αναμενομενη…μουσικη αποψη ενος στιχουργηματος με αρκετα μεγαλη διαδοση στον Ελλαδικο χωρο απο τις…Αδυναμιες του Ιονιου…
Άσχετο, αλλά τώρα που το πρόσεξα, Ζίλ: η εκτέλεση που παραθέτεις είναι τόσο παραδοσιακή όσο γνήσια λαϊκή είναι και η εικόνα που συνοδεύει την μουσική…
Το κείμενο ενός τραγουδιού δεν είναι ποτέ ούτε ριζίτικο ούτε ξερωγώ ηπειρώτικο της τάβλας ή τίποτε ανάλογο. Τέτοιοι προσδιορισμοί ταιριάζουν μόνο σε συγκεκριμένες εκδοχές στίχων+μουσικής. Εδώ λοιπόν, όπως είπαν οι προηγούμενοι, πρόκειται για μουσική των Δυνάμεων πάνω σε παραδοσιακούς στίχους (οι οποίοι προέρχονται από παντού).
Νίκο, δεν τους χωνεύεις και πολύ μου φαίνεται!
Γιατί «φτιαχτό», και ακόμη περισσότερο γιατί «απαράδεκτο»; Οι Δυνάμεις ποτέ δεν ισχυρίστηκαν ούτε ότι συνολικά ως συγκρότημα εκπροσωπούν την αυθεντική παράδοση, ούτε ότι το συγκεκριμένο τραγούδι είναι αυθεντικό παραδοσιακό. Γενικά η μουσική τους στηρίζεται στην παραδοσιακή ως προς την πρώτη ύλη (κομμάτια) και στην οθωμανική ως προς τη διαχείριση αυτής της πρώτης ύλης (όργανα, κουρδίσματα, μακάμια) και ακόμη, φυσικά, στο προσωπικό μουσικό παρελθόν του καθενός τους. Πάνω σ’ αυτή τη βάση δημιουργούν τη δική τους μουσική, η οποία έγκειται κυρίως στις επιλογές τρόπου εκτέλεσης/διασκευής, αλλά κάπου κάπου (αργότερα περισσότερο απ’ ό,τι σ’ αυτό το δίσκο) και σε δικές τους συνθέσεις. Το «Κόκκινο αχείλι» είναι ακριβώς ανάλογη περίπτωση με τα «Λιανοτράγουδα» του Χατζιδάκι, που δε νομίζω να τα χαρακτηρίζει κανείς φτιαχτά ή δήθεν-παραδοσιακά. Μάλιστα τώρα που το καλοπροσέχω, η αρχή των δύο τραγουδιών μοιάζει τόσο ώστε θα μπορούσε το «Κόκκινο αχείλι» να αποτελεί και αναφορά στα «Λιανοτράγουδα». Και βρίσκω ότι η εικόνα (που αν δεν κάνω λάθος είναι το εξώφυλλο του δίσκου) ταιριάζει πολύ με το τραγούδι: σύγχρονη διαχείριση παραδοσιακών μοτίβων.
Τέλος δε, θα προσθέσω προς υπεράσπιση αυτού του τραγουδιού ότι είκοσι - καν τριάντα χρόνια από την κυκλοφορία του παραμένει αγαπημένο ακόμη και ανθρώπων που δεν ξέρουν τα ονόματα ούτε του Γράψα ούτε του Τσιαμούλη ούτε των Δυνάμεων. Νομίζω άρα ότι είναι καλό τραγούδι, δοκιμασμένο από το χρόνο.
Μήπως αυτό που ενοχλεί κι εσένα και τον Κολέκτοργκραμ δεν είναι οι ίδιες οι Δυνάμεις αλλά ο ανόητος τρόπος που προσλήφθηκαν από όλη τη γενιά των νεοφώτιστων «παραδοσιακών» που τους ακολούθησαν; Ότι δηλαδή στο νέι, το ούτι, τον ταμπουρά (σπυράκια βγάζω!!) και κυρίως στο μόριο, βρίσκεται η παράδοση;
Αν, δηλαδή, λχ ακούγαμε το “αγρίμια κι αγριμάκια” ή “σε ψηλό βουνό σε ριζιμιό” κλπ με μουσική ας πούμε δική μου, δεν θα λέγαμε ότι τα λόγια είναι από τα συγκεκριμένα γνωστά ριζίτικα κι η μουσική δική μου;
Εμένα οι δίσκοι των Δυνάμεων του Αιγαίου μου αρέσουν. Το συγκρότημα αποτελείται από εξαιρετικούς δεξιοτέχνες της παραδοσιακής, οι οποίοι παρουσίασαν τις δημιουργίες τους. Είναι σύγχρονη μουσική, δεν είναι παραδοσιακή! Επηρρεασμένη από την παράδοση ναι, διασκευάζοντας την παράδοση, ναι, αλλά ποτέ δεν παρουσιάστηκαν οι Δυνάμεις ως “συγκρότημα παραδοσιακής μουσικής”! Οπότε προς τί η διαφωνία ? Βρήκαν κάποιους υπέροχους παραδοσιακούς στίχους, κι έβαλαν μουσική. Αυτό δεν το αρνούνται, λένε στίχοι ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ !
