και κάτι ακόμα: Ποτέ, λαϊκός τραγουδιστής δεν θα τραγουδούσε “Μηδέ εξηκο…, μηδέ ακριβο…”. Τα “ε” χωρίς κάποιο σύμφωνο ανάμεσά τους, του βγάζουν μάτι. Ακόμα κι αν τραγούδαγε διαβάζοντας από χαρτί που του δόθηκε (που δέν… , την εποχή εκείνη…) τα “ν” μεταξύ των φωνηέντων θα τα προσέθετε μόνος του, χωρίς να σκεφτεί οτιδήποτε και χωρίς να ρωτήσει κανέναν.
Πράγματι, τέτοιες χασμωδίες δεν υπάρχουν στο δημοτικό τραγούδι.
Αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχωνε ένα -ν- όπου να 'ναι. Ούτε αυτό συμβαίνει ποτέ στο δημοτικό τραγούδι. Εμφανίζονται βέβαια συχνά ευφωνικά -ν-, ακριβώς για να θεραπεύσουν τη χασμωδία, αλλά όχι όπου να 'ναι. Συγκεκριμένα, το «μηδέ» δε νομίζω ότι θα μπορούσε ποτέ να γίνει «μηδέν».
Για το δεύτερο ημιστίχιο, το σωστό θα μπορούσε να είναι «μηδ’ ακριβοπουλούσα» (καθώς ούτε η ερμηνεία του #18 με πείθει: τι μας νοιάζει αν «πολλές» διάλεκτοι αφαιρούν το ενδιάμεσο «σύμφωνο»; το ζήτημα είναι αν στη Γορτυνία αφαιρούν ειδικώς το γ από τη συγκεκριμένη κατάληξη, εφόσον προηγουμένως έχουμε βεβαιωθεί ότι η ίδια η κατάληξη -αγα, σαφώς όχι πανελλήνια, λέγεται στη συγκεκριμένη περιοχή. Το «να μην ακριβοπούλεις;» του προηγούμενου στίχου δεν καθιστά κάτι τέτοιο πιθανό, αλλά βέβαια το ιδίωμα της Γορτυνίας δεν το ξέρω…).
Για το πρώτο, δεν ξέρω. ίσως κάποια αναδιατύπωση όλης της φράσης.
Πολύ σωστά. Και δεν γίνεται μηδέν το μηδέ, ξέρει πολύ καλά ο λαός τη σημασία των δύο αυτών λέξεων και δεν θα έκανε τέτοιο λάθος. Όμως, ωραιότατα μπορεί να πει
Μηδέ ‘ν’ ακριβοπούλαγα
Το ευφωνικό ν προτίθεται του ακριβοπούλαγα, δεν προστίθεται στο μηδέ, ακριβώς όπως ο λαός εκφέρει
Ν’ ο κυρ βορηάς παρείγγηλε ν’ ούλω τω γκαραβιώνε
(προσοχή: ν’ ούλω, όχι παρείγγηλεν)
Α, τι μου θύμισες, τώρα!
Ο μακαρίτης ο αδερφός μου έκανε πολλή παρέα, ως φοιτητής, με το θείο μας το Γιώργο, μεγάλο αδελφό του πατέρα μας. Έχοντας ακούσει ότι ο θείος μας δούλευε, επί Μεταξά, στο Υπουργείο Τύπου, τον ρώτησε τί έκανε σχετικά με τις οδηγίες που υπήρχαν στο υπουργείο για τα κείμενα των τραγουδιών που υπεβάλλοντο προς έγκρισιν, προκειμένου να ακολουθήσει ηχοληψία. Η απάντηση: - Διόρθωνα τις χασμωδίες του Τσιτσάνη.
Νίκο, αυτό ακριβώς που υποστηρίζεις είναι το «οπουδήποτε», που συμφωνήσαμε ότι δε γίνεται:
Δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά ανάμεσα στο «μηδέν ακριβοπούλαγα» και στο «μηδέ ‘ν’ ακριβοπούλαγα» προφορικά. Και γι’ αυτό τον λόγο δεν πρόκειται ποτέ να μπει ευφωνικό -ν μετά το «μηδέ». Εκτός αν υπάρχει όντως παράδειγμα ηχογραφημένο, οπότε βέβαια θα ανακαλέσω. Αλλά παράδειγμα με -ν μετά το «μηδέ», όχι με -ν οπουδήποτε έτσι γενικώς, όπως τα άλλα που έφερες.
Όσο για το άλλο: φυσικά και λέει «παρήγγειλεν», απορώ πώς βρίσκεις περιθώριο για οποιαδήποτε άλλη υπόθεση.* Τα ευφωνικά -ν στα ρήματα είναι δυνατόν να μπουν στους ίδιους τύπους όπου έμπαιναν από αρχαιοτάτων χρόνων. Ποτέ δε θα δεις «παρήγγειλα -ν’» (ενν. εγώ, α’ πρόσωπο). Θα δεις «είπεν ότι», «είπαμεν ότι», αλλά όχι «είπατεν ότι».
Όλα τα παραπάνω ισχύουν και στον πεζό λόγο, δεν αποτελούν ειδικούς κανόνες του δημοτικού τραγουδιού. Αντίθετα το «Ν’ ο κυρ-Βοριάς» είναι ιδίωμα του τραγουδιού, όχι της ομιλούμενης γλώσσας, και εξάλλου είναι άσχετο από την ευφωνία και την αποφυγή χασμωδιών, αφού πριν το φωνήεν δεν υπάρχει ούτε άλλο φωνήεν ούτε και τίποτε άλλο. Δεν ξέρω πώς ερμηνεύεται, μπορώ όμως να δεχτώ την πιθανότητα να ερμηνεύεται και άρα να υπάρχει (αν δεν ερμηνεύεται δεν υπάρχει), γιατί ξέρω μια παρόμοια περίπτωση που αποτελεί κανονικότητα: στο καλύμνικο τραγούδι, στίχος που αρχίζει με φωνήεν μπορεί να παίρνει ένα έξτρα μ-, εντελώς ανεξάρτητα από το ποιο είναι το φωνήεν και ποια η λέξη. Είναι απλώς ένας ιδιωματισμός του τοπικού τραγουδήματος. Άρα, μπορεί κάπου αλλού να υπάρχει άλλος παρόμοιος με ν-.
*: Πιθανόν η γραπτή καταγραφή με ‘ν’ να έγινε από κάποιον που, χωρίς να έχει ακούσει ή να έχει προσέξει πολλά διαφορετικά νέα ελληνικά, απλώς σκέφτηκε «το παρήγγειλεν είναι αρχαίο και της καθαρεύουσας, άρα ο νεοέλληνας δε θα το πει». Αμ’ έλα που το λέει συχνότατα!