Δε θα πειραξω ετοιμο οργανο.
Φτιαχνω ενα μπουζουκι απο την αρχη ως το τελος του και αυτες τις μερες θα κολλησω το καπακι και θα προχωρησω στη μορφοποιηση του μανικιου και την ταστιερα…Θελω απλα καποιες γνωμες,ειναι ενα θεμα που δε γνωριζω και δε θελω να το προχωρησω εντελως στα τυφλα!
Φανταζομαι κ ισως να εχω λαθος οτι με ελευθερη ταστιερα και το κλασικο κουρδισμα και αρματωμα ο ηχος θα πνιγεται…οτι για καποιο λογο οι χορδες θα τριζουν,ισως λογω τον μεγαλων τασεων…ενω σε ενα πιο χαλαρο κουρδισμα ισως να απεδιδαν.
Με μπερντεδες φανταζομαι οτι ο ηχος θα γλυκανει και θα υπαρχουν οι υπολοιπες δυνατοτητες που υπαρχουν στα οργανα με μπερντεδες.Για καποιο λογο το εγχειρημα αυτο μου φαινεται πιο προσγειωμενο…ισως λογω του λαουτου που εχει κι αυτο συρματινες χορδες…μεγαλες τασεις,δυνατο ηχο και μπερντεδες.
Κάπου το έχω ξαναπεί: δεν καταλαβαίνω γιατί εφευρέθηκαν τα αμετακίνητα τάστα. Είναι φύσει αδύνατο ένα όργανο να μην αρχίσει κάποια στιγμή να φαλτσάρει λόγω οποιασδήποτε αλλοίωσης (σκέβρωμα κλπ.), η οποία όσο κι αν είναι μικρή, πιθανότατα θα είναι ασύμμετρη, δηλαδή κάθε τάστο να έχει το δικό του φάλτσο.
Στα σταθερά τάστα η λύση είναι επισκευή. Στους μπερντέδες η λύση είναι πολύ πιο απλή, κουνάς τους μπερντέδες μέχρι να ισιώσει η νότα (τους κουρδίζεις). Αυτό είναι κάτι που σίγουρα θα κερδίσεις.
Από την άλλη, άλλο ήχο έχει η χορδή ακουμπώντας σε μέταλλο κι άλλο ακουμπώντας σε νάυλον. Θα χάσεις σε σκάσιμο, και πιθανώς θα βγει ένας καινούργιος ήχος που να χρειάζεται διαφορετική τεχνική για να αξιοποιηθεί. Αυτός υποθέτω πως είναι ο λόγος που μερικά λαούτα, που έχουν καταργήσει τη δυνατότητα μετακίνησης των μπερντέδων, παρά ταύτα φτιάχνονται με μπερντέδες και πάλι και όχι με τάστα (δεν ξέρω αν τα έχεις δει: ο μπερντές είναι σαν ραμμένος, η πίσω πλευρά του περνάει μέσα από ένα τούνελ μέσα στο μπράτσο αντί να το τυλίγει ολόκληρο -το βρίσκω χαζό από την άποψη της διόρθωσης των φάλτσων αλλά έστω κι έτσι κάτι δηλώνει).
Για το αν θα αποδίδει στα ίδια κουρδίσματα: όσο μπορώ να φανταστώ, ναι, γιατί όχι; Πάντως για να μπορείς όσο γίνεται να κινηθείς σε προβλέψιμο έδαφος μέτρα, δεν ξέρω πώς, αν το ύψος του μπερντέ είναι διαφορετικό από του τάστου (η απόσταση της πατημένης χορδής από την ταστιέρα).
Πιστεύω πως σε κάθε περίπτωση, έστω και με άλλες χορδές αν χρειαστεί, θα πετύχεις να παίζει σε ρε-λα-ρε αν αυτό είναι που πρωτίστως σ’ ενδιαφέρει.
