Το ρεμπέτικο και η ελληνική κοινωνία

geia sas,
synxairw tous ipefthinous tis istioselidas gia tin poly kali tous douleia. petixa afti ti selida prin apo kapoies meres ke mu exei kentrisei to endiaferon logw twn sizitisewn pou diexagontai edw. eimai foitiths sto exwteriko ke dulevw edw kai poly kairo panw se mia ergasia gia to rebetiko. pio sigekrimena, asxoloumai me tin koinwniologiki erevna. kathws to rebetiko diamorfothike ke exelixthike apo/parallila me istorika, politika ke koinwnika fainomaina (ws epi to pleiston), erevnw tous logous gia tous opoious to rebetiko katafere na apotelei to kirio ekfrastiko meso (se olous tous tomeis) toswn ellinwn. Ena deftero thema pu tithetai einai i sindesi tou ipokosmou kai tou rebetikou. Giati se kapoia fasi tis exelixis tou to rebetiko sindethike me ton ipokosmo? itan to rebetiko to ekfrastiko meso tou ipokosmou epeidi oi axies ke oi ‘kanones’ tou taftizontan i evriskan antikrisma stis axies ke ta minimata tou rebetikou? h to rebetiko htan afto pou metetrepse tin thematologia ke ta minimata tou outwswste afta na simpiptoun me tis axies tou (simantikou gia tin diamorfosi tis ellinikis koinwnias) ipokosmou? telos, poia einai h thesi tou rebetikou simera? poia einai i simerini axia ke o rolos enos mousikou eidous pou exelixthike se ena koinwniko perivallon to opoio einai diaforetiko apo afto sto opoio zoume simera? giati iparxoun tosoi polloi neoi anthropoi pu niothoun tin anagi na ekfrastoun mesw tou rebetikou tragoudiou?
Afta einai orismena apo ta erwtimata ta opoia thetw. Anexartita apo tin iparxi mias ergasias, tha ithela na xekinisei mia sizitisi panw se afta ta themata kathws to endiaferon mou gia to rebetiko den egeitai stin ptixiaki mou monaxa. tha ithela na xekinisei mia sizitisi, ypo tin morfi antallagis apopsewn panw se afto to thema.
sas efxaristw poly.
stefanos

Γεια σου Στέφανε,

Εδώ είναι μια ιστιοσελίδα σχετικά με την κοινωνική διάσταση του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού που μπορεί να σε ενδιαφέρει:

http://www.mathisis.com/nqcontent.cfm?a_id=1925

Αν δεν μπορείς να βρεις την σχετική σελίδα, σε συνιστώ να πας στην κύρια σελίδα της “μαθησής” και από κει να βρεις τα άρθρα για την ελληνική μουσική.

Εύα

geia xara! efxaristw gia tin ipodeixi. oi dikes sou apopseis epi tou thematos poies einai?
stefanos

Πολύ ενδιαφέροντα τα ερωτήματα σου , καλό θα ήταν να μπούν και οι θέσεις σου πάνω σ΄αυτά για να δοθεί αφορμή για την όποια κουβέντα.Κατά καιρούς όλα αυτα τα έχουμε κουβεντιάσει αλλά μια φρέσκια άποψη είναι πάντα ευπρόσδεκτη.

