Άρθρο του Σπύρου Δελέγκου: «Modality vs. Chordal Harmony: Hybrid Aspects of Rebetiko During the Interwar Period»

Πρόσφατο αξιανάγνωστο paper του και συμφορουμίτη Σπύρου Δελέγκου:

«Modality vs. Chordal Harmony: Hybrid Aspects of Rebetiko During the Interwar Period»

http://ejournals.lib.auth.gr/smb/article/view/7945

4 «Μου αρέσει»

Μπράβο!

Θα το μελετήσω με την ησυχία μου, αλλά με το πρώτο ξεφύλλισμα βλέπω ότι ο ίδιος έχει κάνει και διπλωματική, με το εξίσου ενδιαφέρον (συναφές βέβαια) θέμα: «Η εκ των συνθηκών σκλήρυνση των μαλακών διαστημάτων και το ίσα συγκερασμένο μακάμ: δύο αλληλένδετες μορφές εκσυγχρονισμού στον χώρο της ελληνικής αστικής λαϊκής μουσικής του Μεσοπολέμου».

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2819617

…Το ίσα συγκερασμένο μακάμ! Πόσες φορές δεν έχουμε συζητήσει γι’ αυτό το φαινομενικά οξύμωρο! Σίγουρα θα ενδιαφέρει πολλούς.

Μία απ’ αυτές ήταν η ημερίδα μας.

1 «Μου αρέσει»

Το διάβασα σήμερα το πρωί με τον καφέ και το χιονάκι. Στρωτή παρουσίαση της σταδιακής εισόδου της αρμονίας στο ρεπερτόριο με καθαρά και κατανοητά παραδείγματα.
Δεν είναι ούτε απλοϊκό ούτε και υπερβολικά πολύπλοκο, ότι πρέπει δηλαδή για διδασκαλία.

Νομίζω ότι μια σωστή και ολική αντιμετώπιση του θέματος πρέπει να πάει πέρα από τις ηχογραφήσεις και να δει τι γίνεται και σε άλλα είδη τροπικής μουσικής προσαρμοσμένα και εναρμονισμένα για συγκερασμένα όργανα, τα «δημώδη» τραγούδια ή τους ελληνικούς χορούς που κυκλοφορούν σε παρτιτούρες για πιάνο και φωνή, ή για βιολί/μαντολίνο και κιθάρα, ή και για σόλο κιθάρα από πριν τη δισκογραφία, και παράλληλα με τα πρώτα βήματα του μπουζουκιού στη δισκογραφία. Ας δούμε τι μπάσα μπαίνουν στην κιθάρα στα αυτοσυνοδευόμενα σόλα, τι συγχορδίες όταν συνοδεύει, ή στο αριστερό χέρι του πιάνου, με τι οπλισμό γράφεται το κομμάτι, πόσο «σωστά» αποδίδονται οι διέσεις/υφέσεις στη μελωδία κλπ.
Οι ηχογραφήσεις μας λεν για το πως η προϋπάρχουσα πρακτική συνοδείας τροπικής μελωδίας με κιθάρα πέρασε και στο ρεμπέτικο.

1 «Μου αρέσει»

Ναι, αλλά αυτό είναι κάτι που αδύνατον να το χειριστεί ένας μόνο άνθρωπος. Μόνο μία πανεπιστημιακή έδρα θα μπορούσε να καταστρώσει κάποιο κατάλληλο πλάνο εργασιών και να αρχίσει, με στοχευμένη πρόσκληση σε συνεργασία φοιτητών επί πτυχίω και ενδιαφερομένων για διδακτορικές διατριβές, να μαζεύει το αναγκαίο υλικό πεδίου και πρωτογενούς έρευνας. Και αργότερα, βεβαίως, να προγραμματίσει τα αναγκαία μελλοντικά βήματα και να έρθει σε συνεννόηση με ενδιαφερόμενους χορηγούς για την εξασφάλιση των απαραίτητων κεφαλαίων.