Αυτά…
Συμφωνώ Μπάμπη!Άλλωστε μην ξεχνάμε πως κάπως έτσι ξεκίνησε και το ρεμπέτικο τραγούδι.Κάποιοι έβαλαν μουσική σε παραδοσιακά και αδέσποτα στοιχάκια.Το ίδιο έκαναν και στην εποχή τους ο Βαμβακάρης,ο Μπάτης και πολλοί άλλοι αλλά εκείνους δεν τους κατηγοράτε αλλά τους θαυμάζεται!Και ονομάσαμε αυτό το είδος τις μουσικής ρεμπέτικο.Αν υπήρχαν 200 Τσιαμούληδες τότε θα έβγαζαν ένα νέο είδος μουσικής.
Πρέπει να παίρνουμε τα καλά και τα κακά από τις νέες προσπάθεις,να τα ζυγίζουμε ,αλλά να κρατάμε το σωστό,αυτό που πρέπει και αυτό που μας ταιριάζει.Δύσκολο εεε?
Γενικά έχω διαπιστώσει συγγένεια απόψεων μεταξύ μας αλλά το παραπάνω σχόλιο με βρίσκει 100% σύμφωνο.
Όλοι νομίζω συμφωνούμε ότι οι Δυνάμεις του Αιγαίου πάτησαν στην παραδοσιακή μουσική και ψάχνοντας για τους κρίκους της αλυσίδας που θα αναφέρω παρακάτω, βρέθηκαν και (πού αλλού;) στην ανατολική. Η χρήση, λοιπόν, παράλληλης διφωνίας τρίτων (πρίμο / σεκόντο) είναι, φυσικά κατά τη δική μου προσωπική άποψη, καρφί στο μάτι της παραδοσιακής (και μη μιλήσει κανείς για Ζάκυνθο, Κεφαλλονιά και Κέρκυρα, οι μαντολινάτες και καντάδες ήταν, απανταχού της Ελλάδας, αστικής προέλευσης και με ολότελα διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές). Αυτή ειδικά η διφωνία είναι που χαρακτήρισα ως απαράδεκτη και όχι το τραγουδάκι. Όσο για την εικόνα στο εξώφυλλο, ένας λαϊκός καλλιτέχνης (π.χ. Θεόφιλος, που είχε στο μυαλό του ο δημιουργός της συγκεκριμένης εικόνας) θα δυσκολευόταν να ενσωματώσει στις ζωγραφιές του στηθαία και πλακοστρώσεις από ταράτσες αθηναϊκών νεοκλασικών κτιρίων.
Και η “βοσκοπούλα” παραμένει μέχρι σήμερα κομμάτι αγαπημένο από το λαό, και ας μην ξέρει κανείς το όνομα του Ιταλού συνθέτη της μελωδίας. Ναι, ενοχλεί και εμένα ο τρόπος που “αναβίωσε” η “παράδοση” αλλά δεν ξεχνάω και την εποχή όπου, μετά το θάνατο των Στεφανίδη και Σούλη σκεφτόμουν με άπειρη απογοήτευση ότι “πάει, έσπασε πλέον η αλυσσίδα της ανατολικής παράδοσης στην ελληνική αστική λαϊκή μουσική” (κανονιέρης δεν υπήρξε κανείς νεώτερος, οι ελάχιστοι Θρακιώτες ουτζήδες ήταν απομονωμένοι και σχεδόν ξεχασμένοι και ο Μωραΐτης μπαρμπα Νίκος Σαραγούδας δεν είχε παραλάβει την παράδοση μέσω άρρηκτων κρίκων της αλυσσίδας). Ήταν λοιπόν αναπόφευκτο να συμβεί ό, τι συνέβη. Και στην Τουρκία, περίπου το ίδιο συνέβη τηρουμένων κάποιων αναλογιών.