den borw na pw oti eimai se thesi na apantisw me vevaiotita. gi’afto sas dinw tin apopsi mou apla: pistevw oti to rebetiko pu proipirxe (pro tis mikrasiatikis katastrofis) stin ellada ke itan ena meigma allwn mousikwn eidwn, emploutistike me tis texnotropies, gnwseis ke idees twn prosfigwn. giati epelexan to rebetiko ws ekfrastiko meso? giati idi itan to ekfrastiko meso twn katwterwn taxewn tis ellinikis koinwnias, stis opoies -stis kaliteres twn periptwsewn- anikan kai aftoi pia (oi prosfiges). den tha borousan gia paradeigma na dialexoun ta xaroumena venetsianika tragoudakia gia evnoitous logous. vevea to thema afto den exantleitai (oute ws perilipsi) se aftes tis liges grammes. gia ton ipokosmo ke to rebetiko pistevw pws to rebetiko itan afto pu idi exefraze mia merida tou ellinikou ipokosmou (to rebetiko twn filakwn gia paradeigma), opote toulaxiston, epaixe kathoristiko rolo sti diamorfosi twn kanonwn, kai twn axiwn tou ipokosmou. ektos apo tis axies opws i axioprepeia, i timiotita klp, megali emfasi dinotane stin provoli tou andrismou (kata tin proswpikh mou apopsi panta) tou kathe rebeti. aftes oi axies sindeontai kai pali me to koinwniko perivallon sto opoio leitourgousane. poia h leitrourgeia twn axiwn gia ton kathe anthrwpo? den einai oi axies pu vazei o kathenas mas 1) kati to opoio sximatizei tin kathimerini tou zwi, tin ‘poreia’ tou kathenos 2) ena ‘prwsopeio’ (pu borei na antapokreinetai stin pragmatikotita, borei kai oxi) gia to koinwniko mas perivallon? diladi, kapoios borei na pei: o tade borei na min exei dekara tsakisti, alla den dexetai eleimosines (einai diladi, axioprephs…). tha sas afisw edw giati pistevw pws an sinexisw epi tou thematos tha xefigo teleiws. poia einai i dikh sas gnwmi gia tin xrhsh twn ‘axiwn’ genikotera/stin ellada meta to 1920/ ke ston ipokosmo pu sindethike me to rebetiko? epeidh parallila me to keimeno ekana kai alles douleies, borei na min eimai apolita safhs. na me sixoreite gia tis pithanes asafeies.
stefanos

poies the legate pws htane ta kiriotera istorika gegonota pou allaxan/ephreasan thn poreia h thn domh tou rebetikou tragoudiou?

poia the legate pws htane ta kiriotera istorika gegonota pou allaxan/ephreasan thn poreia h thn domh tou rebetikou tragoudiou?

Εγώ θα ξεχώριζα τρεις στιγμές:

  1. 1922: Η μετακίνηση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας προς την “παλαιά” Ελλάδα μετά τη μικρασιατική καταστροφή, οπότε και γίνεται το μεγάλο “πάντρεμα” του τραγουδιού του περιθωρίου (έτσι ήταν τότε το ρεμπέτικο στον Πειραιά) με το λαϊκό τραγούδι της Σμύρνης.

  2. 1933: Βλέποντας μαρξιστικά το ζήτημα, οι νομοτέλειες πολλές φορές πραγματοποιούνται μέσω του τυχαίου. Νομοτέλεια στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί το ότι κάποια στιγμή το μπουζούκι θα γινόταν, και επίσημα, το βασικό εκφραστικό μέσο του λαϊκού τραγουδιού. Το “ΤΥΧΑΙΟ” που υλοποιεί τη νομοτέλεια είναι η εμφάνιση στη δισκογραφία (ή και μόνο η ύπαρξη) του Μάρκου Βαμβακάρη.

  3. Αρχές ‘60: Η καταλυτική χρησιμοποίηση των αραβοϊνδικών μελωδιών (με την κλοπή κι όχι μέσω της επιρροής τους) στο λαϊκό τραγούδι και η στήριξή τους απ’ τους “κατέχοντες”. Θα ακολουθήσει η ολική παρακμή του λαϊκού τραγουδιού και οι όποιες φωτεινές εξαιρέσεις (Μάρκος στα γεράματα, Ακης Πάνου κλπ.) απλά δεν θα επιτρέψουν να επισημοποιηθεί ο όρος “ΤΕΛΟΣ του λαϊκού τραγουδιού”.

