Το διαχρονικό της ελληνικής μουσικής όπως εστιάζεται στην αρχαία μουσική παιδεία με τα έπη,το διθύραμβο,τα λυρικά και την εξέλιξη της λύρας με την ταυτόχρονη βάρβιτο στα γειτονικά
μεσανατολίτικα κράσπεδα οδηγεί με άνετο βηματισμό
στην τελειότητα του κατανυχτικού βυζαντινού μέλους.Φτάνει η εποχή του ταμπουρά και ακολουθεί
η τεράστια Σμυρνέϊκη σχολή επαυξανόμενη από τη
παράδοση της Πόλης.1922,μεταλαμπάδευση στον Πειραιά,ρεμπέτικο τραγούδι με Βαμβακάρη και μεταβολή στο λαϊκό στοχείο με Τσιτσάνη.Ακολουθεί
ο Χατζηδάκης και προπαντός ο Θεοδωράκης που ιχνηλατώντας τις βυζαντινές καταβολές,εγκαθιδρύει
τη λεγόμενη ‘έντεχνη ελληνική μουσική’.Το χορικό
επίπεδο προσπελάζει κάθε μουσική έκφανση κι έτσι κάθε προσπάθεια εξοβέλισης του,δημιουργεί ακαδημαϊκή πλάνη και αχρείαστες χρονοτριβές.Από
τον πεντοζάλη στο καλαματιανό και το συρτό ως το
ζεϊμπέκικο και χασάπικο,ανθεί η παραγωγή με συμπαρομαρτούντα δυτικής προέλευσης είτε πρόκειται
για ιταλική καντάδα και οπερέττα είτε για πορτογαλλικό φάντο είτε για ισπανικό ρυθμό.Η αλληλεπίδραση έχει θεμελιωθεί με αρχέτυπα πρότυπα που έχουν σχεδιάσει σταθμούς αναφοράς σαν περιφερόμενοι θυρεοί.Η ασφάλεια της επίδρασης και
της αντιγραφής έχει φέρει την αλλαγή και την επαναστατικότητα.Ανατολική μέθεξη ανοίγει την πύλη στην πολιτισμική ανέλιξη με στιχουργικά επιτεύγματα και πολυπράγμονες εμπνεύσεις του ροκ
σκηνικού.Η ανάπτυξη της δισκογραφικής βιομηχανίας
επηρεάζει κάθε κίνηση προς τα εμπρός.Το αιώνιο πρόβλημα παραμένει,η συνειδητοποίηση της πραγματικά αρμόζουσας ταυτότητας του ελληνικού τραγουδιού ώστε να κρατήσει τον αυτόνομο και πρωτότυπο χαρακτήρα του.Με ευχολόγια δεν επιτυγχάνεται κάτι πρωτοποριακό,απαιτείται συνεργασία,πολλή προσπάθεια και επήκοον ους
για να σταματήσει η κακοηχία και η εξάρτηση από
ξενόφερτα πρότυπα που ισοδυναμούν με κακότεχνους
θυρεούς.
