Μ’ αυτή την ευκαιρία, μια διόρθωση στην απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης:
Στα πρώτα λεπτά διαβάζουμε ότι ο Γιώργης λέει «Δυστυχώς αυτό το μελέτη η μουσική είναι, πώς να σας πω, είναι αλητομελέτη».
Όμως στην πραγματικότητα είπε: «Δυστυχώς αυτό το μελέτι, οι μουσικοί, είναι, πώς να σας πω, είναι αλητομελέτι».
Μελέτι ή, συχνότερα, μιλέτι είναι η φυλή, το έθνος, η φάρα. Χρησιμοποιείται κυρίως για τις εθνότητες ή τις γλωσσικές-θρησκευτικές-πολιτισμικές κοινότητες επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά να που στα σμυρναίικα του Γιώργη Παπάζογλου παραμένει ζωντανή λέξη που δηλώνει το σινάφι.
Το έπαιζαν οι πάντες. Αν το συνέθεσε ο Γιοβανίκας, μένει να αποδειχτεί. Κατά τα άλλα, η σχέση του Γιοβανίκα με τη Ρουμανία ήταν ότι πήγε στο Γαλάτσι για να διδαχτεί βιολί, μαζί με τον αδερφό του τον Πέτρο που μάθαινε τρομπόνι, γι’ αυτό λένε [ότι] ήταν ρουμάνικης καταγωγής κι έπαιζε σε στιλ ρουμάνικο. Δεν έπεται πως ό,τι έπαιξε ποτέ ήταν αποκλειστικά ρουμάνικα κομμάτια!
Την άκουσα τη συζήτηση. Τίποτα καινούργιο δεν έβγαλε. Πράγματι είναι κάπως μπερδεμένη, γιατί δεν έχει προϋπάρξει σχέδιο, όπως όταν ένας ερευνητής ετοιμάζει το ερωτηματολόγιό του πριν τη συνέντευξη. Εδώ, ο καθένας πετάει ό,τι εκείνος νομίζει, χωρίς σχέδιο.
Βέβαια και δεν προκύπτει σχέση μεταξύ Σμυρναίικου μινόρε μανέ και Μινόρε του τεκέ του Χαλικιά, πώς θα μπορούσε άλλωστε: άλλη μελωδία το ένα, άλλη το άλλο. Το σημαντικό, για ό,τι αφορά το δικό μας θέμα (Σμυρναίικο μινόρε μανές vs. Μινόρε του Τεκέ) είναι ότι από τη συζήτηση δεν προκύπτει ποια ήταν η μελωδία της Σμύρνης που άκουγε η Αγγελίτσα νεαρή, αν βέβαια υπήρξε αυτή τότε στη Σμύρνη, την οποία παρέλαβε και δισκογράφησε αργότερα στην Αμερική ο Χαλικιάς.
Έτσι λέω κι εγώ. Τη δουλειά πρέπει να την έκανε η κοινή λέξη Μινόρε και τίποτε άλλο. Παρά ταύτα η άποψη περί συσχετισμού κυκλοφορεί, και πρέπει να εξεταστεί.
Αν ακούσετε τις ηχογραφήσεις του Μενεμενλή, καθώς και τις δύο της Παπαγκίκα, όλες έχουν το ίδιο οργανικό θέμα στην αρχή το οποίο πήρε ο Χαλικιάς και το ανέπτυξε σε ταξίμι, εντάσσοντας και το μέρος της φωνής. Μετά προσθέτει ένα δικό του μέρος σε ματζόρε, σημειωτέον ότι μια πολύ σύντομη αναφορά σε ματζόρε υπάρχει στην ηχογράφηση του Λούβαρη το 1937 και στην μία εκ των δύο του Ζουναράκη 1906 (Πες μου αν είσαι ικανή). Στο φινάλε, ως μπουζουξής που σέβεται τον εαυτό του, βάζει το γνωστό ζεϊμπεκάκι αντί για το βαλς που είναι κοινό στον Μενεμενλή και την Παπαγκίκα (αυτό που αναφέρθηκε πρωτύτερα ως ρώσικο).