ΑΝ

to deftero shmeio den katalava apolita. boreis na exigiseis ligo, giati exw na se rotisw kati panw sto thema, alla den xerw an katalava apolita ti enois sto 2o shmeio. giati sigekrimena o vamvakaris; giati na epilextike to bouzouki; ti itan afto pu ekane ta pramata na exelixthoun etsi; efxaristw.
stefanos

Geia sas,

pisteuo kathoristikos stathmos stin diadosei tou rebetikou stathike kai o emfylios polemos kai ta paratragouda tou. Eksetias tou ena megalo meros tou ellinikou laou tethike stin paranomia, katadiohtike kai stigmatistike. Thelontas kai mi bretheike se ena koinoniko perithorio opou pote eithelimena kai pote apo anagki xreiastike na symbiosei me diafora stoixeia tou ypokosmou kai tou perithoreiou. Auto pisteuo boithise sto na tautistoun eurytera laika stromata me tin mousiki kai tin koultoura tou rebetikou, pou apo palia eitan edreomenei stin piatsa.

Καλή σας ημέρα,
Συγχαρητήρια κατ΄αρχήν για την υπέροχη αυτή προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας χώρος δημόσιας συζήτησης γύρω από τα θέματα του ρεμπέτικου και του λαϊκού πολιτισμού γενικότερα. Είμαι νέο μέλος του φόρουμ και θα ήθελα να βάλω το δικό μου λιθαράκι στα θέματα που έχουν θιγεί σχετικά με τους λόγους που επικράτησε το ρεμπέτικο σε συνάρτηση με κοινωνικούς, ιστορικούς κλπ λόγους.

Κατ΄αρχήν να σταθώ στον ερχομό του ρεμπέτικου στην Ελλάδα. Το ρεμπέτικο ενώ έχει καταβολές στις παραδοσιακές μορφές έκφρασης δεν παύει να αποτελεί ένα καθαρά αστικολαϊκό είδος μουσικής.
Πριν όμως από αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε πως κατά τον 19ο αιώνα (περίοδο σύστασης του νεοελληνικούς κράτους) στην ελλάδα κυριαρχούσαν 2 κατευθύνσεις στις μουσικές επιλογές :

α) η αστικολαϊκή δηλαδή αυτές οι μουσικές και τα τραγούδια που προέρχονταν από την παραδοσιακή μουσική αυτήν δηλαδή την μουσική και τα τραγούδια που μάθαιναν οι άνθρωποι μέσω της προφορικής παράδοσης, και
β) η Δυτικότροπη, η έντεχνη δηλαδή μουσική η οποία ‘‘επιβλήθηκε’’ στο όνομα του ''εξευρωπαϊσμού" από το κυρίαρχο Νεοελληνικό κράτος στα πλαίσια της προσπάθειάς του να εξοβελήσει κάθε τι που θύμιζε την Οθωμανική κυριαρχία. Φυσικά αυτή η θέση μου δεν αφορά τα Επτάνησα τα οποία δεν γνώρισαν Οθωμανική κυριαρχία επομένως για εκείνους η προφορική παράδοση ήταν καθαρά δυτικότροπη-καντάδες κ.λ.π

Οταν λοιπόν άρχισε η αστικοποίηση εκεί κατά τα τέλη του 19ου αι. συνέβη το εξής : άνθρωποι που είχαν γαλουχηθεί με τα τραγούδια του χωριού τους ενώ στις οικογενειακές συγκεντρώσεις εξακολουθούσαν να διασκεδάζουν με αυτά τα τραγούδια, στις επίσημες εμφανίσεις τους ‘‘όφειλαν’’ να συμμετέχουν στις επίσημες διασκεδάσεις που είχαν να κάνουν με δυτικά ακούσματα αφού τότε άρχισαν να ιδρύονται τα πρώτα Ωδεία όπου δίδασκαν κυρίως Κερκυραίοι γαλουχημένοι με την Δυτικότροπη παιδεία.

Η παράλληλη συνύπαρξη αυτών των δύο τάσεων εξακολούθησε έως ότου κατά τα τέλη του 19ου αι. οι Ελληνες ήρθαν σε επαφή λόγω της μετανάστευσής τους στα παράλια της Μ. Ασίας με τα ακούσματα της Πόλης και της Σμύρνης που παίζονταν από μουσικούς που έρχονταν από την Πόλη και τη Σμύρνη στα μεγάλα ελληνικά αστικά κέντρα.

