Οι παλιότερες μαρτυρίες που διαθέτουμε είναι όσες αφορούν παλιούς (προπολεμικούς) ρεμπέτες. Ρεμπέτες που να τους ξέρουμε και από τη δισκογραφία. Άγνωστο το τι είχε προηγηθεί στην προφορική παράδοση, που ούτε ο ήχος της μάς έχει σωθεί αφού ήταν προ φωνογράφου, ούτε κίνησε το ενδιαφέρον κανενός μελετητή της δικής της εποχής ώστε να μας μεταφέρει πληροφορίες για το πώς μιλούσαν οι μουσικοί.
Τι να σου πω, Γιάννη, μπορεί κιόλας. Προσωπικά επιμένω πως όταν όλη περίπου η Ελλάδα χρησιμοποιεί στην παραδοσιακή της μουσική τους ίδιους περίπου τρόπους, το πιθανότερο είναι από κει να προήλθαν και οι τρόποι του ρεμπέτικου, και από τους Τούρκους να προήλθαν οι ονομασίες.
Να σημειωθεί και το εξής: στον Παγιάτη (δεκ. '80), δίπλα στους δρόμους με μακαμίστικα ονόματα, χιτζάζ κλπ., βρίσκουμε και μερικούς με δυτικοευρωπαϊκά: ματζόρε, μινόρε τέτοιο, μινόρε άλλο. Αυτό υπήρχε και πολύ παλιότερα. Στη μελέτη που κάνω αυτό τον καιρό για τους τυποποιημένους μανέδες έχω εντοπίσει (όχι πως ήταν άγνωστες δηλαδή) πολυάριθμες ηχογραφήσεις από τη δεκαετία 1920 ή και 1910 αν όχι και 1900 με δισκογραφικούς τίτλους όπως «Σμυρναίικο Μινόρε», «Μανές Φα Ματζόρε» κλπ… Και μάλιστα, και την αξιοσημείωτη περίπτωση του Μανέ Ματζόρε που είναι Χιτζάζ, και που με τον συγκεκριμένο απροσδόκητο συνδυασμό ονόματος και …πράγματος απαντά σε δεκάδες ηχογραφήσεις (δεν το έκανε ένας, ώστε να πεις «θα έτυχε»).
Βέβαια, θα μου πεις, ο μανές δεν είναι ρεμπέτικο. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά σαν ρεπερόριο ο μανές και ένας κλάδος του ρεμπέτικου ήταν υπόθεση των ίδιων μουσικών. Αυτοί λοιπόν οι μουσικοί, όπως στην ίδια τη μουσική τους δέχονταν επιδράσεις από διάφορες μπάντες, έτσι και στην ορολογία τους.
Αν είσαι ο ανώνυμος μπουζουξής του τέλους 19ου-αρχών 20ού αιώνα,
και προσπαθείς να μιλήσεις για τη μουσική σου αλλά δεν έχεις δικές σου λέξεις,
και οι μουσικοί σου ορίζοντες περιλαμβάνουν, εκτός από τους ομοίους σου:
- κάποιους μουσικούς τουρκικής παιδείας, που μιλάνε μακαμίστικα,
- κάποιους ευρωπαϊκής παιδείας μουσικούς, που μιλάνε ευρωπαϊκά,
- και κάποιους δημοτικούς μουσικούς που, όπως κι εσύ, δε μιλάνε καθόλου
ε, τότε, από ποιους θα δανειστείς λέξεις; Από αυτούς που έχουν να σου δανείσουν.