Φίλε meltemis:ώστε δεν άνθησαν ματαίως τα άνθη τού… και του Θεόδωρου Ντόρρου; Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής δεν ήχησαν ποτέ;
Ο Μελτέμης, ας μπεί στον κόπο για μερικές διευκρινήσεις: Καταλήγει (ο Μελτέμης) στο κατανυχτικό βυζα-ντινό μέλος. Θρησκευτική μουσική. Εχει κι αυτή τους φίλους της, που την ακούνε
με θρησκευτική ευλά-βεια ! Αλλά, στην προχριστιανική εποχή, είχαμε α) μη θρησκευτική μουσική β) θρησκευτική μουσική (για θρησκευτικές τελετές κυρίως). Τι απόγινε η μη θρησκευτική μουσική κατά τη βυζαντινή περίοδο; Ποια μου-σική είχαν οι άνθρωποι στους χορούς, στις βαφτίσεις, στους γάμους, στις ταβέρνες, κλπ; Αυτό είναι ένας τομέας που δεν πολύ-προσέχθηκε
Είχαμε μια μονομερή ανάππτυξη της εκκλησιαστικής μουσικής ή, μια παραμέληση της εξω-εκκλησιαστικής μουσικής, από άτομα και φορείς που θα είχαν λόγους να αναπτύξουν τη μουσική (και τη μελέτη της) έξω από τους ναούς. Αραγε, για ποιους λόγους δεν έγινε; Ποια είναι η κατά-σταση της μουσικής κατά τη βυζαντινή περίοδο στην Πελοπόνησο, Ρούμελη, Ηπειρο, Μακεδονία, Θράκη, ελληνική Ασία (ελληνόφωνη και μη ελληνόφωνη), Αιγαίο-Κρήτη, Επτάνησα, κλπ; Η έντεχνη μουσική Χατζι-δάκη, Θεδωράκη, κλπ, το δημοτικό και το ρεμπέτικο-λαϊκό, μας πείθουν ότι το DNA της παλιάς ελληνικής μουσικής συνεχίζει να διαμορφώνει το σώμα της σύγχρονης ελληνικής μουσικής. Ωστόσο ας εξηγήσει ο φίλος Μελτέμης, τι εννοεί όταν λέει «Ανατολική μέθεξη ανοίγει την πύλη στην πολιτισμική ανέλιξη με στι-χουργικά επιτεύγματα και πολυπράγμονες εμπνεύσεις του ροκ σκηνικού.» Ποια είναι τα στιχουργικά επι-τεύγματα και ποιο είναι το ρόκ σκηνικό; ---- Ο φίλος Βλησίδης παρακαλείται να κάνει μια ενημέρωση τις εστί ο Θεόδωρος Ντόρος; Να μαθαίνουμε κι αυτοί που δεν τον γνωρίζουμε ! ---- Και κάτι συμπληρωματικό: Κα-τά καιρούς γίνεται κουβέντα ποικολοτρόπως (εντός και εκτός των ωδείων) για την ευρωπαϊκή μας μουσική ταυτότητα
. Σε γενικές γραμμές είμαι με αυτούς που βλέπουν μια ελληνική μουσική που δεν είναι ούτε ευρωπαϊκή, ούτε ανατολική. Τότε, τι είναι η ελληνική μουσική ; Απλούστατα, είναι ΕΛΛΗΝΙΚΗ. Εχουμε δικό μας μουσικό πολιτισμό (civilization) και κουλτούρα (culture). Δημιουργήσαμε, πήραμε από αλλού, αφο-μοιώσαμε, δημιουργήσαμε, δώσαμε, και πάλι τα ίδια
Φίλοι το φόρουμ, βρήκα ένα απόσπασμα ενός βι-βλίου, που γράφτηκε από Αγγλο συγγραφέα και απευθύνεται σε ευρωπαίους αναγνώστες, και κάνει μια α-ναφορά στους μουσικούς πολιτισμούς. Αναφέρει την ινδική ή κινέζικη μουσική, αλλά αν αντικαταστήσετε αυτές τις δύο λέξεις με την «ελληνική» τότε το διάβασμα όλου του κομματιού αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και βάζει το ερώτημα: η Ελληνική Κουλτούρα είναι Ευρωπαϊκή, είναι Ανατολική, ή είναι Αυτόνομη ; Πετώ-ντας τους δογματισμούς στον Κάδο Απορριμάτων, ας πεί ο καθένας τις αντιρήσεις του. Με το διάλογο, ας φωτίσουμε σκοτεινά σημεία και χώρους σιωπής. Να λοιπόν:
Από το βιβλίο Εισαγωγή στη μουσική (Introduction to music), σειρά «Ανοικτό Πανεπι-στήμιο», εκδόσεις Π. Κουτσουμπός ΑΕ.