Το ρεμπέτικο που αποτελεί ένα ιδιότυπο κοινωνικό φαινόμενο με βαθειές προεκτάσεις μορφοποιήθηκε ουσιαστικά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Τραγούδια που είχαν προέλθει από διαφορετικούς πολιτισμούς, και αρχικά είχαν αναμειχθεί κάπου εκεί στη Σμύρνη και στην Πόλη, μέσα στους καπνούς των καφέ αμάν, μεταφέρθηκαν στα ελληνικά αστικά κέντρα. Μετέφεραν μαζί τους στίχους και ρυθμούς που παίζονταν με διαφορετικά όργανα στις ιδιαίτερες πατρίδες των ποικίλων πληθυσμών που σύχναζαν εκεί στα αστικά κέντρα της Μ. Ασίας.

Φυσικά σε αυτόν τον περιορισμένο χώρο δεν είναι εύκολο να ειπωθούν όλα σχετικά με ένα τόσο μεγάλο θέμα. Οι λόγοι για τους οποίους επικράτησε και διαδόθηκε το ρεμπέτικο ἐχουν ήδη αναφερθεί από άλλους συνομιλητές. Εγώ θέλω να προσθέσω μόνο πως :

Η θεματολογία που μιλούσε για τα προβλήματα της προσφυγιάς, αλλά και τους καϋμούς και τα προβλήματα σχετικά με την εργασία, ήταν επίκαιρα σε μια εποχή που οι εσωτερικούς μετανάστες (από τα χωριά στις πόλεις) αλλά και οι πρόσφυγες (μετανάστες και αυτοί) είχαν κατακλυσει τα ελληνικά αστικά κέντρα. Μέσα λοιπόν από αυτά τα τραγούδια μπόρεσαν να τραγουδήσουν τα προβλήματα ενσωμάτωσης που αντιμετώπιζαν εκεί στα αστικά κέντρα. Αυτά τα κοινωνικά στρώματα που σιγομουρμούριζαν με τα ρεμπέτικα τους καϋμούς τους, ήδη έχει αναφερθεί, από άλλους συνομιλητές, πως θεωρούνταν ‘‘περιθωριοποιημένα άτομα’’ ξεχασμένα από την υπόλοιπη νεοαστική κοινωνία που διασκέδαζε με τις οπερέτες και τα χαριτωμένα τραγουδάκια. Ετσι τα ρεμπέτικα έγιναν τρόπος έκφρασης των καϋμών της ξενιτιάς, της προσφυγιάς και των προβλημάτων των διαφόρων επαγγελματιών (άλλωστε έτσι είχαν ξεκινήσει τα πρώτα ρεμπέτικα μέσα από τις “εστουδιαντίνες”, τα μικρά μουσικά σύνολα της Σμύρνης).

Μοιραία η λέξη ‘‘ρεμπέτης’’ άρχισε σιγά σιγά να γίνεται συνώνυμο του ‘‘περιθωριωποιημένου’’, και τα τραγούδια υιοθετούνταν από κάθε είδους ‘‘περιθωριοποιημένες’’ ομάδες εμπλουτίζοντάς τα με την αντίστοιχη θεματολογία. Τελικά μέσα από το ρεμπέτικο έγινε ένας δύσκολος συγκερασμός δύο αντίρροπων τάσεων.’‘Παντρεύτηκαν’’ τα παραδοσιακά ακούσματα με την έντεχνη εκτέλεση γεγονός που συνετέλεσε σημαντικά στην επέκταση του ρεμπέτικου στα πλατιά στρώματα της κοινωνίας. Με τον εμπλουτισμό της θεματολογίας από την ''τετράδα του πειραιά" βγαίνουν τα ρεμπέτικα από το ‘‘περιθώριο’’ και αρχίζοντας να αποκτούν επώνυμη δημιουργία (μέχρι τότε οι δημιουργοί δεν γίνονταν γνωστοί), παίζονται και τραγουδιούνται στα νυχτερινά κέντρα και διαδίδονται στις ευρείες μάζες μέχρι την δικτατορία του Μεταξά (1936) οπότε απαγορεύτηκαν.