Για εμένα τα σταθερά τάστα ως φιλοσοφία αξιοποιούν καλύτερα τις πολυφωνικές-συγκερασμένες ιδιότητες των οργάνων.Αυτό κυρίως γιατί το πάτημα στο μέταλλο του τάστου δεν διαφέρει τόσο απο την ανοιχτή χορδή, αφού τα όρια της συνήθως ορίζονται απο κόκαλλο στις 2 άκρες της. Απο την άλλη, ο μαλακότερος μπερντές έχει το δικό του χρώμα.
όσων αφορά την ακρίβεια των τάστων, αν το όργανο είναι στημένο σωστά, το μόνο που θυσιάζεται είναι η μπουργάνα, απο την οκτάβα και μετά, αφού οι 2 αυτές χορδές (σε απόσταση οκτάβας μεταξύ τους) θα συμπεριφερθούν διαφορετικά όσο μειώνεται το μήκος τους. Δυστυχώς κανένα τάστο-μπερντές δεν μπορεί να το φτιάξει αυτό.
Εξ άλλου, και ο μπερντές δύσκολα να μετακινηθεί για μία μόνο χορδή, όλος μαζί πάει λίγο πολύ (ναι, ξέρω μπορούμε να τον στραβώσουμε λίγο σε κάποιες περιπτώσεις)
Στο οργανο του Βούλγαρη οι μπερντέδες δεν είναι δεμένοι με συγκερασμένη κλίμακα,γι’άυτό εχει και εντελώς διαφορετικό χρώμα ο ηχος του. Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποιά κλίμακα χρησιμοποίησε.
Πάντως το ότι και τα δύο όργανα μοιάζουν να είναι κουρδισμένα πολύ χαμηλότερα από το κλασικό ρε-λα-ρε (με το αφτί κρίνοντας -δεν έβγαλα κουρδιστήρι ή κάποιο όργανο για να συγκρίνω αλλά δε μου μοιάζει να ακούω μπουζουκήσιους τόνους) δε νομίζω να είναι αναγκαστική συνέπεια της ύπαρξης μπερντέδων. Μάλλον αισθητική επιλογή. Φαντάζομαι…
Ο Ευγένιος, ως ένας από τους καλύτερους παγκοσμίως γνώστες της θεωρίας της ανατολικής μουσικής, σίγουρα θα ήθελε να έχει και στο μπουζούκι, όπως και στο γιαϋλί ταμπούρ, περισσότερους μπερντέδες. Όμως, το μήκος του μπράτσου του δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Το πρώτο του ημιτόνιο βλέπω να έχει τέσσερις υποδιαιρέσεις, γιατί χωράνε. Όσο ανεβαίνει προς τα πρίμα, οι υποδιαιρέσεις γίνονται λιγότερες άρα, θα πρέπει για κάθε συγκεκριμένο μακάμ που πρόκειται να παίξει, να μετακινεί ανάλογα τις θέσεις σε κάποιους μπερντέδες.
Εφευρέθηκαν γιατί τότε τον 18ο αιώνα ανακαλύφθηκε η τεχνική περιέλιξης σύρματος γύρω από μετάξι ή άντερο για τις μπάσες χορδές. Αυτές οι μπάσες χορδές λειτουργούν σαν λίμα και κατατρών τον εντέρινο μπερντέ ενώ το μεταλλικό τάστο ήταν πιο ανθεκτικό. Σήμερα που οι μπερντέδες είναι πλαστικοί αντέχουν περισσότερο.
Αυτό δε με καλύπτει. Μεταλλικά ας είναι, αφού υπάρχουν και πρακτικοί (Emc) και αισθητικοί (Alk) λόγοι. Σταθερά όμως, γιατί; Υπάρχουν και οι μεταλλικοί μπερντέδες, που παραμένουν κινητοί. Νομίζω ότι τους έχω δει σε κάποιο παλιό ταμπουρά κάπου, και νομίζω επίσης ότι τους έχουν χρησιμοποιήσει και οι Κουκουρίγκοι σε κάποιο ταμπουροειδές ή μπουζουκοειδές που είχα δει σε μια έκθεση.
