και με αυτή τη διόρθωση.

7

Ο τρόπος που συγκρίνει ο Ζοζέφ τα όργανα με τάστα με το βιολί με κάνει να πιστεύω ότι δεν μιλάει για την κατασκευή του μπουζουκιού συγκεκριμένα αλλά με τον τρόπο που αποδίδονται τα διαστήματα με σταθερό τρόπο χωρίς να παίρνουν διορθώσεις. Ακόμα και το σωστότερο μπουζούκι δεν μπορεί να αποδώσει ασυγκέραστα διαστήματα.Κάθε μινόρε συγχορδία έχει πολύ χαμηλή τρίτη και κάθε ματζόρε έχει πολύ ψηλή τρίτη. Το βιολί μπορεί να το διορθώσει αυτό, το μπουζούκι όχι. Αυτό λέει ο άνθρωπος…

1 «Μου αρέσει»
8

Παρένθεση στην πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα:
Το ίδιο πράγμα με τον Ζοζέφ λέει και ο Μάρκος Βαμβακάρης στην αυτοβιογραφία του, ότι τα μπουζούκια είναι “λειψά”, φαλτσάρουν και ότι αυτός το ακούει, γιατί κανείς δεν μπορεί να χαράξει την κλίμακα τέλεια (ο Μάρκος λέει μάλιστα, “το μισό του μισού” κ.ο.κ αν θυμάμαι καλά).
Το αναφέρω διότι έτσι εξέλαβα την δήλωση του Ζοζεφ. Ότι δηλαδή δεν υπάρχουν τα μέσα ώστε να χαράξουμε την απολύτως τέλεια ταστιέρα (τότε).
Αλλά ακόμα και σήμερα, το πόσο φαλτσάρει ένα μπουζούκι αλλάζει από μάστορα σε μάστορα. Στα δε φθηνά όργανα, το φαινόμενο είναι πολύ συχνό…

9

Σημερα που η τεχνολογια εχει φτασει σε πολυ υψηλο επιπιπεδο και η χρηση της εχει επεκταθει και στην οργανοποιια ετσι ωστε να εχουμε απολυτη χαραξη της ταστιερας και οχι μονο , αν κατασκευασουμε μπουζουκι χρησιμοποιωντας εξ ολοκληρου ξυλο η μεταβολες απο υγρασια θερμοκρασια δεν θα παψουν να υπαρχουν με οτι αυτο συνεπαγεται .Αν χρησιμοποιησουμε συνθετικα υλικα που δεν εχουν καμια απολυτως μεταβολη απο την υγρασια και θερμοκρασια , τοτε αν η συναρμολογηση ειναι απολυτη μπορουμε να εχουμε ενα απολυτα σωστο οργανο ως προς το κουρδισμα αλλα δεν θα ειναι μπουζουκι , τζουρας , μπαγλαμας , μαντολινο , κιθαρα . Θα ειναι καποιο οργανο με ιδιο σχημα μ ενα απο τα προαναφερθεντα , αλλα με εντελως διαφορετικο ηχοχρωμα .
Μ αρεσει παρα πολυ στα προαναφερθεντα οργανα η κατασκευη τους να γινεται εξ ολοκληρου απο ξυλο κι ας ειναι φαλτσα κι ας με ταλαιπωρουν με τις μικρομεταβολες τους .

1 «Μου αρέσει»