Το γεγονός πως κατά τον 20ό αιώνα δημιουργήθηκε μια εργατική τάξη με ειδικά χαρακτηριστικά ώθησε στο να υιοθετηθεί το ρεμπέτικο ως ο κύριος εκφραστής αυτής της τάξης.
Αργότερα η δισκογραφία έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στη διάδοση των ρεμπέτικων που αρχικά τραγουδιούνταν στις φτωχοσυνοικίες. Αλλωστε γνωρίζουμε πως οι πρώτες ηχογραφήσεις έγιναν στην Αμερική (εκεί δηλαδή που έχουμε Ελληνες μετανάστες). Με την καταγραφή των τραγουδιών μοιραία άρχισε και η εμπορευματοποίηση.

Σημαντικός σταθμός για την διάδοση του ρεμπέτικου ήταν η εκτέλεση του "Επιτάφιου"σε 2 εκδοχές την πιο "λυρική"με τη Νανά Μούσχουρη που διηύθυνε ο Χατζιδάκις και την "λαϊκή"με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση του Μίκη Θεοδωράκη. Το μπουζούκι ‘‘νομιμοποιείται’’ από τότε και γίνεται σύμβολο της λαϊκής μουσικής ενώ με τα κινηματογραφικά τραγούδια διαδόθηκε ευρέως πια αλλάζοντας βέβαια τη μορφή του ρεμπέτικου το οποίο αποσπάστηκε από το αρχικό ιδεολογικό του περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να μεταλλαχθεί σε άλλα είδη όπως το ψευτορεμπέτικο, το ελαφρολαϊκό, το αρχοντορεμπέτικο κ.α.

Ομως πολλά είπα, φοβάμαι πως σας κούρασα…κάπου πρέπει να σταματήσω… Συγγνώωωωμη!
Παρασύρθηκα!!!

Στην αρκετά μακροσκελή παραπάνω ανάλυση, υπάρχει νομίζω ένα κενό.

Δεν ξέρω πόσο μας σοκάρει ακόμη και σήμερα το γεγονός, αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για τους καϋμούς της ξενητειάς, της προσφυγιάς, των διαφόρων επαγγελματιών και των προβλημάτων ενσωμάτωσης όταν αναφερόμαστε στις πρώτες περιόδους του ρεμπέτικου.

Πρέπει νομίζω να πούμε ευθαρσώς , πως το πρώιμο ρεμπέτικο, το μάγκικο, το μουρμούρικο , το μόρτικο, ήταν σχεδόν αποκλειστικά το τραγούδι των φυλακών, του κάθε λογής περιθωρίου, και βεβαίως των τεκέδων και των χασικλήδων ! Αυτή είναι στο μεγαλύτερο μέρος και η θεματολογία των πρώτων τραγουδιών του Μάρκου, αλλά και πολλών άλλων.

Βεβαίως δεν είναι μόνο αυτά το ρεμπέτικο, αλλά κάποτε πρέπει να πούμε τα πράματα με τ` όνομά τους. Δεν υπάρχει λόγος να τα ωραιοποιούμε!