Όπως το καταλαβαίνω εγώ, ο Χαλικιάς πήρε μια χαρακτηριστική μελωδία εισαγωγής, το φωνητικό μέρος, και πιθανότατα ένα μέρος σε ματζόρε που πέρασε πολύ δειλά στην δισκογραφία αλλά δεν ξέρουμε πόσο συνηθισμένο ήταν γενικά στην ζωντανή επιτέλεση, και τα έπαιξε σε ένα όργανο που ήταν εντελώς άλλου ύφους. Θα τολμήσω να πω ότι επιπλέον ήταν επηρρεασμένος από την αμερικάνικη μουσική της εποχής, η πενιά του μου φαίνεται αρκετά μπλουζίστικη (εξάλλου είχε επαφές με αφροαμερικάνους μουσικούς της εποχής του).
Έτσι έφτιαξε ένα εμβληματικό κομμάτι, θα μπορούσα να το ονομάσω “μπουζουκτσίδικο μινόρε”, το οποίο ίσως κουβαλούσε το βάρος του σμυρνέικου μινόρε αλλά βασικά είχε ανοίξει έναν εντελώς καινούριο δρόμο. Σε αυτόν τον δρόμο περπάτησαν όλοι οι μετέπειτα μπουζουξήδες αντιγράφοντας το ταξίμι νότα-νότα, ενίοτε δε προσθέτοντας επιπλέον μουσική με στίχους (της αυγής, της ταβέρνας, κλπ). Πάντα όμως με την λέξη μινόρε στον τίτλο, δηλώνοντας σαφώς την καταγωγή της νέας σύνθεσης.
Και απαραίτητη προϋπόθεση για να εξεταστεί είναι να βρούμε την αρχή της. Ποιος το πρωτοείπε;
Η εξήγηση του Νικόλα @liga_rosa , που προφανώς έχει προκύψει από λιώσιμο των κομματιών όχι (μόνο) στο πικάπ/σιντί/μπ3/ΥΤ αλλά πάνω στο όργανο, φαίνεται πειστική. Όμως αποκλείω να έκανε ανάλογης διεισδυτικότητας παρατηρήσεις κάποιος από τους ερευνητές του ρεμπέτικου της εποχής 1980 και δώθε, που να μην είναι μουσικός ο ίδιος. Όσοι παραμένουν σε θέση εξωτερικού παρατηρητή (θεωρώντας εσωτερικό αυτόν που μπήκε μέσα στο κομμάτι και το έψαξε νότα-νότα) έχουν την τάση, προκειμένου για κομμάτια ελεύθερου ρυθμού (μανέδες, ταξίμια, ή ό,τι ανάλογο), ή ακόμη και έρρυθμα αλλά απλώς αργά, να ακούνε χωρίς να πολυακούνε. Για παράδειγμα, βλέπω στον Κουνάδη:
"Ο διασημότερος και πλέον διαδεδομένος μανές από τους πέντε αγαπημένους των Ελλήνων της Σμύρνης. Οι άλλοι τέσσερεις ήταν: “Τζιβαέρι”, “Ταμπαχανιώτικος”, “Μπουρνοβαλιός” και το “Ανταμαμάν” ή “Γαλατά”. (κλικ)
Ναι μεν διαπίστωσε ότι η μελωδία που φέρεται υπό τους διαφορετικούς τίτλους «Ανταμαμάν» και «Γαλατά» είναι η ίδια, και μπράβο του γι’ αυτό, προσπέρασε όμως εντελώς το γεγονός ότι ο λεγόμενος «Μπουρνοβαλιός μανές» δεν είναι μανές, με την ίδια έννοια που είναι οι άλλοι τέσσερις, αλλά κανονικός έρρυθμος σκοπός!