. : Μπορεί ένας ευρωπαίος να καταλάβει τη μουσική άλλων πολιτισμών; Είναι αδύ-νατον για κάποιον που μεγάλωσε με ευρωπαϊκή κουλτούρα να εκτιμήσει, για παρά-δειγμα, την ινδική ή την κινέζικη μουσική. Με άλλα λόγια, η μουσική αυτή δεν μπορεί να ση-μαίνει γι αυτόν ό,τι και για έναν Ινδό ή Κινέζο, οι οποίοι μεγάλωσαν σε διαφορετικό περιβάλ-λον, με διαφορετικές αξίες και διαφορετική γλώσσα.
Είναι γενικά παραδεκτό ότι σκοπός ενός μουσικού κομματιού είναι να εκφράσει συναισθή-ματα του συνθέ-τη. Όμως τι μπορεί να ξέρει ένας Ευρωπαίος για τα συναισθήματα ενός Κινέ-ζου; Είναι φανερό ότι η ανατο-λίτικη μουσική «εκφράζει» κάτι διαφορετικό από την ευρωπαϊκή μουσική, άρα ένας ευρωπαίος δεν έχει τη δυνατότητα να την καταλάβει. Η κατανόηση της μουσικής είναι το ίδιο με την κατανόηση μιάς γλώσσας. Πρέπει να καταλαβαίνει κανείς τις «λέξεις» και τις «φράσεις» ενός μουσικού κομματιού, προκειμένου να συλλάβει το νόημά του. (
…). Το να προσπαθήσει να συλλάβει κανείς το νόημα της κινέζικης μουσικής είναι σαν να προ-σπαθεί να μάθει κινέζικα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι η κινέζικη μουσική χρησιμο-ποιεί πολύ διαφορετικές αρμονίες από τις δικές μας και διαθέτει μεγάλη ιστορία, μακρύ παρελθόν. (
).» Αν τα παραπάνω, τα προσαρμόσετε στην «ελληνική» μουσική, βλέπετε πόσο ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΑ ενδιαφέρον γίνεται το παραπάνω απόσπασμα ! Με το παραπάνω ευρωπαϊκώτατο επιχείρημα, φαίνεται καθαρά ότι εί-ναι πολύ ενδιαφέρον για τους τραγουδοποιούς μας, τα ωδεία μας, τους συνθετες μας, τα μουσικά σχολεία μας, κλπ, να ψάχνουνε τα δομικά ή τεχνικά κλπ χαρακτηριστικά της ελληνικής μουσικής, και έτσι, να μας δίνουν μουσική όλων των κλάδων και τομέων, που να μυρίζει άρωμα ελληνικό. Μήπως έχει κανείς στοιχεία που μας δείχνουν ότι οι μελλοντικοί συνθέτες μας σπουδάζουν σε βάθος την ελληνική μουσική;
A. Ρήγας
rigas@ret.forthnet.gr
Σχετικά με το άρθρο του meltemi:
Ενδιαφέρον ως συμπίλημα αλλά δυσδιάκριτες οι απολήξεις του άρθρου. Είναι μια εισαγωγή ή κάποια απόπειρα σύντομης επισκόπησης; Οπως και νάχει, ιδού κάποια ζητήματα που θα όφειλαν να ήταν διαυγέστερα και λιγότερο λυρικά:
Η εποχή του ταμπουρά πότε έφτασε; Η πανδουρίς (σύμφωνα με τελευταίες μελέτες) έχει τις ρίζες της στα αρχαία χρόνια. Δεν την ανακάλυψαν οι βυζαντινοί, την ξέθαψαν για τις ανάγκες τους. Η άνθιση ήρθε μετά την πτώση της Β.Α., και μάλιστα στη διάρκεια της μεγάλης κοινωνικο-οικονομικής συσσώρευσης στους μείζονες πόλους ανάπτυξης της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Δεν έγινε ουδεμία «επαύξηση» της Σμυρναίικης σχολής από την παράδοση της (Π) πόλης. Απλούστατα διότι η σχολή αυτή είναι προϊόν της Οθωμανικής περιόδου και της οικονομικής άνθισης που συντελέσθηκε από την άλωση και δώθε.