Για την προσέγγιση, τώρα, του Ζίλ και τον παραλληλισμό με το ρεμπέτικο, εδώ υπάρχει κάτι ριζικά διαφορετικό που δυστυχώς δεν μπόρεσε να επαναληφθεί κατά τη δεκαετία του 80: είχαμε γένεση νέας μουσικής. Όχι παρθενογένεση βέβαια, υπάρχουν φυσικοί γονείς και τους ξέρουμε, αλλά γύρω στο 1930 γεννήθηκε ένα νέο είδος μουσικής που μπόρεσε να ενηλικιωθεί και να διαγράψει ένα κύκλο ζωής, και ας πέθαναν κάπως πρόωρα οι γονείς του (και τελικά και το ίδιο…).
Μα και οι δύο (μουσικό συγκρότημα - ζωγράφος) είχαν στο νου τους τον παραδοσιακό δημιουργό ως πρότυπο, ως πηγή έμπνευσης. Όχι ως κάτι με το οποίο θα προσπαθούσαν να ταυτιστούν, αποβάλλοντας ό,τι προσωπική ιδιαιτερότητα είχαν αποκομίσει από τη δική τους εποχή και παιδεία. Να μου πεις ν’ ακούσω τη Γερακίνα με πρίμο σεγκόντο, θα πιάσω τ’ άρματα τ’ άρματα. Αλλά με πρωτότυπο τραγούδι δεν έχω αντίρρηση.
Έχω κι εγώ κάποιες επιφυλάξεις για τον παραλληλισμό με το ρεμπέτικο. Ωστόσο πρέπει να τονίσουμε ότι και με τις Δυνάμεις γεννήθηκε, αν όχι μια νέα μουσική, πάντως ένα μουσικό ρεύμα. Κατόπιν προεργασίας από Καρά - Σαμίου, εμφανίστηκαν αφενός οι Δυνάμεις και αφετέρου ο Ρος και οι συνεργάτες / μαθητές του και έβαλαν στη ζωή μας ένα είδος μουσικής που ποτέ πριν δεν είχε υπάρξει ακριβώς έτσι (με τα ίδια καθαρώς μουσικά στοιχεία αλλά κυρίως με τα ίδια κοινωνικά συμφραζόμενα): την «παραδοσιακή» μουσική των πόλεων, του ωδείου, του λάιβ-μπαρ. Πριν είκοσι χρόνια εγώ όχι μόνο δεν ήξερα τι είναι το ούτι, αλλά διάβαζα σε ένθετα δίσκων ρεμπέτικου για το ταξίμι, το μακάμι και το ντουζένι, και δεν μπορούσα να καταλάβω τίποτε. Όχι μόνο λόγω δικής μου άγνοιας, αλλά και λόγω άγνοιας των ίδιων των συντακτών. Όπως είπες κι εσύ, πρόκειται για μια αλυσίδα γνώσης (μια «παράδοση») που οι κρίκοι της είχαν κοπεί.
Σήμερα, αν περπατήσω από το σπίτι μου μέχρι το κέντρο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποιον θα δω να κουβαλάει ένα ούτι στην πλάτη.
Φυσικά και υπήρξαν λάθη σε όσα δίδαξε ο καθένας που επέλεξε ή του ζητήθηκε να διδάξει. Ούτε ο Καράς ούτε οι Δυνάμεις ούτε τα μουσικά Λύκεια ούτε οι δίσκοι της FM records πέτυχαν να μας μεταφέρουν αυτούσια και αναλλοίωτη την «αλήθεια». Φταίμε κι εμείς που τους τη ζητήσαμε! Μας υποψίασαν όμως ότι κάπου υπάρχει αυτή η αλήθεια, και μας έβαλαν να την ψάξουμε μόνοι μας. Άλλος τη βρήκε στην Πόλη, άλλος στο Ιράν, άλλος στην Κάρπαθο, άλλος στη χορευτική ομάδα του Κρατήρα. Οι σοφότεροι ακόμη την ψάχνουν.
Εντωμεταξύ όμως, μέχρι να βρούμε την αλήθεια, δημιουργήθηκε μια νέα πραγματικότητα!