Και αλλού:
Ο Γιώργος Κατσαρός (Θεολογίτης), στην Αμερική, μετέφερε τη μελωδία αυτή δημιουργώντας το τραγούδι “Και γιατί δεν μας το λες”… (κλικ)
Μιλάει για το Μπουρνοβαλιό, και παρακάτω αναφέρει ενδεικτικά διάφορες ηχογραφήσεις του. Αλλά αυτή του Κατσαρού δε διαφέρει σε τίποτε από όλες τις υπόλοιπες, παρά μόνο στο ότι δεν τιτλοφορείται «Μπουρνοβαλιό». Ούτε μετέφερε ούτε δημιούργησε τίποτα. Όπως το τραγούδησαν τόσοι άλλοι τους οποίους αναφέρει ο Κουνάδης, καθένας με άλλους στίχους και με την προσωπική του εκδοχή στην απόδοση των μελωδικών λεπτομερειών (και μάλιστα καναδυό και με άλλους τίτλους εκτός από «Μπουρνοβαλιό»), ακριβώς έτσι το τραγούδησε κι ο Κατσαρός. Το να διαφοροποιεί κανείς τη συγκεκριμένη εκτέλεση από το σύνολο των υπολοίπων δείχνει ότι κάτι του διέφυγε ακούγοντάς την.
Ανάλογες παρανοήσεις, βασισμένες σε επιπόλαιη ακρόαση, έχω βρει στον Μανιάτη και στους ανεβάστορες διάφορων σάιτ και τις αναφέρω στο νήμα για τους τυποποιημένους μανέδες. Επίσης, στα ένθετα των δίσκων με ανατυπώσεις ηχογραφήσεων από 78άρια που επιμελήθηκε ο Χατζηδουλής.
Συνεπώς, η μόνη περίπτωση να ήταν κάποιος από όλους αυτούς τους ερευνητές που πρωτοέκανε λόγο για τη σχέση ανάμεσα στα διάφορα κομμάτια με τον τίτλο Μινόρε (Σμυρναίικο, Του τεκέ, Της αυγής) είναι αν μας μετέφερε μαρτυρία/άποψη κάποιου παλιού μουσικού.
Κατόπιν όλων αυτών, απευθύνω ερώτημα προς τη συλλογική σοφία του φόρουμ: από πού το πρωτοακούσαμε;
Η ταύτιση είναι σαφέστατη, και την οφείλουμε στον Ορδουλίδη. Καταπληκτικό κείμενό του εδώ, δηλ. και πάλι στο αρχείο Κουνάδη (το κείμενο αναδημοσιεύεται και σε δυο-τρεις άλλες σελίδες του ίδιου σάιτ).
Για να το κολλήσω με το προηγούμενο μήνυμά μου: τις παρατηρήσεις του Ορδουλίδη δε θα μπορούσε να τις έχει κάνει κάποιος από την προηγούμενη γενιά ερευνητών. Εδώ έχουμε και τον ακαταμάχητο συνδυασμό των γερών θεωρητικών βάσεων με την έμπρακτη μουσική εμπειρία στο πεδίο της… μάχης, και τη χρονική συγκυρία της έκρηξης του ίντερνετ με την απειρία προσβάσιμων πηγών που προσφέρει (που η προηγούμενη γενιά την είχε στερηθεί), και φυσικά την προεργασία που έκανε αυτή ακριβώς η προηγούμενη γενιά ανοίγοντας τον δρόμο.
Θα μπορούσε όμως να τις κάνει κάποιος ακόμη παλιότερης γενιάς, δηλαδή ένας πληροφορητής που ήταν εκεί τον καιρό που όλα αυτά γίνονταν, και που απλά τα ήξερε γιατί ήταν κι αυτός ένας από τους συμπρωταγωνιστές, χωρίς να χρειαστεί να τα ανακαλύψει εκ των υστέρων.