(ζητάω πολλά;….)

Γενικά μιλώντας (δηλαδή ανεξαρτήτως …Σπύρου, γιατί το άρθρο δεν το διάβασα ακόμη) νομίζω ότι για έναν άνθρωπο που να μπορεί να αφιερώσει απερίσπαστος όλο του τον χρόνο και το δυναμικό σε μια τέτοια έρευνα δε μου φαίνεται και τόσο ακατόρθωτο.

1 «Μου αρέσει»

Ε, εντάξει τώρα, αλλά θα πρέπει ακριβώς να το βάλεις αποκλειστικό στόχο ζωής και μάλιστα αρκούντως νωρίς, και αυτό δεν είναι και το καλύτερο, γενικότερα…

Πραγματικά, δε μου φαίνεται τόσο απέραντο. Να αφιερώσει όλο του τον χρόνο, δεν εννοούσα όλη του τη ζωή! Απλώς να μπορεί να το έχει κύρια ασχολία για μερικά χρόνια.

Δεν ξέρω, μπορεί να πέφτω και πολύ έξω. Δεν το ‘χω προσπαθήσει ούτε απ’ έξω απ’ έξω. Εκτιμώ απλώς συγκρίνοντας την περιγραφή του emc με εμπειρίες από άλλα πρότζεκτ. Η συλλογή υλικού π.χ. περιλαμβάνει αρκετά μεγάλα κεφάλαια για τα οποία δε χρειάζεται καν να βγεις από το σπίτι σου, και άλλα για τα οποία δε θα χρειαστεί να αλλάξεις πολλές πόλεις, ούτε για πολύ διάστημα την καθεμία.

Είναι πιο εύκολο για έναν Αθηναίο: βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, ΙΕΜΑ, ψάξιμο στο κατάστημα Κοκονέτση-Γαϊτάνου, ίσως και σε προσωπικά αρχεία π.χ Μαυραγάνη, παλαιοβιβλιοπωλεία/δημοπρασίες. Έχω χαρτογραφήσει κάπως το τοπίο για την κιθάρα, από ότι βρίσκω στην Κύπρο ή στο εξωτερικό, 1-2 επισκέψεις στην Αθήνα και ψάξιμο στο διαδίκτυο. Όταν είχα την ευκαιρία να αγοράσω κάτι, οι τιμές ήταν γελοίες. Είναι 4 κιθαρίστες με προσβάσεις σε 3 εκδότες, θα μπορούσε κάποιος να μελετήσει αντιπροσωπευτικό αριθμό παρτιτούρων στη διάρκεια ενός διδακτορικού.

1 «Μου αρέσει»

Το παλιότερο σολίστικο κομμάτι για κιθάρα με εναρμονισμένη τροπική μουσική από αυτά που βρήκα είναι η διασκευή του Χορ Χορ αγά που είχα βάλει πολύ παλιά και στο φόρουμ, να την παλιά μου ηχογράφηση πιο κάτω. Ο Χορ χορ αγάς νομίζω είναι το ξεκίνημα για σοβαρό πάντρεμα τρόπων και αρμονίας, με σοβαρή επίδραση στην ελληνική μουσική. Με κιθαριστικά κριτήρια είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον τροπικό κομμάτι αυτού του ρεπερτορίου, οι διασκευές δημοτικών είναι μικρότερες σε διάρκεια και με πιο απλή προσέγγιση. Από άποψη συγγένειας με το ρεμπέτικο, αυτό εδώ είναι πιο κοντά στην κλασσική κιθάρα, οι διασκευές δημοτικών πιο κοντά στον Κατσαρό, και οι παρτιτούρες όπου η κιθάρα συνοδεύει μαντολίνο είναι ίσως οι πιο σχετικές με το θέμα του άρθρου του Σπύρου.