Ο Θεοδωράκης δεν νομίζω να ιχνηλάτησε τις βυζαντινές καταβολές. Καθαρόαιμος «δυτικός» με πηγαία πομπώδη και μεγαλόπρεπη αισθητική. Η σχέση του με τις βυζαντινές κλίμακες και εσωστρέφεια δέον να θεωρείται κάτι το μυθικό.
Λες ότι «.Το αιώνιο πρόβλημα παραμένει, η συνειδητοποίηση της πραγματικά αρμόζουσας ταυτότητας του ελληνικού τραγουδιού ώστε να κρατήσει τον αυτόνομο και πρωτότυπο χαρακτήρα του» (υπογραμμίσεις ΚΚ)
Υπάρχει «αρμόζουσα ταυτότητα» ή μήπως το μόνο που υπάρχει είναι ιστορική εξέλιξη και ελεύθερη διαμόρφωση της ταυτότητας οιουδήποτε αισθητικού προϊόντος, από μουσική μέχρι την αρχιτεκτονική. Ξέρετε, τρομάζω στην ιδέα ότι υπάρχει (άνωθεν;) διαμορφωμένη αντίληψη για την ΑΡΜΟΖΟΥΣΑ ταυτότητα της μουσικής. Αν δεχτούμε αυτή τη λογική, δεν θα έπρεπε να περιμένουμε και κάποιο ΝΟΜΟ που θα την επιβάλλει;
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ του χαρακτήρα της (της μουσικής). Τι να είναι άραγε αυτό; Μερικά σενάρια ερμηνείας που έχω στο νου μου, καλό θα ήταν να μην τα διατυπώσω πριν υπάρξει (αν το θελήσει ο meltemis) κάποια διευκρίνιση.
Αυτά, και παρακολουθούμε με ενδιαφέρον την εξέλιξη των ανακοινώσεων.
ΚΚ
Απορία: Η πολυσήμαντη λέξη «θυρεός», με ποια παραλλαγή στη γεύση σερβίρεται;
Φίλε Α.Ρήγα,Θεόδωρος Ντόρρος εστί ο πρόδρομος του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα.Το κείμενο του φίλου meltemis με ταξίδευσε σε υπερρεαλιστικές ατραπούς, εξ ου και το σχετικό σύντομο σχόλιό μου.
Οταν άρχισα να γράφω για την ταυτότητα της ελληνικής μουσικής στόχευα στην κάλυψη δύο
θεμάτων:της διαχρονικότητας και των σταθμών αλλά
χρησιμοποίησα ποιητική αδεία τον όρο ‘θυρεοί’ για το δεύτερο θέμα.Πιστεύω ότι τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να σημαδέψουν το περιεχόμενο της μουσικής μας παραγωγής
είναι η αυτονομία καιη γνησιότητα.Αυτό επιτυγχάνεται με έργα που αντέχουν στο χρόνο και
ανταποκρίνονται στην κοινωνικοπολιτική ανέλιξη
του ελληνισμού.Η βυζαντινή παραγωγή ήταν αυστηρά
εκκλησιαστική γιατί τέτοιες στάθηκαν οι κοινωνικές
νόρμες και το πεπρωμένο των καιρών εκείνων.Αλλωστε
τα ταλέντα που άκουαν στο όνομα Δαμασκηνός,Ρωμανός
και Ανδρέας Κρήτης ανταποκρίνονταν στο πνεύμα εκείνο.Με τα ακριτικά ξεκινάει η μεταστροφή και
η απαγκίστρωση από τα εκκλησιαστικά πρότυπα.Αν το ρεμπέτικο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα χασάπικα και ζεϊμπέκικα που δημιούργησε η κοσμοπολίτικη Κωνσταντινούπολη(Ν. Γεωργιάδη-από το Βυζάντιο
στο Μάρκο Βαμβακάρη) και η συνεχής παράδοση της Σμύρνης,τότε συνεπάγεται ότι υφίσταται σχέση
Θεοδωράκη με την βυζαντινή υφή του ελληνικού
λαϊκού άσματος.Τα μορφολογικά γνωρίσματα της μουσικής μας παράδοσης παραμένουν στον πυρήνα
ανατολικά(δεν λέω ανατολίτικα) και μάλιστα σύγχρονα ροκ συγκροτήματα όπως Υπόγεια Ρεύματα και Τρύπες ακολουθούν τους πατροπαράδοτους δρόμους.Κάθε μουσικό ρεύμα όπως ελαφρό,λαϊκό,νέο κύμα,ροκ και μπαλάντα υποθάλπει πολιτιστικές τάσεις αλλά δεν παύει να εναρμονίζεται στις ιστορικές πορείες και σε αθέλητες επιδράσεις της εμπορικοποίησης.