Δεν είμαι πολύ σίγουρος για τις αναμνήσεις μου, είναι παλιές και ξεθωριασμένες, και ασφαλώς δεν έχω δοκιμάσει τέτοιο όργανο και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Σαν ιδέα όμως μού φαίνεται σωστή: απλουστεύει τη λύση στο αναπόφευκτο (επιμένω σ’ αυτό) πρόβλημα των μικροσκεβρωμάτων, και δεν αλλοιώνει το ηχόχρωμα των οργάνων που κανονικά έχουν τάστα όπως μπορεί να το αλλοίωνε ο μπερντές από πετονιά. Με άλλα λόγια συνδυάζει τα προτερήματα των δύο ειδών αποφεύγοντας τα μειονεκτήματά τους.
Φυσικά σε πιο έντονα σκεβρώματα, αν αρχίσουν τα τριξίματα κλπ., τον μάστορη δεν τον γλιτώνεις.
Εγώ νομίζω ότι ακούω κανονική συγκερασμένη κλίμακα. Άλλωστε υπάρχουν και μακάμια που τα διαστήματά τους συμπίπτουν ουσιαστικά με τα συγκερασμένα. Ότι έχει πολλούς μπερντέδες το βλέπω, αλλά στο συγκεκριμένο κομμάτι -που άλλωστε δεν είναι μακαμίστικο- μάλλον δε χρησιμοποιεί κανέναν από τους “περίεργους”.
Δεν ξέρω εάν είναι εκτός συζήτησης αλλά πιστεύω πως κάπου έχω διαβάσει πως τα πρώτα υβριδικά μπουζούκια φορούσαν επίσης εντερικες χορδές , που ο ήχος τους ήταν αρκετά διαφορετικός απο τον σημερινό
Τι ακριβώς εννοείς με “υβριδικά”; αν εννοείς τις μετατροπές μαντολίνων σε μπουζούκια με αλλαγή μάνικου όχι, είχε πλέον παρέλθει η εποχή με τις εντέρινες χορδές, αυτές οι μετατροπές γίνονταν περίπου τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 19ου αιώνα. Αν απλά εννοείς ταμπουροειδή παλαιότερων εποχών, υπήρχαν στο 19ο αιώνα και εντέρινες και συρμάτινες χορδές. Ο καθένας χρησιμοποιούσε κυρίως ό τι έβρισκε.
Ωραία. Έχει συνηθιστεί να λέμε “υβρίδιο” μεταξύ ταμπουροειδών παλαιότερων εποχών και (ναπολιτάνικου) μαντολίνου το όργανο που άρχισε να δημιουργείται στην Ελλάδα στον μέσο και ύστερο 19ο αιώνα και που ήταν ο “παπούς” των σημερινών μπουζουκιών, τρίχορδων και τετράχορδων. Δηλαδή το μπουζούκι με κολάντζα και αρχικά με τσακιστό καπάκι που, στην εξέλιξη, “ίσιωσε” και με βιομηχανικά κατασκευασμένα μεταλλικά στριφτάρια. Τα ταμπουροειδή πριν το 1900 που δεν ανήκουν σε αυτή την “υβριδική” οικογένεια είναι κατ’ ευθείαν απόγονοι της αρχαίας (“εισαγόμενης” στην Ελλάδα, όχι καθαρά ελληνικής) πανδουρίδας και οι χορδές που φόρεσαν κατά τις προηγούμενες χιλιετηρίδες ακολούθησαν φυσικά και αυτές, όπως και οι τρόποι κατασκευής τους, την εξέλιξη της οργανολογίας και της τεχνολογίας γενικότερα. Για τον 19ο αιώνα ισχύει, λοιπόν, αυτό που ανέφερα ήδη, η συνύπαρξη τόσο εντέρινων όσο και των νεώτερων συρμάτινων χορδών, με τις δεύτερες να διαδίδονται όλο και περισσότερο καθώς ο χρόνος προχωρούσε…
Το ίδιο θα έλεγα και εγώ, αν και σήμερα (στην Ευρώπη, άρα και στην Αμερική σίγουρα) υπάρχουν πολύ εξελιγμένες εντέρινες χορδές. Μπορείς να το ψάξεις, αλλά θα πρέπει να δώσεις στον κατασκευαστή εντέρινων χορδών που θα βρείς, τα στοιχεία: πάχος και κιλά τάσεως των μεταλλικών χορδών που δίνουν ρε λα ρε στο όργανο. Φυσικά, ο ήχος δεν θα είναι ο ίδιος.