Το είπε άλλωστε σαφέστατα κι`ο Λευτέρης Παπαδόπουλος :«…οι ρεμπέτες, όλοι σχεδόν, ήταν βουτηγμένοι στο χασίσι ως το λαιμό. Οι ρεμπετολόγοι αποφεύγουν να το αναφέρουν και το σημειώνουν με κομψό τρόπο. …»

Μού’λειψε η κουβέντα… Στέκουμαι μονάχα σε μερικά σημεία, ίσα να βάλω αρχή στον καβγά, διότι βιάζομαι… Κατ’αρχήν, elma, καλωσόρισες στο φόρουμ. Όσο μακροσκελές όμως και να’ναι το μήνυμά σου, δε μπορεί να συνοψίσει αυτό που προσπαθείς να μας πεις. Ίσως σε 2-3 τόμους των 500 σελίδων κάτι να γίνονταν…
Σκόρπια σχόλια…

Δε βλέπω πως…

Δεν εννοώ τί εννοείς…

Για την αστικοποίηση που λες πως αρχίζει κατά τα τέλη του 19ου…
Η διαδικασία της αστικοποίησης είχε αρχίσει αρκετά νωρίτερα, και οι αντίστοιχες πολιτισμικές ζημώσεις και αλληλεπιδράσεις το ίδιο (πχ, Σμύρνη, η νεοσύστατη Ερμούπολη, ο Χάνδακας κλπ). Επίσης, η αλληλεπίδραση με την δυτική μουσική δεν άρχισε με την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Η βέρσα πχ, είχε εισχωρήσει στην κρητική λαϊκή παράδοση αρκετά πριν. Η κρητική παράδοση με τη σειρά της επηρέασε κι άλλες τοπικές παραδόσεις, αλλά και πρωτογενώς η Ενετοκρατία αλλού (πχ, Κυκλάδες).

Το μπουζούκι άλλωτε έγινε σύμβολο της λαϊκής μουσικής, πολύ πρωτύτερα, κι όχι με τους λόγιους συνθέτες… αλίμονο.

Διαφωνώ. Τα έχουμε ξαναπει αυτά. Εκτός πάλι αν μπούμε στην διαδικασία ορισμού των λέξεων. Για μένα, ας πούμε, ο όρος “πρώιμο ρεμπέτικο” απλώνεται χρονικά σε μια γκάμα μερικών αιώνων, κι όχι στην προφορική αστική παράδοση του μεταιχμίου 19ου-20ου!

Και γω έχω ακούσει συζήτηση Θεοδωράκη-Παπαδόπουλου όπου απαξιώνονταν πλήρως το ρεμπέτικο και οι αντιπρόσωποι του, σωρηδόν τσουβαλιάζονταν οι δημιουργοί του ρεμπέτικου ως χασικλήδες, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του ελληνοϊταλικού και της κατοχής (περί καλλιέργειας ηττοπάθειας και μη-αντίστασης ο λόγος)… δε μου κάνει έκπληξη, λοιπόν, η θέση αυτή του Παπαδόπουλου.

Κατά τα λοιπά βιαζόμουνα… Επανέρχομαι δημήτριος!

Π.

υγ1 - Λοιπόν, είναι η πρώτη φορά που ακούω μέσα στο φόρουμ τον όρο ψευτορεμπέτικα από άλλον εκτός του Άρη.

υγ2 - Και μόνο με την ιδέα πως η Μούσχουρη (:079:… ας μη το πολιτικοποιήσω το θέμα) θα μπορούσε με τον οποιονδήποτε τρόπο να συντελέσει στην διάδοση του ρεμπέτικου μου έρχονται γέλια, κι ανατριχιάζω ταυτόχρονα…

Να σε καλωσορίσω κι εγώ elma1 και να σου υπενθυμίσω, αν δεν το έχεις ήδη καταλάβει, ότι εδώ μας αρέσει η (δημιουργική) κόντρα.

Βέβαια, σε ένα και μοναδικό posting έπιασες πολλά θέματα, το καθένα απ’ τα οποία έχουν αποτελέσει ξεχωριστό αντικείμενο συζητήσεων (*) και δημοσιεύσεων (εδώ και στην www.klika.gr). Ελπίζω να έχεις τις αντοχές να τα υπερασπιστείς.


