Α, όχι, Περικλή μου, δεν θα κάτσω να το ψάξω. Λέμε ότι μπορεί να προκύπτουν και πράγματι, ίσως προκύπτουν πράγματα αλλά δεν θα αναλάβω το βάρος αποδείξεων. Γιατί η μη ύπαρξη απτής απόδειξης για το πώς συνέβη, δεν σημαίνει ότι απλά δεν συνέβη. Παρακάτω δεν θα το πάω, έχουμε και δουλειές…
Μα τότε ας ισχυριστώ κι εγώ ότι το αρχικό τραγούδι είχε άλλα λόγια κι άλλη μελωδία.
Πολύ ισχυρή ένδειξη ότι δε συνέβη είναι ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι συνέβη. Εγώ λέω ότι δε θα μπορούσε καν να συμβεί.
Φυσικά και θα μπορούσες να τα ισχυριστείς αυτά. Και θα συνέχιζε ακάθεκτη η αντιπαράθεση θέσεων.
(ως εδώ, εγώ, έχουμε και δουλειές είπαμε…)
Συνήθως αυτό σημαίνει ότι όλοι το έμαθαν από την ίδια εκτέλεση. Π.χ. για πολλά κυπριακά όλοι στηρίζονται στην καταγραφή τους από τον Καλλίνικο.
Λοιπόν, γι’ αυτό τον Καλλίνικο διάβαζα αυτές τις μέρες ότι καθιέρωσε τη συγκεκριμένη μορφή του σκοπού Γιασεμί, και πιθανότατα και την κυπριακή ταυτότητα του σκοπού. Οι δύο αρχαίες ηχογραφήσεις που παρέθεσα είναι κ/πολίτικες.
Κατά τα άλλα, ο πρόγονος όλων των εκτελέσεων του Θε μου μεγαλοδύναμε είναι, προφανώς, η εκτέλεση εκείνου που το έβγαλε και το πρωτοέπαιξε! Από παρόμοιες συζητήσεις που έχουν γίνει δε θυμάμαι αν τελικά ταυτίστηκε ο δημιουργός, ότι όμως δεν υπήρξε ηχογράφηση είναι νομίζω βέβαιο.
Το ότι όλοι το παίζουν ρυθμικώς ίδιο δεν έχει τίποτε το αξιοπερίεργο, από τη στιγμή που η μελωδία δε σε οδηγεί να υποθέσεις κάτι διαφορετικό από τη συγκεκριμένη διάταξη των δίσημων και τρίσημων μέτρων (σχεδόν όπως όλα τα ζεϊμπέκικα όλοι τα παίζουν ζεϊμπέκικα, κανείς δεν έβγαλε άλλη εκδοχή).
Τι εννοώ:
Ας δούμε την Κανελόριζα. Κι αυτή έχει τέτοια μελωδία ώστα ούτε η πρώτη φράση μπορεί να βγει αλλιώς εκτός σε καρσιλαμά, ούτε η δεύτερη αλλιώς εκτός σε καλαματιανό. Το μοναδικό σημείο όπου χωράνε εκδοχές είναι η μετάβαση από το τέλευταίο μέτρο της στροφής στο πρώτο της επόμενης στροφής. Λέει δηλαδή : (9/8) Κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι :|| (7/8) Κόρην α- κόρην αγαπώ, κόρην α- κόρην αγαπώ, και στο «αγα-» του τελευταίου «αγαπώ» έχουμε το τριάρι του τελευταίου εφτάσημου μέτρου. Στο «-πώ» έχουμε δυάρι, και μετά η μελωδία επιτρέπει εξίσου είτε να ολοκληρώσουμε το μέτρο με άλλο ένα δυάρι με παύση είτε να μπούμε κατευθείαν στο πρώτο δυάρι του εννιάσημου που ξεκινάει την επόμενη στροφή, τραγουδώντας «Κόρην αγαπώ ξανθή και μαυρομάτα», οπότε έχουμε μετατρέψει το τελευταίο εφτάρι σε πεντάρι.