Κατ’ αρχήν, οι εντέρινες χορδές -τουλάχιστον αυτές που βρίσκονται σχετικά εύκολα στο εμπόριο- είναι ένα νούμερο όλες. Χρησιμοποιούνται κυρίως για λύρες (νησιώτικες - θρακιώτικες). Σε μια καρπάθικη λύρα η ψιλή χορδή, με ελεύθερο μήκος γύρω στα 25 εκατοστά, κουρδίζεται υποτίθεται στο Λα4, στην πράξη συνήθως γύρω στο Λα#-Σι ή ακόμη και Ντο. Στη θρακιώτικη η μεσαία χορδή είναι περ. 33 εκατοστά (είναι πιο μακριά από τις άλλες και το όργανο είναι ούτως ή άλλως μεγαλύτερο από το καρπάθικο), και κουρδίζεται θεωρητικά στο Ρε4, στην πράξη και χαμηλότερα (Ντο4). Στην ίδια λύρα με δραμινό κούρδισμα η μεσαία φτάνει Λα3, αλλά εκεί πια δεν αποδίδει καλά, είναι υπερβολικά χαλαρή.
Οπότε υπολόγισε τι θα γίνεται με μήκη και τόνους μπουζουκιού. Υποψιάζομαι ότι η χορδή μπορεί να αντέξει και πολύ μεγάλες τάσεις, δεν ξέρω όμως κατά πόσο θα τις αντέξει το όργανο.
Υπάρχουν και οι πιο τυποποιημένες χορδές, με διαφορετικά νούμερα, που φτιάχνονται για όργανα της “παλιάς” ευρωπαϊκής μουσικής. Δεν έχω ιδέα τι γίνεται εκεί.
Για ταμπουράδες με εντέρινες δείτε και το #42αυτής της συζήτησης. Γνώμη μου είναι ότι θα αλλοιώνουν πολύ τον ήχο, χώρια που θα θέλουν άλλο καβαλάρη και άλλο μαξιλάρι (πάνω καβαλάρη), με πιο φαρδιές και πιο απομακρυσμένες μεταξύ τους τις αυλακιές.
Κι εδώ ένας τζουράς με μπερντέδες, με συμβατικό κούρδισμα. Εδώ νομίζω ότι η διαφορά στον ήχο είναι σχετικά αισθητή.
Αυτά πρέπει να τα ξεσήκωσα από το βιβλίο The guitar and its music from the renaissance to the classical era των Tyler και Sparks, και συγκεκριμένα από το τρίτο μέρος γραμμένο από τον Sparks που καλύπτει και τη μεταμόρφωση της κιθάρας από όργανο με 5 διπλές χορδές και μπερντέδες, σε όργανο με 6 μονές χορδές και τάστα.
Μιχάλη, η ίδια περίπου ερώτηση στο #11, εδώ και δέκα χρόνια, δεν έχει ακόμη απαντηθεί.
Ίσως οι μεταλλικοί [κινητοί εννοείται] μπερντέδες να χρησιμοποιήθηκαν μόνο περιστασιακά, ως μια πατέντα που δεν έπιασε, να μην έχουν επηρεάσει την εξέλιξη των οργάνων, επομένως να μη γίνεται πολύς λόγος γι’ αυτούς από μουσικούς, οργανοποιούς ή οποιονδήποτε άλλο, και τελικά να είναι ελάχιστα γνωστοί σήμερα.