Εν συντομία, νομίζω την σύνδεση την έκανε πρώτα απ’όλα ο Χαλκιάς ονομάζοντας “μινόρε” το ταξίμι του. Όπως και οι μετέπειτα που κράτησαν το “μινόρε” στον τίτλο. Για κάποιον που παίζει είναι εύκολο να γίνει η σύνδεση, ειδικά όταν το συγκεκριμένο ταξίμι είναι βασική προπαίδεια στο μπουζούκι και είναι η βασικη ανάπτυξη σε μινόρε ταξίμι που έρχεται και αυτόματα σαν (ή ως;) συλλογικό υποσυνείδητο.
Δεν είναι απλά η ονομασία κλίμακας ή δρόμου, είναι ονομασία του συγκεκριμένου διαδεδομένου σκοπού. Νομίζω τέτοια ευρεία διάδοση και παραγωγή κομματιών από ένα βασικό σκοπό έχουμε με το ραστ του Τζεμίλ Μπέη (Μανταλένα, Μπάτης, κλπ) και με το Αϊβαλιώτικο (τα περισσότερα σαμπάχ).
Ο Χαλικιάς έχει και άλλο δείγμα βαθειάς προφορικής παράδοσης (από μακάμ), το ταξίμι στο “ραστ του τεκέ” (επίσης καθόλου τυχαίος ο τίτλος), όπου ξεκινάει με τον ορισμό του ραστ κάνοντας την περιήγηση κάτω από την βάση και το μινόρε/νικρίζ από πάνω -το ίδιο που κάνει και ο Περιστέρης στον “Σταύρακα μες τον τεκέ”. Είμαστε τυχεροί που αυτός ο άνθρωπος ηχογράφησε τόσα ταξίμια, και μακάρι να βγουν και οι σπιτικές ηχογραφήσεις του.
Βάζω και το μινόρε στην πλήρη διάρκειά του, γιατί σε πολλά κανάλια είναι κομμένη η αρχή:
ΥΓ: Περικλή σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Ό,τι και να πω για σένα είναι λίγο, μας έχεις μάθει να ακούμε, να παρατηρούμε, και να τεκμηριώνουμε.
Αυτό το τμήμα που κινείται κάτω από τη βάση, και μάλιστα και με στάση στο ημιτόνιο ακριβώς κάτω από τη βάση, θυμίζει πολύ έντονα και τον ψαλτομιλητό τρόπο που διαβάζει ο παπάς τα ευαγγέλια (για παράδειγμα, τα αποσπάσματα που ακούμε στην Ανάσταση ή στη νεκρώσιμη ακολουθία θα πρέπει υποθέτω να τα ‘χει στ’ αφτιά του και ο πιο αλιβάνιστος).
«…ο διάσημος στις ΗΠΑ λαϊκός οργανοπαίκτης Ι. Χαλικιάς ή Τζακ Γρηγορίου δημιουργεί το περίφημο και γνωστό σε όλους “μινόρε του τεκέ” στηριγμένος στην εισαγωγή του “σμυρνέικου μινόρε” την οποία αναπλάθει και επεξεργάζεται σε βαθμό που το νέο έργο του να χαρακτηρίζεται σαν μια άλλη δημιουργία»
(Π. Κουνάδης, «Το σμυρνέικο μινόρε», περιοδικό ΜΟΥΣΙΚΗ, τεύχος 48, Νοέμβρης 1981)
Τα περί Σμυρναίικου Μινόρε στο Εις ανάμνησιν… πρέπει να τα έχω διαβάσει το λιγότερο είκοσι φορές μέχρι σήμερα, η σημερινή γρήγορη διαγώνια «υπενθυμιστική» ανάγνωση δεν θα προστεθεί στις προηγούμενες. Κατ’ αρχήν, να επισημάνουμε ότι μετά τον κυρίως τίτλο «Το Σμυρνέικο Μινόρε» ακολουθεί, με μικρότερα στοιχεία, ο επεξηγηματικός υπότιτλος «Οι (α)μανέδες της Σμύρνης». Πράγματι, παρατίθενται αρκετά στοιχεία από διάφορες ηχογραφήσεις «επιχωριαζόντων» στη Σμύρνη αμανέδων, με έμφαση φυσικά στην «οικογένεια» Σμυρναίικο μινόρε που απαριθμεί, κατά τον συγγραφέα, 25 εντοπισμένες ηχογραφήσεις. Σε δύο τουλάχιστον σημεία του κειμένου επισημαίνεται ομοιότητα της μελωδίας του «Μινόρε του Τεκέ» του Χαλικιά με τις ηχογραφήσεις αμανέδων με τίτλο Σμυρναίικο μινόρε ή παρόμοιους. Πάντοτε όμως πρόκειται για αμανέδες, δηλαδή τραγουδιστικά κομμάτια όπου βεβαίως η φωνή του (μοναδικού πάντα) φωνητικού σολίστα συνοδεύεται από όργανα, που βεβαίως σολάρουν κιόλας, σε κάποια σημεία των ηχογραφήσεων.