Ε λοιπόν, και οι δύο πιθανές εκδοχές είναι υπαρκτές. Η στάνταρ, που είναι σαμπάχ, αλλά και πολλές τοπικές διατονικές παραλλαγές, ολοκληρώνουν το τελευταίο εφτάρι αφήνοντας 2/8 παύση μεταξύ στροφών. Η καρπάθικη όμως, από την οποία πρωτοέμαθα το τραγούδι, και που είναι διατονική, τρώει τα τελευταία 2/8.
Πουθενά αλλού το τραγούδι δεν αφήνει περιθώριο να υποθέσει κανείς διαφορετικές μετρικές δομές, γι’ αυτό και πουθενά αλλού δεν εντοπίζονται διαφορές στο μέτρο μεταξύ εκτελέσεων. Ε, στο Θε μου μεγαλοδύναμε δεν υπάρχει κανένα σημείο που να χωράει μετρικές παραλλαγές. Η μελωδία συγκρατεί τα μέτρα σε μια σταθερή δομή. Στο Γιασεμί υπάρχουν αρκετά τέτοια σημεία. Στη Βάρκα μου μπογιατισμένη γίνεται χαμός,γι’ αυτό και υπάρχουν πολλές παραλλαγές.
Να μια ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΉ παραλλαγή,σε ένα σαχλοτράγουδο,( συμψωνώ με τον Νικόλα).
Αυτό βέβαια είναι συνειδητή διασκευή, δεν προέκυψε τυχαία από σπασμένο τηλέφωνο.
1 «Μου αρέσει»
Η οποία διασκευή είναι Ιορδάνης Τσομίδης. Δεν ξέρω αν έχει διασωθεί και με την φωνή του. Από τον Ιορδάνη την άκουσε κι ο Μανόλης.
1 «Μου αρέσει»
Στην «Κυπριακή λαϊκή μούσα» σαν πηγή για το Γιασεμί ο Καλλίνικος αναφέρει : «Νίκος Νικολαΐδης, Κύπριος εν Καΐρω, ετών 55, 1950». Δεν θα είναι ο γνωστός ζωγράφος και λογοτέχνης που πέθανε το 1956, για τον οποίο η έκδοση του Κέδρου δίνει επικρατέστερη ημερομηνία γέννησης το 1884, αλλά δεν είναι και κανένας απομονωμένος χωρικός.
Δεκ. 1970, αν θυμάμαι σωστά κάτι που διάβασα στο Σίλαμπς. Χωρίς να το έχω τσεκάρει, φέρεται να είναι η πρώτη ευρείας κυκλοφορίας και απήχησης ηχογράφηση. Όλο δίσημα με ένα εμβόλιμο τρίσημο (το γιασεμί στην πό-ο-ρτα σου > εδώ!), που λέγαμε.
Οι στίχοι του Καλλίνικου δε χωρεί αμφιβολία πως είναι κυπραίικοι. Ο σκοπός θα δουλευόταν, θα είχε πολιτογραφηθεί κυπραίικος. Όσον αφορά την προέλευσή του όμως, ασφαλώς και δεν είναι το πρώτο κυπραίικο που να προήλθε από την Πόλη ή τη Μικρά Ασία.
Και στην Κάλυμνο το λένε, με άλλη, δικιά τους ρυθμική ιδιορρυθμία. Δεν το καλοξέρω, μια φορά το άκουσα και δεν το βρίσκω πουθενά στο ΥΤ, ούτε έχω υπόψη μου να έχει δισκογραφηθεί. Η Κάλυμνος είναι τίγκα στα ξενομπασάρικα δάνεια, όλα πολύ καλά χωνεμένα στην τοπική παράδοση, και έχει και αρκετούς καθιστικούς σκοπούς με παράξενες εναλλαγές μέτρων. Ακόμη και μη καθιστικούς μάλιστα:
(Εννιά όγδοα; Και γιατί εννιά;)
(Σχετικά παλαιινή εκτέλεση. Πλέον οι νεότεροι το έχουν εξορθολογίσει, με εννιάρι θρουάουτ.)