(*) χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει υπάρξει αντίστοιχη… ομοφωνία :slight_smile:

Μερικές σκεψεις σχετικά με τα παραπανω:
Οσο σημαντικό εργο κι αν ήταν ο “Επιταφιος” δεν σήμαινε κατι το ιδιαίτερο για το ρεμπέτικο ούτε συνεβαλε στη διαδοση του… πόσο μάλλον με την ερμηνεία της Μούσχουρη. Ήταν σκετη αποτυχία η εκτέλεση αυτή ενω με το Μπιθικώτση είχε μεγάλη επιτυχία.

Ακόμα και το πρωιμο ρεμπέτικο, της εποχης της αστικοποιησης του πληθυσμού της Ελλάδας, δεν ειναι τραγούδι του “περιθωρίου”. Δεν ισχυει ο ορος αυτός ουτε εκφράζει τα λαϊκά στρωματα που συνέρρεαν στις πολεις.

Καλό μήνα!

Χαίρομαι που μία (μακροσκελής) απάντησή μου αναζωπύρωσε τόν διάλογο πάνω στο θέμα ‘‘Ρεμπέτικο και Ελληνική κοινωνία’’.

Εχεις δίκιο Κώστα. Εγραψα το κείμενό μου στα πρόχειρα πιάνοντας ένα τεράστιο θέμα λίγο βιαστικά και ίσως να μην ήμουν αρκετά σαφής σε αυτά που ήθελα να πω. Επειδή σαν καινούργιο μέλος στο φόρουμ θα χρειαστώ μήνες να διαβάσω τις συζητήσεις που εσείς οι παλιότεροι γνωρίζετε καλύτερα, θα σταθώ στις ερωτήσεις που έθεσε αρχικά ο Στέφανος που είναι οι εξής για να συμμαζέψουμε το θέμα:

  1. Οι λόγοι για τους οποίους το ρεμπέτικο διαδόθηκε ευρέως και οι λόγοι για τους οποίους κατάφερε να αποτελεί το κύριο εκφραστικό μέσο πολλών ανθρώπων.

  2. Ποιοί ήταν οι λόγοι που συνδέθηκε το ρεμπέτικο με τον υπόκοσμο, γιατί δηλαδή επιλέχθηκε αυτό το είδος για να εκφράσει τους ανθρώπους του περιθωρίου.

  3. Ποιά είναι η θέση του ρεμπέτικου σήμερα.

Πρώτα βέβαια θα ήθελα να απαντήσω στα θέματα που τέθηκαν από τους συνομιλητές.

Συμφωνώ Γιάννη πως το πρώιμο ρεμπέτικο δεν αποτέλεσε τραγούδι του ‘‘περιθωρίου’’. Οπως κάθε μουσικό είδος το ρεμπέτικο δεν αποτέλεσε παρθενογένεση. Εν τη γενέσει του δανείστηκε στοιχεία από τα δημοτικά τραγούδια, το Βυζαντινό μέλος αλλά και τα ανατολίτικα ακούσματα όλα στοιχεία ζωντανά που αποτελούσαν μέρος της προφορικής παράδοσης της πλειοψηφίας των λαϊκών στρωμάτων και όχι των ανθρώπων του ‘‘περιθωρίου’’.

Δεν είμαι σίγουρη πως συμφωνώ με την άποψή σου πως ο όρος ‘‘περιθώριο’’ δεν ισχύει επειδή δεν εκφράζει τα λαϊκά στρώματα που συνέρρεαν στις πόλεις. Πιστεύω πως ανεξάρτητα από το πως αυτοπροσδιορίζονται τα λαϊκά στρώματα ή η οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα τελικά αυτό που ήταν και είναι επίσημα αποδεκτό (δεν σημαίνει πως συμφωνώ) είναι το πως σε προσδιορίζει η κυρίαρχη κοινωνία και όχι πως αυτοπροσδιορίζεσαι ο ίδιος.

Νίκο, συμφωνώ πως δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για τους καϋμούς και τον αθρώπινο πόνο άναφορικά με την θεματολογία του ρεμπέτικου η οποία είναι πάρα πολύ πλούσια.