Οι Δυνάμεις του Αιγαίου ήταν σαν τα πρώτα δείγματα μιας νέας τεχνολογίας συγκρινόμενα με τα μεταγενέστερα: τα πρώτα κινητά ήταν σαν παντόφλες, δεν έπιαναν πουθενά, και ήταν πανάκριβα. Σήμερα φαντάζουν πρωτόγονα. Τότε όμως ήταν επανάσταση. Και οι Δυνάμεις, έμαθαν και μας μετέφρεαν κάποια πράγματα που σήμερα είναι το Α για τον καθένα που θεωρείται στοιχειωδώς ενήμερος, τότε όμως αποτελούσαν αποκάλυψη.
Νομίζω ότι έχω ξαναδώσει την παρακάτω παραπομπή: Ελένη Καλλιμοπούλου, «Paradosiaka: Music, Meaning and identity in Modern Greece», εκδ. Ashgate. Εθνομουσικολογική - ανθρωπολογική μελέτη αυτού του κινήματος, εκ μέρους μιας μουσικού που ανήκει η ίδια σ’ αυτό (πολίτικη λύρα, μαθήτρια Ρος και Σωκράτη), με δεδομένα από συνεντεύξεις των πρωταγωνιστών και συμπεράσματα δικά της. Αν ήταν να κρατήσω το απόσταγμα του αποστάγματος αυτού του βιβλίου, θα ήταν η καταπληκτικά ευρηματική αγγλική απόδοση του όρου «παραδοσιακά» ως «paradosiaka».
θα διαφωνήσω (κρίμα!) με τον gilles στο εξής: ο μάρκος κι ο μπάτης ήτανε μέρος και συνεχιστές της παράδοσης, ενώ οι “δυνάμεις του αιγαίου” συνειδητοί διασκευαστές της. δεν κρίνω κανέναν, άσχετα αν είναι σαφής η προτίμησή μου. απλά είναι διαφορετική η διαδικασία δημιουργίας των κομματιών και του είδους γενικότερα.
άμα εμείς τα μπλέκουμε τόσα χρόνια μετά (όπως και τα κουτσαβάκικα, με τα επιθεωρησιακά που τα διακωμωδούσαν) είναι δικό μας πρόβλημα! βάζω και τον εαυτό μου μέσα.
υγ: συμφωνώ κι εγώ με τον προλαλήσαντα (pepe)
Σωστός Περικλή, όπως πάντα.
Το δίσκο του Τσιτσάνη με Γεωργακοπούλου / Τσαουσάκη, τον έχεις σίγουρα ακούσει. Άρματα, έχεις;:019:
Μην ξεχνάμε και το …ορίτζιναλ!
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 17:16 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε λίγο πριν —
λίγο αργότερα: (Α, το ίδιο λέμε!)
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 17:43 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 17:16 —
Για τα «Αγρίμια» δεν ξέρω. Δεδομένου ότι «αγρίμι» λένε στην Κρήτη τον αίγαγρο, που είναι καθαρά τοπικό είδος, μπορώ να υποθέσω ότι πιθανώς να είναι πράγματι καθαρά τοπικό τραγούδι.
Το «Σε ψηλό βουνό» το ξέρω και για Ανατολικοθρακιώτικο, με άλλη μουσική, και σίγουρα ανάμεσα στα δύο αυτά ακραία σημεία του Ελληνισμού θα υπάρχουν και αλλού παραλλαγές. Βέβαια αν κρατήσεις λέξη προς λέξη το χανιώτικο κείμενο τότε ναι, είναι ριζίτικο. Αλλά δεν παύει να είναι τοπική παραλλαγή πανελλήνιου τραγουδιού (εδώ εννοώ «κειμένου»).
να εξηγησω κατι…μια χαρα ηταν οι ‘‘Δυναμεις του Αιγαιου’’ και καλοι μουσικοι και ενδιαφερουσες φωνες…τα δικα τους κομματια πολυ μου αρεσαν…’‘Μπαλαντα της βροχης’’,’‘Ανοιγω ραδιοφωνο’’ κτλ…εκει που ειχα την ενσταση ηταν οι ‘‘μπαλαντοποιησεις’’ των παραδοσιακων…εξ’ου και το λογοπαιγνιο…’‘Αδυναμιες του Ιονιου’’!!!
Το δημοτικο τραγουδι εχει ενα φως…ενα νευρο…εναν δικο του παλιακο τσαμπουκα…
αν του το αφερεσεις αυτο και το κανεις μπαλαντουλα για αστικα αυτακια …ξανοστενει βρε παιδι μου…
Για να καταλαβετε τι εννοω ακουστε το ‘‘Αναθεμα τον αιτιο’’ απο τις ‘‘Δυναμεις’’ και το ιδιο απο τις καταγραφες του Σιμωνα Καρρα στη Λεσβο…η κυρουλα που τραγουδα εκει σε πειθει πως οντως καταριεται τον αιτιο!!!
