Μερικά σχόλια προς σκόρπια σημεία της συζήτησής μας:
Λεπτομέρεια, αλλά στην Προύσσα λέει «με τις πενιές σου».
Πάντως, ακούγοντας αυτά τα κομμάτια, μετά από όλη τη συζήτηση, δεν μπορώ να πω με σιγουριά τι ακούω - σαντούρι κανονικό, σαντούρι με πένες, μικρό ή κανονικό, ή κανονάκι; Καλά, στο Είμαι μικρούλα σε ανέβασμα Θεοφάνη & Αλεξάνδρας, και φαγκότο να ήταν δε θα ξεχώριζε, αλλά στα άλλα δύο, προσπαθώντας να αναγνωρίσω αν είναι ή δεν είναι ο ήχος ενός οργάνου που δεν έχω ακούσει ποτέ (σαντούρι με πένες), δε βγάζω συμπέρασμα.
Λαούτο με πένα κιθάρας, και με τεχνική και αισθητική κιθάρας (κακής), είναι στάνταρ στα σκυλονησιώτικα. Σε πιο σοβαρό επίπεδο, νομίζω ότι έχω ακούσει να το κάνει ο Περσίδης, ο οποίος σίγουρα έχει κάνει και το αντίστροφο. Τον θυμάμαι σε μια συναυλία μπορεί και πριν 20 χρόνια, που με είχε καταεντυπωσιάσει με το πώς έκανε το ένα όργανο να ακούγεται λες κι ήταν το άλλο!
(Αν κατάλαβα): Και οι σαντουριέρηδες και οι κανονιέρηδες συνηθίζουν πολύ μια κίνηση που μοιάζει με χάδι, για να βουβάνουν το σαστέιν. Το κάνει κι ο Μάριος στο βίντεο.
Νομίζω ότι, κατά τον Σταύρο (υπόθεση ή ασφαλής διαπίστωση;), δεν ετίθετο θέμα άγνοιας: ήξεραν τι είναι, αλλά το ονόμαζαν κανόνι. Η ονοματολογία των λαϊκών οργάνων τα 'χει αυτά. Από την προσωπική μου εμπειρία, εδώ στην Κρήτη σήμερα, σε παρέες που όλοι να έχουν πάθος με τα κρητικά πνευστά,δεν είναι δυνατόν να ακούσεις τη λέξη «θιαμπόλι» και να είσαι βέβαιος αν ο άλλος εννοεί μαντούρα ή το άλλο που είναι σαν φλογέρα. Και ασφαλώς δεν είναι θέμα άγνοιας.
Ειδικά εδώ, θα έλεγα ότι «βιόλα», ανεξάρτητα από την ύπαρξη της κανονικής βιόλας, είναι σχετικά υπαρκτή λέξη ως μεγεθυντικό/θαυμαστικό του βιολιού, όπως θα λέγαμε «βιόλαρος» ή «μπουζούκα» ή, ξέρω γω, «κιθαρόνι» χωρίς να είναι κιθαρόνι αλλά κανονική κιθάρα.
Μα μήπως τελικά πρέπει ν’ αρχίσουμε να αμφιβάλλουμε αν έπαιζε ολωσδιόλου κανονάκι (εννοώ κανονάκι, το κανονικό); Για το αν η πληροφορία του Κουνάδη συνιστά ξεχωριστή τεκμηρίωση (#20) ή όχι (#17) δεν μπορώ να έχω άποψη, γιατί δεν την έχω διαβάσει. Ούτε για την αξιοπιστία της μαρτυρίας της Μαργαρώνη μπορώ να πάρω θέση. Πάντως, απ’ όσα διάβασα εδωμέσα, η πιθανότητα να έπαιζε μόνο σαντούρι (οποιουδήποτε μεγέθους και με οποιονδήποτε τρόπο) δε μου φαίνεται να έχει αποκλειστεί με ασφάλεια.