Τα χασικλίδικα και τα μόρτικα όπως και άλλες διακριτές θεματολογίες στο ρεμπέτικο ήταν τα θέματα που συναισθηματικά εξέφραζαν μια η παραπάνω πολύ συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες αλλά και την εποχή τους. Βρίσκουμε τα πρώτα ψύγματα των τραγουδιών που αργότερα θα αποκαλούνταν ρεμπέτικα στη θεματολογία που σχετίζεται με τα καθημερινά προβλήματα των επαγγελματιών αφού αυτά τα τραγούδια αναπτύχθηκαν μέσα στους κόλπους των κλειστών καστών των επαγγελματικών συντεχνιών. Εκείνες τις πρώτες περιόδους η διάδοση γινόταν αποκλειστικά με προφορικό τρόπο και βασιζόταν στον μουσικό και λεκτικό αυτοσχεδιασμό.

Είναι εύλογο λοιπόν πως αφού αρχικά η διάδοση γινόταν με προφορικό τρόπο, κάθε κοινωνική ομάδα θα προσάρμοζε την θεματολογία στα ειδικά θέματα που την απασχολούσε αλλά και θα την μετέφερε στους χώρους που σύχναζε όπως στις ταβέρνες και στα καφενεία και όχι μόνο στις φυλακές και στους τεκέδες.

Από καμμια άποψη δεν υφίσταται ο ορος “περιθώριο” ή “υπόκοσμος”, όσον αφορα στις μάζες που συγκεντρώθηκαν στα αστικά κεντρα, κατα τη διαρκεια της μετατροπης της κοινωνίας απο αγροτική σε βιομηχανική.
Δεν προκειται για ενα συνολο με κοινά διακριτά χαρακτηριστικα, αντιθετα ειναι ανομοιογενές, μόνο ένα πολυ μικρό τμήμα του είχε σχεση με παρανομες δραστηριότητες και το κυριοτερο, βαθμιαια αναπτυσσουν κοινή ιδεολογία, ταξική, η οποια δεν εχει σχεση και τους αποτρέπει απο την τοποθετησή τους στο περιθώριο της κοινωνίας.
Αν δούμε και αριθμητικά το ποσοστό αυτό, τότε ειναι που μας αποτρέπει ο μεγάλος του αριθμός να μιλήσουμε για περιθωριο ή υπόκοσμο.
Αυτά, πολύ πρόχειρα… το θεμα είναι τεραστιο, αξίζει τον κοπο μιας γενικοτερης αναφοράς με τη μορφή άρθρου ξεχωριστού, ίσως στην “ΚΛΙΚΑ”.

Agnostoi fyloi,ta perisotera minimata exoun panta kapian alithia,ma stHn dikH mou gnomH,to problHma einai mono Hkonomikoo,otan oi Prosfiges dioxtikan apo thn Tourkia epidi Eitan Hellines kai oi hellines thS Stereas Hellados tou dextikan san tourcous,kai eixan mpatirisei tote ta rempetika eitan pragmatikos ston Hypocosmo,metá pou olos o Helinismos Katastrafike Hkonomicos(deuteros pankosmios polemos katoxH, enfyleos polemos), kai oloi Mpatririsan,osoo oi prosfiges prodepsan toso too rempetikoo efeuge apo ton hipokosmo,tora pou oi sinikismoi ginan orea proastia me orea spitia me anthroopous pou exoun ton tropoo tous.Tora esthanomai oti o laos katalabe oti to neo HellHniko kratos then einai europaiko kratos opos tou germanous baseilhs pou mas balane, ala to kratos pou epibiose apo to Byzantio metá apo ths afereshs pou clapikan apo alous laous sta meseonika xronia,lipon too rempetikoo simera einai finoo giati tora oi apogonoi toon mikrasiatoon,mbikame stin kinonia kai mazi ta ethimamas.Gia xara gia oolus!!!

Moderator:
Προσπάθησε να βρείς Ελληνική γραμματοσειρά στις ρυθμίσεις του browser σου γιατί η ανάγνωση των greeklish είναι κουραστική.
Σώτος