Αυτό είναι "ύφος για το οποίο λέω και σε παράλληλο θέμα. Μουσικάρες οι μεν αλλά η κυρούλα είναι …ντόπια.
Συμφωνώ απόλυτα. Οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας κι αν είχα το δίλημμα «να βάλω ν’ ακούσω Δυνάμεις ή τη γριούλα με το ένα δόντι;» (για να μην πω για πραγματικά καλές και συνάμα αυθεντικές ερμηνείες σαν τις μυτιληναίικες που αναφέρεις), θα επέλεγα το δεύτερο.
Αλλά αυτό είναι καθαρά υποκειμενικό. Αισθάνομαι ότι η ντόπια μού λέει άμεσα, αφτιασίδωτα και αδιαμεσολάβητα, αυτό που έχει να πει το τραγούδι. Αυτό όμως δεν ισχύει για τον καθένα. Πριν είκοσι χρόνια, αυτή η αυθεντικότητα μού ήταν άγνωστη γλώσσα: θα το άκουγα και θα έλεγα απλώς «περίεργη μουσική, δεν είναι κακή αλλά σαν να τρίζει λίγο», χωρίς να έχω δρόμο να πλησιάσω την ουσία του τραγουδιού. Οι Δυνάμεις μού το παρουσίασαν σε μια γλώσσα που την ήξερα πιο καλά. Έτσι άρχισα να καταλαβαίνω το κομμάτι, και όταν τελικά πέτυχα την αυθεντική ηχογράφηση μπορούσα να την εκτιμήσω καλύτερα. Σήμερα η εκτέλεση των Δυνάμεων μου φαίνεται γλυκανάλατη.
Τα παραπάνω δε διεκδικούν αυτοβιογραφική ακρίβεια. Πάρ’ το σαν παράδειγμα. Θα μπορούσε να μην είμαι εγώ αλλά κάποιος άλλος, όχι τότε αλλά ακόμη και σήμερα (αν και τότε αυτό συνέβαινε πολύ), όχι μ’ αυτό το κομμάτι αλλά με οποιοδήποτε ή οποιαδήποτε άλλα, όχι των Δυνάμεων αλλά …κλπ κλπ.
οπως το θετει ο pepe συμφωνω…αρχη μου ειναι πως οταν ακους κατι πολυ καλο…ψαξε να βρεις απο που προηλθε…πριν χρονια μου αρεσε η μελωδια απο ενα κομματι του Παιτερη…ε…λοιπον επαθα πλακα οταν καταλαβα πως ηταν ενα '‘γυρισμα’'απο ενα Ναξιωτικο μπαλλο σε καταγραφη της Δορας Στρατου!!!
Μια που ανακινήθηκε το θέμα, να σχολιάσω το στίχο
η άκρη του γιαλού κι η μέση του πελάγου
Φαίνεται να ενισχύει τη θεωρία ότι ο γιαλός είναι κοντά στην ακτή και όχι η ανοιχτή θάλασσα
Και όμως, υπάρχουν έγκριτα λεξικά (και μάλιστα όχι μόνο ένα ή δύο) που επεκτείνουν την έννοια της λέξης γιαλός και πέραν της ακτής, σε θάλασσες ανοιχτές, καταμεσίς στα πελάγη και γενικώς. Προσωπικά έχω δηλώσει (σε άλλο νήμα) ότι εμπιστεύομαι το γλωσσικό μου αισθητήριο περισσότερο από τα λεξικά, αλλά είμαι μειοψηφία.
Αν γιαλός είναι η άκρη της θάλασσας, η άκρη του γιαλού τι είναι;
Θα μου πεις, δε θα μπορούσε ο λαϊκός ποιητής να βάλει έναν πλεονασμό; Πρώτη φορά θα ήταν;
Θα μπορούσε, και δε θα ήταν πρώτη φορά, αντιθετως θα ήταν πλήρως εναρμονισμένο με την τεχνική και την αισθητική της δημοτικής ποίησης.
Αλλά σίγουρα θα μποορούσε και να μη βάλει πλεονασμό!
Οπότε δε νομίζω ότι ο συγκεκριμένος στίχος προσφέρεται για συμπεράσματα.