Χωρίς να είμαι σίγουρος για το τι εννοεί ο καθένας μας με το “κοινωνικοποιλιτική ανέλιξη του Ελληνισμού”, πολύ δε περισσότερο με το “ελληνισμός” (σκέτο), το χαρακτηριστικό της αντοχής στο χρόνο με βρίσκει σύμφωνο. Ομως επειδή αυτό δεν αποτελεί παρά “μέτρηση”, πρεπει να συμβεί το καλλιτεχνικό γεγονός και να ΔΙΑΠΙΣΤΩΘΕΙ η αντοχή του στο χρόνο. Μάλιστα δε, έτσι μπαμπέσα που είναι η ιστορία, σου επιφυλλάσει γυρίσματα και ανατροπές που δεν τις περιμένεις. Πόσοι και πόσοι δεν γκαρίζανε σα γαϊδούρια για το θάνατο του ρεμπέτικου που τουρκοφέρνει; Πόσοι και πόσοι δεν το κάνουν ακόμα με τους αμανέδες;
Τι πάω να πώ; Οτι είναι - όχι δύσκολο απλώς αλλά - αδύνατον να κρίνεις ένα έργο πριν βγεί και περπατήσει μερικά χρονάκια στη “πιάτσα” (εξαιρώ τα ελεεινά και τρισάθλια στο πόδι γραμμένα κωλάδικα της παραλιακής).
Οσο για το Θεοδωράκη, αν αποτελεί συνέχεια του Μάρκου είναι ένα ζητούμενο (χωρίς υπαινιγμό το τελευταίο). Ο Ακης Πάνου ίσως, οι Θεοδωράκης & Χατζιδάκις μάλλον όχι. Οτι θα υφίσταται κάποια μουσικολογικά ανιχνέυσιμη σχέση, ε, εντάξει. Ετσι θάναι - δε μπορεί!
Πάντως δεν διαφωνούμε στην ουσία φίλτατε.
ΚΚ
(το “θυρεοί” με τάραξε για άλλους λόγους)
Aς μας εξηγήσει ο Mελτέμης τί ενοεί όταν λέει οτι «σύγχρονα ροκ συγκροτήματα όπως Υπόγεια Ρεύματα και Τρύπες ακολουθούν τους πατροπαράδοτους δρόμους» (εστιάζοντας στο «πατροπαράδοτους»).
Eπίσης αυτό το: «Τα μορφολογικά γνωρίσματα της μουσικής μας παράδοσης παραμένουν στον πυρήνα ανατολικά» πως προκύπτει;
Φωτίστε με γιατί χάθηκα.