Με φορτωμένα στην πλάτη επτά χρόνια μουσικής παιδείας στην Ανατολική μουσική, η μοναδική μουσικολογική συγγένεια που μπορώ να εντοπίσω ανάμεσα στις ποικίλες ηχογραφήσεις αμανέδων με τις λέξεις Σμυρναίικο μινόρε στον τίτλο τους, και το Μινόρε του Τεκέ είναι, ότι όλα τα κομμάτια είναι τονισμένα σε κλίμακα μινόρε.
Το Μινόρε του τεκέ, σίγουρα το πρωτακούσαμε από την ηχογράφηση του Χαλικιά. Όμως, το κατά πόσον τη συγκεκριμένη μελωδία την συνέθεσε ο ίδιος, ή κάποιος προγενέστερός του Σμυρνιός (μάλλον) μουσικός παραμένει, για μένα τουλάχιστο, πάντα αδιευκρίνιστο. Δεν μου αρκεί το ότι ο Κουνάδης θεώρησε τον Χαλικιά συνθέτη του.
Εμένα μου φαίνεται καθαρό ζεϊμπέκικο (σχετικά γρήγορο), και όχι καρσιλαμάς. Από πού συμπεραίνεις ότι είναι καρσιλαμάς;
Edit: Είδα σε άλλο νήμα που κάνεις τον διαχωρισμό βάσει χορού, το οποίο είναι σωστό σε γενικές γραμμές καθώς όλα αυτά τα ρυθμικά μοτίβα αναφέρονται σε χορούς. Παρ’όλα αυτά, ακόμα και αντικρυστό να το χορέψει κανείς, εμένα μου βγάζει αίσθηση ζεϊμπέκικου.
Πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση και έχει απασχολήσει και μένα μεταξύ άλλων! Πράγματι, γράφω μια μελέτη ακριβώς πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, η οποία με το καλό θα δημοσιευτεί μέσα στο 2022…
Αυτό που θα ήθελα να επιβεβαιώσω είναι ότι το ¨"Μινόρε του τεκέ" πράγματι σχετίζεται με το λεγόμενο Σμυρνέικο μινόρε, ή καλύτερα με το μάλλον προγενέστερο από πλευράς τίτλου “Μινόρε μανές” σε ένα πνεύμα διακειμενικότητας (intertextuality), δηλ. μέρος του αρχικού μουσικού “κειμένου” ενυπάρχει στα “κείμενα” μεταγενέστερων ηχογραφήσεων. Οι εκάστοτε μουσικοί συντελεστές (π.χ. Μενεμενλής, Παπαγκίκα, Χαλικιάς κ.ά.) επανα-συντάσσουν και επαν-ερμηνεύουν το κυρίως θέμα του 'Μινόρε μανέ" με προσθήκες, αφαιρέσεις και αλλαγές. Η πρώτη ηχογράφηση μάλλον είναι το 1905 (με την πολύτιμη συμβολή του Σταύρου Κουρούση) και μιλάμε για έναν πολύ μεγάλο αριθμό συναφών ηχογραφήσεων στη συνέχεια…
Πρόκειται για το “ταξίδι” ενός μινόρε σκοπού, μέσα από το οποίο αυτός ο σκοπός φαίνεται να προσλαμβάνει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ξεχωριστό ως ένα συγκεκριμένο και ξεχωριστό μινόρε που πραγματικά μπολιάζει το λεγόμενο ρεμπέτικο. Αυτή μελωδία δεν είναι ούτε το χαρακτηριστικό ευρωπαϊκό μινόρε στο στυλ της λεγόμενης ελληνικής καντάδας ούτε το αντιπροσωπευτικό άκουσμα του μακάμ Νιχαβέντ.