Την παρτιτούρα πρέπει να τη βρήκα ψηφιοποιημένη στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης Λίλιαν Βουδούρη, είναι από τις πρώτες συλλογές των εκδόσεων Γαϊτάνου για κιθάρα, αποκλειστικά από τον Ν. Ξανθόπουλο, πριν μπει και ο Γ. Τυρταίος που θα ήταν νεότερος στην ομάδα των διασκευαστών. Είχα βρει αναφορά σε χειρόγραφη παρτιτούρα διασκευής του Χορ χορ αγά για κιθάρα στον κατάλογο του αρχείου ΙΕΜΑ από τις αρχές της δεκαετίας του 30, δεν έχω δει την ίδια την παρτιτούρα οπότε δε ξέρω αν είναι αντιγραφή της διασκευής Ξανθόπουλου που είναι σίγουρα παλιότερη.

2 «Μου αρέσει»

Λοιπόν, βρήκα ότι υπάρχει ένα καινούριο βιβλιαράκι, μεταδιδακτορική έρευνα του Γιάννη Ανδρόνογλου: «Η ελληνική παραδοσιακή μουσική ως πηγή έμπνευσης στη σύνθεση έργων για κιθάρα.»

Διάβασα το κεφάλαιο για τη δεκαετία του 30, όπου τα εν λόγω έργα είναι οι διασκευές Ξανθόπουλου και Γ. Τυρταίου δημοτικών τραγουδιών και χορευτικών μελωδιών από τις «Συλλογές εκλεκτών τεμαχίων δια κιθάραν» . Επίσης το κεφάλαιο για την «Αναπαραγωγή ελληνικής παραδοσιακής μουσικής στις μεθόδους εκμάθησης κιθάρας ή συλλογές έργων» όπου για δεκαετία 30 αντλεί από την Πρώτη ελληνική μέθοδο κιθάρας (Γ. Τυρταίου, για σόλο κιθάρα) και τη Μέθοδο ακομπανιαμέντων του ίδιου.

Είναι μια αρχή, αλλά δεν νομίζω ότι εξαντλεί το θέμα. Πρώτα πρώτα η ίδια η χρονολόγηση των 25 συλλογών εκλεκτών τεμαχίων σαν 1931 μου φαίνεται μάλλον λάθος, νομίζω καλύπτουν αρκετά χρόνια, όπως φαίνεται και από τους αριθμούς καταλόγου, και από τους διασκευαστές και το περιεχόμενο. Αλλά η έρευνα επικεντρώθηκε στο ιστορικό/ιδεολογικό πλαίσιο: Βενιζέλος και Καλομοίρης, όπως εκδηλώνονται το 1928-1932, και γενιά του 30.

Στο καθαρά μουσικό περιεχόμενο των διασκευών παρατίθεται παράδειγμα από τον συρτό πλακιώτικο και οι μεταγραφές σχολιάζονται σαν «απλοϊκές γιατί διενεργείται παράθεση της μελωδίας με απλή συνοδεία μπάσου». Αργότερα όμως σχολιάζει ότι «σε άλλες μεταγραφές […] χρησιμοποιούνται πλήρεις συγχορδίες και δεν τίθεται προβληματισμός διαχείρισης τροπικότητας της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής», κάτι που θεωρεί ότι είναι πιο κοντά στους επτανήσιους Λαυράγκα και Λαμπελέτ παρά στον Καλομοίρη. Αλλά αν οι μεταγραφές καλύπτουν ένα διάστημα δεκαπενταετίας και βάλε, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, τότε έχουμε εξέλιξη από απλή μελωδία με ισοκράτη προς τη συγχορδιακή διαχείρηση.

Πάντως χαίρομαι που ασχολείται κάποιος με το αντικείμενο, και ελπίζω να διευρυνθεί το θέμα για να περιλάβει και άλλες εκδόσεις, αλλά και με περισσότερη έμφαση στο μουσικό περιεχόμενο και σε αντιπαραβολή με τη δισκογραφία Κωστή, Κατσαρού κλπ.

1 «Μου αρέσει»