Γεια σας,
Έχω και εγώ το βιβλίο του Καλυβιώτη και είναι ένα πολύτιμο βοήθημα με πολλές, μέχρι τώρα, δυσεύρετες πληροφορίες για τη μουσική ζωή της Σμύρνης. Χρησιμοποιεί μεταξύ άλλων πηγών ένα βιβλίο του Δημήτρη Αρχιγένη “Οι ντάηδες τση Σμύρνης” που είναι ένας θησαυρός πληροφοριών για τα έθιμα και τη βραδυνή διασκέδαση των Σμυρναίων, ιδιαίτερα της κατώτερης τάξης. Το είχα κάποτε στη βιβλιοθήκη μου αλλά κάπου χάθηκε. Πάντως, αν βρείτε το βιβλίο του Αρχιγένη σε κανένα παλαιοπωλείο ή καμιά βιβλιοθήκη αγοράστε/δανειστείτε το! Έχει γράψει και άλλο βιβλίο, “Τα συνάφια τση Σμύρνης”, (Αθήνα 1979), που επίσης έχει ένα κεφάλαιο για τη μουσική.
Όσο για την ύπαρξη και άνθηση των τουρκόγλωσσων μανέδων και gazeler και πολύ μετά το 1902, υπάρχουν πολλά δείγματα. Φτάνει να πάτε μια βόλτα στη εξαιρετική ιστοσελίδα του Kalan music και θα δείτε ένα πλούτος δίσκων με “κλασσική” τούρκικη μουσική από τις αρχές του 20 αιώνα. Στο παρακάτω σιντί υπάρχει ένα ωραιότατα gazel τραγούδι με το Munir Nurettin Selcuk ηχογραφημένα το 1925:
http://www.kalan.com/english/scripts/album/dispalbum.asp?id=196
Όποιος θέλει να το ακούσει, ας επικοινωνήσει μαζί μου και θα στείλω ένα mp3.
Όσο για τις μουσικές προτιμήσεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας (τουλάχιστον των μεταναστών της Αμερικής), θα ήθελα να προσθέσω τη μαρτυρία του Ελληνοαμερικάνου Joe Graziosi:
These “Smyrneic” recordings do not reflect the totality of the musical life of the Asia Minor Greeks. Turkish language songs were as much a part of their musical scene as were Greek. In the several 78 RPM collections of Asia Minor descendent immigrants here in the States I was lucky enough to examine, all had several, and in some cases, as many Turksh recordings as Greek. An example is my mother’s brother in law, the late Fedon Cardamenis whose father was a Greek immigrant from Istanbul in Los Angeles. (again, pre 1922). He owned a coffee house frequented by mostly "Turkish " Greeks (early 20th cent LA had a large number of Greeks from Marmara and Istanbul) and at least half of his collection, which was used for playing in the coffee house, were Turkish, especially of the sarki genre. And one must not forget the prominent presence of ethnic Greek singers and musicians in the urban Ottoman and Turkish music scene, even after the population exchanges.
Όλα αυτά δεν τα λέω επειδή είμαι ιδιαίτερα “τουρκόφιλη” και γι’αυτό θέλω να αποδείξω ότι υπήρχαν τουρκόγλωσσους μανέδες. Ούτε θέλω να υποβιβάσω την ελληνική μουσική που έχει ένα θαυμάσιο πλούτος. Απλώς πιστεύω (και εκεί συμφωνώ με το Νίκο) ότι υπάρχει μια “ιστορική” αλήθεια που δεν μπορούμε να την παραβλέψουμε. Δεν είμαι καθόλου ειδική αλλά από τα λίγα που έχω κοιτάξει, ξέρω ότι υπάρχουν μελέτες για την τουρκική μουσική, από Τούρκους και ξένους μελετητές, υπάρχουν ηχογραφήσεις και πλήθος άλλα στοιχεία (π.χ. προσωπικές μαρτυρίες όπως του JG) που όσο να είναι πρέπει να πάρουμε υπόψη μας πριν βγάλουμε συμπεράσματα για το τι μουσική έπαιζαν και άκουγαν οι Έλληνες και οι Τούρκοι της Μικράς Ασίας.
Και για προσθέσω κάτι από λογοτεχνική πηγή. Ένα από τα κύρια πρόσωπα στο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη για τη Σμύρνη του 1903, το “Στου Χατζηφράφκου” είναι ο Ελληνοεβραίος (Ρωμανιώτης) ουτίστας σιορ Ζαχαρίας. Κατά τον Πολίτη, ο σιορ Ζαχαρίας έπαιζε τα “σαρκιά” του μια βραδιά στους Εβραίους ομοθρήσκους του, την άλλη σε δεξίωση Τούρκων μπέηδων και την επόμενη στους “Έλληνες μεγαλέμπορους του τσαρσιού”…
Εύα