Επίσης, όπως επισημάνθηκε, φαίνεται να έχει καταβολές από την περιοχή της Ρουμανίας ή των Βόρειων Βαλκανίων πιο καλά, όχι μόνο επειδή κάποιες πηγές (πχ του Αρχιγένη, του Στελλάκη Περπινιάδη κ.ά.) αναφέρονται στον Γιοβανίκα από το Γκαλάτι της Ρουμανίας με καταγωγή από την Μυτιλήνη ως τον φερόμενο συνθέτη (προς το παρόν δεν μπορώ να επιβεβαιώσω επιστημονικά την πληροφορία αυτή), αλλά και από την ύπαρξη κάποιων φράσεων με την αυξημένη 4η, τυπική των μινόρε τύπου Νικρίζ (δεν ισχυρίζομαι ότι είναι Νικρίζ) στην περιοχή των Βόρειων Βαλκανίων.
Τέλος, η μεγάλη επιρροή μέσα στον χρόνο και τον χώρο φανερώνεται επιπλέον και από το γεγονός ότι αρκετοί δεξιοτέχνες του μπουζουκιού μεταπολεμικά (Τσιτσάνης, Τσομίδης κ.ά.) στηριζόμενοι σε αυτό, δίνουν τη δική τους οπτική και πινελιά, όπως θα λέγαμε.
Άνθιμε ευχαριστώ. Για κάποιο λόγο είχα προσπεράσει το μήνυμά σου. Πράγματι αυτό το κείμενο, με τη χρονολογία του και με το περιεχόμενό του, φαίνεται αρκετά πιθανό να είναι το πρώτο με τέτοια αναφορά. Κι αν όχι το πρώτο, πάντως όποιο προηγήθηκε θα πρέπει να είναι και πάλι του Κουνάδη.
Όταν δημοσιεύτηκε το κείμενο (1981) η συνέντευξη της Αγγέλας Παπάζογλου, προφανώς η ίδια που αναφέραμε πιο πάνω, είχε προηγηθεί κατά πολύ (1974). Σ’ εκείνη τη συνέντευξη είχε ακουστεί και:
Άρα ο Κουνάδης το 1974 είχε ήδη διαμορφώσει αυτή την άποψη, που στο κείμενο του περιοδικού «Μουσική» την παρουσιάζει αναλυτικότερα. Πιθανόν λοιπόν να την είχε γράψει και πουθενά, πριν το 1981 ή ακόμη και πριν τη συνέντευξη. Αλλά και πάλι, αυτός πρέπει να ήταν. (Η Ελισάβετ είναι η γυναίκα του; Έχει/είχε και αυτόνομη ερευνητική δραστηριότητα;)
Στα όσα λέει το κείμενο, που είναι πολύ καλό για τα δεδομένα που είχε φέρει στο φως η έρευνα εκείνη την εποχή, πρέπει να προσθέσουμε κάτι:
Χωρίζει τη δισκογραφική ιστορία του Σμυρναίικου μινόρε (του μανέ) σε τρεις φάσεις, προ του '22, από το '22 μέχρι το '40, και δεκαετία '60 που επανεμφανίζεται. Όμως το Σμυρναίικο μινόρε είχε (και έχει) και μια παράλληλη ζωή, ως μανές του μπάλου στα νησιώτικα. Υπάρχει τουλάχιστον μία ηχογράφηση δεκαετίας ‘70 με τους Κονιτοπουλαίους, τον καιρό που κρατούσαν ακόμη αξιοπρέπεια, δεν ξέρω αν προηγήθηκαν ή ακουλούθησαν κι άλλες, και το γεγονός ότι τραγουδιέται και παίζεται ακόμη και σήμερα σ’ αυτό το πλαίσιο -μπάλος με μανέ σε νησιώτικα- και στη Νάξο και αλλού πρέπει να οφείλεται και στην επίδραση αυτής της ηχογράφησης.