Eυχαριστώ
Φίλε Μελτέμη
Μαζί με τον Κώστα Ντουγκά, επιμένω να πείς τη γνώμη σου. Στ αλήθεια τι εννοείς με τα μορφολογικά γνωρίσματα της μουσικής παράδοσης ? Πώς τα αντιλαμβάνεσαι ? Και πώς διακρίνεις τα ανατολικά από τα ανατολίτικα γνωρίσματα ? Αν απαντήσεις, δίνεις ευκαιρία στο διάλογο.
Φίλε Κουρούνη
Οι Θεοδωράκης και Χατζιδάκης, αυτό που πέτυχαν, ήταν να κατέβουν από τα δυσθεώρητα ύψη της «Μεγάλης» Μουσικής (κυρίως ο πρώτος), να αφήσουν κάθε επιφύλαξη για a priori απόρριψη του ρεμπέτικου και της λαϊκής μουσικής (και της βυζαντινής) και να προκαλέσουν μία ώσμωση μεταξύ όλων αυτών. Σαφώς και εργάστηκαν για τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας και των δυνατοτήτων της νέας ελληνικής μουσικής, σε σύνδεση με το παρόν και το παρελθόν της. Έτσι το αντιλαμβάνομαι. Τι έχεις να πείς ? Α, και κάτι άλλο: Λές ότι οι θυρεοί σε τάραξαν για άλλους λόγους. Δε μας κάνεις μια επεξήγηση για να λείπουν οι νεφελώδεις διατυπώσεις ?
Η μορφολογία της ελληνικής μουσικής θεωρείται
ανατολική για τους κάτωθι λόγους:
1.Γεωγραφική αλληλεπίδραση μεταξύ χωρών της μεσογειακής λεκάνης και του βαλκανικού χώρου
2. Ιστορικές καταβολές σε σχέση με εθνικά
οράματα και την πολιτισμική ταυτότητα
του γένους
3.Κοινωνικές μεταβολές όπως διαφαίνονται στην πάλη
μεταξύ τάξεων και μειονεκτούντων ομάδων του περίγυρου
4.Εξωγενείς επιδράσεις και ορατές απειλές
κατά του γεωπολιτικού χώρου.
Οσο αφορά την έννοια ‘μορφολογία’,αυτό
έγκειται στα ακόλουθα:τρόπος έκφρασης,μέθόδοι μουσικής παιδείας,μελωδίες και τα
μουσικά ρεύματα κατ αντιδιαστολή προς τους όρους
‘περιεχόμενο’ και ‘στιχουργική’.
Οσο αφορά το ύφος που ακολουθούν οι Τρύπες,Υπόγεια Ρεύματα και
άλλα συγκροτήματα που ασχολούνται με το σύγχρονο
ροκ,αυτό φαίνεται σε πολλά έργα τους όπου μπορείς
να ακούεις λόγου χάριν ηλεκτρική κιθάρα να παίζει χασαποσέρβικο.Μήπως η μπαλάντα είναι μονοπώλιο του ελληνικού ροκ;
Συμφωνώ ότι Θεοδωράκης και Χατζιδάκης κατέβηκαν
προς τα κάτω,προς τον λαό,μελέτησαν την παράδοση και γινόμενοι πιο ανθρώπινοι κατάφεραν να δώσουν
μεγαλειώδη έργα έντεχνης και μη μουσικής.
Το ‘θυρεοί’ όπως επεξηγείται στο ογκώδες λεξικό του Μπαμπινιώτη:‘έμβλημα αριστοκρατικής οικογένειας’.Μήπως λείπει το αριστοκρατικό ύφος από τον χαρακτήρα και το έργο του Χατζιδάκη;Ομως ο ‘όρος’ χρησιμοποιήθηκε αντί του όρου ‘ιστορικοί σταθμοί’.Δεν νοείται μελέτη της ουσίας και ταυτότητας της ελληνικής μουσικής δίχως άμεσο
υπομνηματισμό προς τις ιστορικές τάσεις και συμβάντα κατά τον περασμένο ιδίως αιώνα.
Αυτά ελπίζω να διευκρινίζουν και να δώσουν κάποια βάση για περαιτέρω διάλογο.
Για το Μίκη Θεοδωράκη, δεν βλέπω κάποια εμφανή χαρακτηριστικά που να μας πείθουν ότι ο Θεοδωράκης αποτελεί συνέχεια του Μάρκου, εκτός κι αν σκεφτούμε με πολύ ελαστικά και διευρυμένα κριτήρια. Κατ αρχάς, συγκρίνουμε μάλλον
ανόμοια ζητήματα. Είναι σαν να λέγαμε ότι ο Μάρκος είναι πρόδρομος του Μίκη. Μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή την αντίθεση, αν δούμε τον Μάρκο ως (ένα από τους πολλούς και σημαντικό -) εκφραστή της λαϊκής μουσικής ή της αστικής λαϊκής μουσικής. Και ο Μίκης, είναι εκφραστής μιάς ελληνικής έντεχνης μουσικής που χρησιμοποιεί με αγάπη και με πολύ πάθος τόσα και τόσα πράγματα από τους θησαυρούς της λαϊκής και δημοτικής μουσικής, σε μια μουσική πορεία που ξεσήκωσε θύελλες αντιδράσεων και συζητήσεων στον κόσμο της ελληνικής μουσικής. Aυτό που με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε, είναι ότι ο Μίκης ενδιαφέρθηκε μουσικά και μουσικολογικά για τη μουσική και τους χορευτικούς ρυθμούς της ρεμπέτικης μουσικής (αλλά και της ευρύτερης παραδοσιακής ελληνικής μουσικής). Λοιπόν, το κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ Μάρκου και Μίκη, είναι η ρεμπέτικη μουσική. Μπορούμε να πούμε και το άλλο: ο Μίκης πήρε από το Μάρκο. Ο Μάρκος δεν πήρε από το Μίκη. Ως μη ειδικός, αυτό γνωρίζω, και αυτή την αίσθηση έχω, από όσα μουσικά έργα (έντεχνης λαϊκής μουσικής) έχω ακούσει, του Μίκη Θεοδωράκη. Αλλά και με βάση διάφορα δημοσιεύματα, καθώς και από τη μελέτη του βιβλίου του «ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ», όπου ο ίδιος, παραθέτει και τις εναντίον του επικρίσεις (!).
Κουίζ: Πόσες γραμμές άντεξε ο καθένας να διαβάσει, πριν το παρατήσει; Εγώ έφτασα μέχρι τη γραμμή 14 περίπου, αλλά έρριξα και μια λοξή ματιά και στα υποδέλοιπα.
Διάβασα όλο το νήμα. Θυμήθηκα τα φοιτητικά μου χρόνια που ενώ σε 2 γραμμές μπορούσα να γράψω αυτό που ήθελα, έπρεπε (για λόγους εντυπωσιασμού, όγκου κλπ) να γράψω 3 σελίδες. Εννοείται πως από κάποια στιγμή και μετά όλο αυτό είναι άστοχο και δεν εξυπηρετεί σε κάτι, αλλά έχει πλάκα! 
Θες δηλαδή Νίκο να ξαναγυρίσω να μετρήσω πόσες γραμμές ήταν μέρι εκεί που το παράτησα; 
Εγώ θυμήθηκα το δημοτικό, όπου μία δασκάλα μας είχε ψέξει “Σας είναι απαραίτητη η σελιδούλα!”.
Εγώ τις μέτρησα! Εκ των υστέρων βέβαια και, να πώ και την αμαρτία μου, η λοξή ματιά ήταν για να δώ πού κολλάει ο θυρεός, αλλά βαρέθηκα να το ψάξω επισταμένως, όταν δεν το βρήκα με την πρώτη…
Όχι, Αλέξανδρε, μην κάνεις τον κόπο να με βοηθήσεις, δεν χρειάζεται!