Σε λαϊκό δε πλαίσιο, υπάρχει και το Σμυρναίικο μινόρε του Μιχαλόπουλου (δισκογραφικός τίτλος «Αφήστε με να κοιμηθώ», βλ. εδώ), δεκαετία '70 πάλι.
Σπύρο, αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον. Θα ήθελες, αν δεν παραβιάζουμε τη δεοντολογία, να μας πεις έτσι επιγραμματικά (ναι/όχι) αν τη σχέση αυτή την εντοπίζεις σε παρόμοια σημεία μ’ αυτά που αναφέρει ο Νικόλας στο #25; Ρωτάω γιατί προσωπικά, όσο κι αν δεν έχω καμία διάθεση αμφισβήτησης, ωστόσο δεν έχω καταφέρει ακόμη να δω αυτό που είδαν ήδη άλλοι και μας το έδειξαν κιόλας (το τάδε σημείο του Χαλικιά είναι ταξιμοειδής ανάπτυξη της δείνα φράσης του μανέ κλπ.). Θα επιμείνω βέβαια στην προσπάθεια, γιατί αν υπάρχουν τέτοιες ομοιότητες είναι κρίμα να μην τις παίρνω χαμπάρι! Αλλά προς το παρόν δεν τις έχω πάρει χαμπάρι, τι να κάνω… Ακόμη και για τις φερόμενες ως περαιτέρω επεξεργασίες του Μινόρε, όπως του Τσιτσάνη, εγώ νομίζω ότι ακούω κυρίως πρωτότυπη μουσική που, φυσικά, έχει επηρεαστεί από το πιο χιλιοακουσμένο ταξίμι της δισκογραφίας, έχει και συγκεκριμένες αναφορές σ’ αυτό πιθανόν σκόπιμες, αλλά δε μου φαίνεται να είναι και «το ίδιο κομμάτι παιγμένο αλλιώς».
Περικλή, η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται μουσική ανάλυση -την οποία κάνω βεβαίως μεταξύ άλλων- προκειμένου να έρθει στο φως η όποια κοινή φρασεολογία! Ασφαλώς, δεν μιλάμε για όλες τις φράσεις του “μινόρε μανέ”, αλλά για 3-4 φράσεις (στερεοτυπικές πλέον), που οπωσδήποτε η μουσική τους διαχείρισή οργανολογικά, υφολογικά, αλλά και μορφολογικά είναι αρκετές φορές διαφορετική… Η τελευταία αυτή παρατήρηση έχει ιδιαίτερο νόημα, καθώς εξηγεί και το πώς διαμορφώνονται τα νέα αισθητικά περιβάλλοντα! Ακριβώς ίσως και για αυτό τον λόγο τα κοινά σημεία δεν είναι πάντα τόσο ευδιάκριτα… Αυτά τα πιο γενικόλογα θα μπορούσα να πω προς το παρόν… Ευχαριστώ εκ των προτέρων για την κατανόηση!
